پایگاه خبری فولاد ایران- با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ۲۰ ژانویه، سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تری علیه چین در دستور کار قرار خواهد گرفت، و تحریم‌های اخیر علیه شرکت‌های نفتی این کشور تنها نقطه آغاز این رویارویی خواهد بود.
تحریم‌های جدید: ضربه‌ای به غول‌های انرژی چین
در تازه‌ترین اقدام، دولت آمریکا شرکت ملی نفت فراساحلی چین (CNOOC) و شرکت حمل‌ونقل COSCO را در لیست سیاه وزارت دفاع قرار داده است. این تصمیم بر اساس استراتژی امنیت ملی ایالات متحده اتخاذ شده و هدف آن تضعیف نفوذ اقتصادی و ژئوپلیتیکی چین در بازار جهانی انرژی است.
دلیل اصلی اقدامات تنبیهی آمریکا
1. نقش‌آفرینی چین در تقویت اقتصادی و نظامی خود از طریق کنترل منابع انرژی.
2. اتصال مستقیم شرکت‌های نفتی چین به استراتژی کلان پکن برای کاهش وابستگی به دلار و افزایش نفوذ جهانی از طریق "ابتکار کمربند و جاده" (BRI).
3. نگرانی واشنگتن از استفاده چین از زنجیره تأمین جهانی به‌عنوان ابزار فشار در زمان بحران.
تشدید جنگ تجاری و اقتصادی
ترامپ در اولین دوره ریاست‌جمهوری خود نیز تعرفه‌های گسترده‌ای را بر واردات چین اعمال کرد و شرکت هوآوی را تحریم نمود. حالا در دور دوم، وی به‌دنبال گسترش این اقدامات به سایر بخش‌های کلیدی اقتصاد چین، ازجمله انرژی و فناوری، خواهد بود.
به گفته منابع آگاه در کاخ سفید، تحریم‌های نفتی اخیر تنها آغاز فشارهای اقتصادی جدید است و واشنگتن به‌زودی اقدامات بیشتری را علیه شرکت‌های بزرگ چینی اعمال خواهد کرد.
تهدید مستقیم کشورهای بریکس BRICS
ترامپ همچنین هشدار داده است که هرگونه اقدام کشورهای گروه BRICS (برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی و چندین کشور دیگر) برای کنار گذاشتن دلار آمریکا با تعرفه‌های ۱۰۰٪ مواجه خواهد شد.
همان‌طور که "اویل پرایس" در دوران نخست ریاست جمهوری دونالد ترامپ گزارش داده بود، از زمان روی کار آمدن شی جین‌پینگ به عنوان دبیرکل حزب کمونیست در نوامبر ۲۰۱۲ و سپس به عنوان رئیس‌جمهور در مارس ۲۰۱۳، تغییری اساسی در ساختار سیاسی و اقتصادی چین پدیدار شد.
یکی از عناصر کلیدی این تغییر، نقش فزاینده و محوری حزب کمونیست در تمامی حوزه‌های اصلی مدیریت اقتصادی و تجاری کشور بود. این روند با اظهارات شی جین‌پینگ همخوانی داشت که گفته بود: "دولت، ارتش، مردم، دانشگاهیان، شرق، غرب، جنوب، شمال و مرکز، حزب کمونیست همه چیز را رهبری می‌کند."
از نظر عملی، این بدان معنا بود که از آن زمان به بعد، اعضای هیئت‌مدیره و مدیران اجرایی شرکت‌ها—از جمله در بخش انرژی—تحت دستور دائمی برای "اجرای اراده حزب" قرار گرفتند.
همچنین، کارشناس مسائل چین، جاناتان فنبی، در گفت‌وگویی اختصاصی با اویل پرایس در همان زمان اظهار داشت: "این پیوند سیاسی-اقتصادی موجب شکاف فزاینده‌ای با ایالات متحده خواهد شد و بخشی از برنامه گسترده‌تر 'تقویت ملی' است که توسط شی جین‌پینگ دنبال می‌شود."
او افزود:
"پکن در حال تغییر جایگاه خود از یک رقیب اقتصادی برای آمریکا به یک جایگزین ژئوپلیتیکی است، و این ممکن است به یک تغییر اساسی در ماهیت تقابل میان دو کشور منجر شود."
به گفته منابع ارشد در تیم ریاست‌جمهوری نخست و فعلی دونالد ترامپ که به‌طور اختصاصی با OilPrice.com صحبت کرده‌اند، رئیس‌جمهور منتخب ترامپ مدت‌هاست که چین را حداقل یک "دشمن" می‌بیند، نه صرفاً یک "رقیب" همان‌طور که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، آن را توصیف کرده بود، و این دیدگاه او تغییری نکرده است.
