تغییر اقلیم و پارادوکس انرژی های تجدیدپذیر آفریقا

پایگاه خبری فولاد ایران-قاره آفریقا با یک «سه راه» انرژی بسیار دشوار مواجه است. این بلوک عمدتاً توسعه نیافته باید راهی برای مدیریت تولید و واردات انرژی خود به گونه ای بیابد که انرژی کافی و قابل اعتماد را با مقرون به صرفه بودن و پایداری متعادل کند. دستیابی به هر سه این محورهای اساسی بسیار دشوار است، به ویژه در زمان کوتاهی که رهبران آفریقا با آن روبرو هستند.
به گزارش فولاد ایران، آفریقا دارای برخی از توسعه نیافته ترین شبکه های انرژی در این سیاره است و همزمان با بزرگترین رونق جمعیت جهان مواجه است. پیش بینی می شود جمعیت این قاره از هم اکنون تا سال 2050 دو برابر شود. تا اواسط قرن، یک چهارم جمعیت جهان در جنوب صحرای آفریقا خواهد بود. نتیجه یک شکاف انرژی و زیرساخت به سرعت در حال گسترش در دهه های آینده خواهد بود. امروزه، حدود 600 میلیون نفر در آفریقا به طور کامل به برق دسترسی ندارند و انتظار می‌رود که تقاضای انرژی این قاره طی دهه آینده با رشد، توسعه و صنعتی‌شدن جنوب صحرای آفریقا سه برابر شود. برآوردن این تقاضا مستلزم افزایش ده برابری ظرفیت تولید برق تا سال 2065 است.
کشورهای آفریقایی علیرغم کمترین سهم در انتشار گازهای گلخانه ای جهانی، بیشترین آسیب را از تغییرات آب و هوایی متحمل می شوند. بنابراین، در حالی که توسعه اقتصاد ملی آنها و رساندن برق به جمعیت آنها برای رهبری کشورهای آفریقایی از اهمیت بالایی برخوردار است، همچنین دور نگه داشتن انتشار گازهای گلخانه ای اضافی از اتمسفر مورد توجه است. به این دلایل، کارشناسان موافق هستند که آفریقا باید در استفاده از سوخت‌های فسیلی - که به طور سنتی گام بعدی در توسعه اقتصادی است - مستقیماً به سمت توسعه منابع تجدیدپذیر در مقیاس وسیع "جهش" کند.
مقیاس تلاش مورد نیاز برای دستیابی به این جهش، چالش‌های حیاتی را برای کشورهای آفریقایی ایجاد می‌کند که عمدتاً فاقد حکومت‌داری، منابع و ظرفیت‌های قوی برای دستیابی به چنین تغییرات اساسی در زیرساخت‌ها و سیاست‌ها هستند. این بخش با تعدادی از نیروهای همپوشانی و بالقوه بی‌ثبات کننده، از جمله ابتکارات و سیاست‌های تغییر آب و هوا، «ناسیونالیسم منابع» و رقابت بر سر مواد معدنی حیاتی، و افزایش ارز خارجی و کنترل در بخش‌های انرژی و منابع آفریقا، مبارزه می‌کند.
چین مدت‌هاست سرمایه‌گذار بزرگی در انرژی آفریقا بوده است. چین در حال حاضر بزرگترین شریک تجاری دوجانبه آفریقا است. از سال 2000، چین «میلیاردها دلار پروژه‌های زیربنایی بزرگ» را در سراسر قاره از طریق طرح بلندپروازانه «کمربند و جاده» تأمین مالی کرده است. با این حال، مقدار بسیار کمی از سرمایه گذاری چین در آفریقا به سمت توسعه انرژی پاک هدایت شده است. رویترز اخیرا گزارش داد: «صنایع انرژی‌های تجدیدپذیر، مانند خورشیدی و بادی، از سوی دو مؤسسه مالی توسعه اصلی چین، تنها 2 درصد از وام‌های 52 میلیارد دلاری انرژی آن‌ها از سال 2000 تا 2022 را تشکیل می‌داد، در حالی که بیش از 50 درصد آن به سوخت‌های فسیلی اختصاص دارد.» با این حال، در پی جنگ روسیه در اوکراین، جهان غرب نیز به طور فزاینده ای به دنبال منابع انرژی برای جایگزینی واردات روسیه و افزایش فشارهای اقتصادی بر کرملین است. بسیاری از این بازیگران برای پر کردن این شکاف به طور فزاینده ای به آفریقا نگاه می کنند. به گفته سازمان تجارت و توسعه سازمان ملل، آفریقا در سال 2023 "سهم فزاینده ای از کلان پروژه های زمین سبز جهانی را به خود جذب کرد که ارزش شش مورد از آنها بالای 5 میلیارد دلار بود."
همه این عوامل به احتمال زیاد منجر به افزایش تعداد مناقشات و درگیری ها در داخل و بین کشورهای آفریقایی در این دوره از نوسان می شود. یک گزارش نظرسنجی در سال 2022 توسط دانشگاه کوئین مری لندن (QMUL) نشان داد که نزدیک به یک سوم پاسخ دهندگان معتقد بودند که آفریقا در سال های آینده شاهد بیشترین رشد اختلافات مربوط به انرژی در جهان خواهد بود. شرکت حقوقی بریتانیایی-آمریکایی نورتون رز فولبرایت همچنین خاطرنشان می کند که در زمینه انتقال قریب الوقوع انرژی پاک آفریقا، «محیط نظارتی پروتئینی، سرعت توسعه مورد نیاز، تنوع و تعداد ذینفعان، پیچیدگی زنجیره تأمین و استقرار فناوری های جدید در زیرساخت های قدیمی همگی شرایط مساعدی را برای اختلافات ایجاد می کنند.»
علاوه بر این، نورتون رز فولبرایت خاطرنشان می کند که ممکن است انفجاری از اختلافات حقوقی ناشی از تعهدات 54 کشور آفریقایی به توافقنامه پاریس رخ دهد. توافقنامه اقلیمی 2015، که از نظر قانونی الزام آور است، می تواند جرقه افزایش ادعاهای سرمایه گذارانی باشد که به دنبال تکیه بر تعهدات معاهده ای هستند که شرایط سرمایه گذاری پایدار، عادلانه، مطلوب و شفاف را تضمین می کند. شرکت حقوقی جهانی White & Case نیز موج قریب الوقوع اختلافات تغییرات آب و هوایی در سراسر آفریقا را پیش بینی می کند.
در سطح ایالتی، اقدامات قانونی کلیدی و سازمان‌های بازرگانی شرکتی نیز وجود دارد که می‌تواند به این زمینه مساعد برای اختلاف و درگیری کمک کند.  Law.com اشاره می کند که شرکت برق آفریقای جنوبی اکسوم که مدت ها در محاصره قرار داشت، در حال تغییر ساختار بسیار سیاسی و همچنین تغییرات در کدهای مالیاتی در نیجر است.
طبق گزارشات، "وکلای اختلافات آفریقایی افزایش دادخواهی در سال 2025 را پیش بینی می کنند که ناشی از اصلاحات بخش انرژی و مالیات، ادعاهای زیست محیطی و فناوری در حال تحول است."

منبع: Oilprice