با توجه به دگرگونی چشمگیر در میزان همبستگی عناصر سیاسی، اقتصادی و نظامی چین طی دوران قدرت‌گیری شی جین‌پینگ در سال‌های ۲۰۱۲/۲۰۱۳، به نظر می‌رسد که دیدگاه ترامپ کاملاً مستدل باشد. این موضوع به‌ویژه در یکی از حوزه‌های اولویت ملی پکن، یعنی تأمین نیازهای انرژی برای رشد اقتصادی آینده خود، بیش از پیش مشهود است. این امر به نوبه خود به گسترش مناطق هم‌پیمان چین تحت چتر ابتکار "کمربند و جاده" (BRI) منجر می‌شود، طرحی که همواره در نهایت با هدف تبدیل چین به یک ابرقدرت جایگزین برای ایالات متحده طراحی شده بود.
نمونه‌ای از آنچه در انتظار بزرگ‌ترین مخزن نفت و گاز جهان، یعنی خاورمیانه بود، در دسامبر ۲۰۲۲ رخ داد، زمانی که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی که پیش‌تر یکی از متحدان کلیدی ایالات متحده محسوب می‌شد، میزبان مجموعه‌ای از نشست‌ها در ریاض بین رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ و رهبران کشورهای عضو اتحادیه عرب شد.
این دیدارها، تمامی محورهای کلیدی مطرح‌شده در ژانویه همان سال را گسترش داد، زمانی که مقامات ارشد دولت چین با وزرای خارجه عربستان سعودی، کویت، عمان، بحرین و همچنین دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس (GCC) دیدار کردند.
محور اصلی این دیدارها ایجاد "همکاری راهبردی عمیق‌تر در منطقه‌ای بود که سلطه ایالات متحده در آن نشانه‌هایی از عقب‌نشینی را نشان می‌ده" که در این مورد، بر امضای توافق تجارت آزاد چین و شورای همکاری خلیج فارس (GCC) متمرکز بود.
به گزارش فولاد ایران، این توافق جدید، تقریباً تمامی حوزه‌های مهم را شامل می‌شد، از جمله مالی و سرمایه‌گذاری، نوآوری، علم و فناوری، صنایع هوافضا، نفت، گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر، و همچنین زبان و فرهنگ.
پس از امضای این توافق‌نامه‌های جامع، شی جین‌پینگ دو حوزه اولویت‌دار را مشخص کرد که به اعتقاد او باید هرچه سریع‌تر مورد توجه قرار گیرند:
1. گذار به استفاده از ارز "یوان" چین در معاملات نفت و گاز میان کشورهای اتحادیه عرب و چین
2. انتقال فناوری هسته‌ای به کشورهای هدف، با آغاز از عربستان سعودی
چالش‌زدایی از سلطه دلار و نفوذ آمریکا
در مورد اولین اولویت، چین مدت‌هاست که کاملاً آگاه است که به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده سالانه نفت خام جهان از سال ۲۰۱۷، به‌طور غیرمستقیم تحت تأثیر سیاست‌های خارجی ایالات متحده از طریق سازوکار قیمت‌گذاری نفت بر مبنای دلار آمریکا قرار دارد. این دیدگاه که دلار به عنوان یک سلاح اقتصادی استفاده می‌شود، پس از تهاجم روسیه به اوکراین و تحریم‌های گسترده آمریکا علیه مسکو بیشتر تقویت شد، که شدیدترین آن‌ها حذف روسیه از سیستم مالی مبتنی بر دلار بود.
در همین راستا، ژانگ یانلینگ، معاون اجرایی سابق بانک چین، در سخنرانی خود در آوریل ۲۰۲۲ پیشنهاد کرد که چین باید به جهان کمک کند تا "هرچه زودتر از سلطه دلار رهایی یابد."
هراس واشنگتن از همکاری نظامی چین و عربستان
اما دومین اولویت اعلام‌شده شی جین‌پینگ، یعنی انتقال فناوری هسته‌ای به عربستان، به همان اندازه موجب نگرانی در واشنگتن شد.
این موضوع پس از آن مطرح شد که سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا کشف کردند که عربستان سعودی با کمک چین در حال ساخت موشک‌های بالستیک خود است. حتی نگران‌کننده‌تر اینکه، همان سازمان‌های اطلاعاتی فاش کردند که چین در حال احداث یک تأسیسات نظامی مخفی در داخل و اطراف بندر خلیفه در امارات متحده عربی است.
نفوذ چین در خاورمیانه و کاهش جایگاه آمریکا
گسترش نفوذ چین در سراسر خاورمیانه از طریق ابتکار کمربند و جاده (BRI) و سایر ابزارهای نفوذ، تأثیر آمریکا و متحدانش را در کشورهای کلیدی پیشین، مانند عربستان سعودی و امارات، به حاشیه رانده است.
این روند همچنین باعث تحکیم مواضع ضد آمریکایی در کشورهایی مانند ایران، عراق و عمان شده است.
عامل تعیین‌کننده برای دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ که از ۲۰ ژانویه آغاز می‌شود، این است که چین هنوز به‌طور کامل از بحران اقتصادی ناشی از سه سال فاجعه‌بار کرونا بهبود نیافته است، که توانایی آن را برای رسیدن به خط پایان در رقابت ابرقدرت‌ها محدود کرده است.
یک منبع ارشد که به‌طور نزدیک با تیم جدید ریاست‌جمهوری ترامپ همکاری دارد، به‌طور اختصاصی به "اویل پرایس" گفته است:
"امور مالی چین با رشد اقتصادی ضعیف، در حال فروپاشی است. ارتش روسیه در اوکراین و سوریه شکست خورده است، نیروهای حزب‌الله، حماس، حوثی‌ها و غیره از کار افتاده‌اند، کره شمالی در حاشیه است، و اکنون ترامپ بازگشته است."
سیاست‌های ترامپ علیه چین: از گذشته تا آینده
سند استراتژی امنیت ملی کاخ سفید در سال ۲۰۱۷ و تحلیل استراتژی دفاع ملی وزارت دفاع آمریکا در سال ۲۰۱۸ هر دو بازتاب‌دهنده دیدگاه شخصی ترامپ بودند که چین را "دهه‌ها در حال گسترش قدرت خود به بهای حاکمیت سایر کشورها" توصیف می‌کرد و می‌گفت چین "نظم بین‌المللی را از درون سیستم تضعیف می‌کند، در حالی که از مزایای آن بهره می‌برد و هم‌زمان اصول و قوانین آن را تضعیف می‌کند."
در دوره اول ریاست‌جمهوری خود، ترامپ چندین اقدام مهم را برای مهار نفوذ جهانی چین انجام داد که عمدتاً بر محدود کردن منابع مالی آن متمرکز بود:
1. اعمال تعرفه‌های گسترده در سال ۲۰۱۸ که حدود ۱۳٪ از ارزش واردات چین به ایالات متحده در سال قبل را شامل می‌شد.
2. تحریم‌های شدید علیه غول مخابراتی چین، هوآوی، به دلیل اتهامات مربوط به جاسوسی و نقض تحریم‌ها علیه ایران.
اقدامات اخیر علیه بازوی تجارت نفت بین‌المللی CNOOC و شرکت حمل‌ونقل COSCO نیز در همین راستا بوده است.
نتیجه‌گیری
با بازگشت ترامپ به قدرت، جنگ اقتصادی میان واشنگتن و پکن وارد مرحله جدیدی خواهد شد. تحریم‌های نفتی اخیر تنها مقدمه‌ای برای فشارهای گسترده‌تر اقتصادی، مالی و ژئوپلیتیکی علیه چین و متحدانش خواهد بود.
تهدید زنجیره تأمین و پاسخ احتمالی واشنگتن
یکی از نگرانی‌های عمده واشنگتن وابستگی زنجیره تأمین آمریکا و متحدانش به چین بود که ممکن است پکن از آن به‌عنوان ابزار فشار در زمان بحران استفاده کند.
به همین دلیل، احتمالاً یک زنجیره اقدامات تنبیهی شامل تعرفه‌ها، تحریم‌ها و سایر تدابیر علیه چین و متحدانش به‌سرعت اجرایی خواهد شد، در صورتی که دولت جدید ترامپ سیاست‌های آن‌ها را مغایر با منافع آمریکا و متحدانش بداند.
یک منبع در واشنگتن گفته است که هدف این اقدامات، "مهار پکن و محدود کردن تهدید ناشی از محور آشوب "چین" خواهد بود.
نفوذ بی‌چون‌وچرای ترامپ و تهدید مستقیم علیه بریکس
با کنترل مؤثر ترامپ بر سنا، مجلس نمایندگان و دیوان عالی، انتظار نمی‌رود که دولت جدید او برای اعمال تعرفه‌ها و تحریم‌ها علیه هر کشوری که بخواهد، با چالش خاصی روبه‌رو شود.
علاوه بر این، ترامپ قبلاً اعلام کرده است که تعرفه‌های جدیدی را علیه کشورهای مختلف، از جمله چین، اعمال خواهد کرد. او همچنین در اوایل دسامبر مستقیماً پکن را به چالش کشید و هشدار داد که "هرگونه تلاش کشورهای گروه BRICS برای کنار گذاشتن دلار آمریکا با اعمال فوری تعرفه ۱۰۰٪ بر کالاها و خدمات آن‌ها مواجه خواهد شد."
گروه بریکس در حال حاضر شامل کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی، مصر، اتیوپی، اندونزی، ایران و امارات متحده عربی است، در حالی که عربستان سعودی در ژانویه سال گذشته اعلام کرد که "هنوز در حال بررسی این موضوع است."
پیام ترامپ به سایر کشورهایی که قصد حرکت در این مسیر را دارند، در اظهارات او و توییت بعدی‌اش به‌وضوح مشخص بود:
"اینکه کشورهای بریکس سعی دارند از دلار فاصله بگیرند، در حالی که ما فقط نظاره‌گر هستیم، دیگر تمام شده است."
منبع: Oilprice