آیا چین برای ثروتمند شدن خیلی پیر است؟

پایگاه خبری فولاد ایران- "هیچ کشوری با جمعیتی که به سرعت در حال پیری است، نرخ رشد بالایی نداشته است." مدیسون، ویسکانسین -
به گزارش فولاد ایران، در ماه مارس، نخست‌وزیر چین، لی کیانگ، هدف بلندپروازانه رشد اقتصادی 5 درصد برای سال 2024 را اعلام کرد. در تفسیر بعدی، جاستین ییفو لین، اقتصاددان ارشد سابق بانک جهانی، هدف دولت را تأیید کرد و پیش‌بینی کرد که اقتصاد چین با نرخ متوسط سالانه 5 تا 6 درصد در دهه آینده رشد خواهد کرد، پیش از آنکه بین سال‌های 2036 تا 2050 به 3 تا 4 درصد کاهش یابد. لین همچنین پیشنهاد کرد که چین می تواند در سال 2026، اگر نه در سال 2025، به وضعیت درآمد بالا دست یابد. اما با توجه به چشم انداز جمعیتی تیره چین، این امر بسیار بعید به نظر می رسد.
لین خاطرنشان می کند که 26 کشور کمتر از نیمی از تولید ناخالص داخلی سرانه ایالات متحده را داشتند که جمعیت آنها شروع به پیر شدن کرد. او استدلال می کند از آنجایی که این کشورها پس از این مرحله به بهبود اقتصاد خود ادامه دادند، چین نیز می تواند. سازمان جهانی بهداشت شروع مرحله پیری اقتصاد را به عنوان نقطه ای تعریف می کند که در آن سهم افراد 65 ساله و بالاتر از 7٪ فراتر می رود - نقطه عطف جمعیتی که چین در سال 1998 به آن رسید. تا سال 2023، سهم چینی های بالای 65 سال به 15.4٪ افزایش یافت. از نظر تاریخی، هیچ کشوری نتوانسته است در 12 سال بعد از آن که سالمندان 15 درصد جمعیت را تشکیل می‌دهند، به رشد 4 درصدی دست یابد. متوسط نرخ رشد کشورهای با درآمد بالا در این دوره تنها 1.8 درصد است.
پیری جمعیت بر تولید، مصرف، کارآفرینی و نوآوری تأثیر می گذارد و پویایی اقتصادی را از بین می برد. با افزایش سن متوسط و سهم افراد 65 سال و بالاتر، رشد تولید ناخالص داخلی کند می شود. در نتیجه، پیش‌بینی لین مبنی بر اینکه چین بین سال‌های 2024 تا 2035 به نرخ رشد سالانه 6-5 درصد دست خواهد یافت، به همان اندازه غیرممکن است که یک مرد 80 ساله در ماراتن برنده شود.
مشکلات جمعیتی و کاهش نیروی کار باعث شده است که تولید ناخالص داخلی سرانه در اسپانیا، یونان و پرتغال به ترتیب از 73، 66 و 51 درصد سطح ایالات متحده در سال 2008 به 39، 27 و 32 درصد کاهش یابد. این کشورها در کنار سایر جوامع سالخورده مانند کره جنوبی و تایوان، اکنون در معرض خطر افتادن دوباره به دام درآمد متوسط هستند.
بحران پیری چین یادآور اتفاقاتی است که در ژاپن و آلمان رخ داد، که نیروی کار آنها در اواسط دهه 1990 شروع به کاهش کرد. تا سال 2023، سرانه تولید ناخالص داخلی ژاپن و آلمان از 154 و 110 درصد در سال 1995 به ترتیب به 41 و 64 درصد سطح ایالات متحده کاهش یافته است.
به طور مشابه، میانگین سنی چین در سال 2023 با ژاپن در سال 1995 و آلمان در سال 2000 برابر بود، در حالی که سهم افراد 65 ساله و بالاتر با ژاپن در سال 1996 و آلمان در سال 1995 برابری کرد. طی 12 سال پس از این نقاط عطف جمعیتی، میانگین سالانه ژاپن نرخ رشد 0.8٪ و آلمان 1.4-1.5٪ بود. بر اساس این روندهای تاریخی، نرخ رشد چین احتمالاً تا سال 2028 به 3 درصد کاهش می یابد و از سال 2031 تا 2035 کمتر از ایالات متحده خواهد بود.
تولید ناخالص داخلی سرانه چین در سال 2023 به 12681 دلار رسید که کمتر از آستانه درآمد بالای 13845 دلاری بانک جهانی است. با متوسط افزایش سالانه 2.1 درصدی طی دو دهه گذشته، پیش‌بینی می‌شود که این آستانه تا سال 2028 به 15715 دلار و تا سال 2035 به 18219 دلار افزایش یابد. در سال 2035، انتظار می رود تولید ناخالص داخلی سرانه آن در دهه آینده به 17893 دلار برسد. افزایش شکاف اقتصادی بین چین و ایالات متحده مانع از توانایی چین برای عبور از آستانه درآمد بالا خواهد شد.
علاوه بر این، انتظار می‌رود چندین عامل فشار نزولی بر یوآن وارد کند و تلاش‌های چین برای فرار از دام درآمد متوسط را پیچیده کند. اول، نیروی کار چین به سرعت در حال کاهش است و زنجیره ارزش صنعتی آن به کشورهای شرکت کننده در طرح دولت کمربند و جاده تغییر می کند. تلاش کشورهای غربی برای کاهش وابستگی خود به زنجیره‌های تامین چین می‌تواند بخش تولید چین را تضعیف کند و مازاد تجاری این کشور را از بین ببرد.
دوم، با کاهش رشد اقتصادی و دست‌وپنجه نرم کردن دولت‌های محلی با تشدید بحران بدهی، انتظار می‌رود نرخ بهره چین کاهش یابد.
در نهایت، نرخ های پایین باروری در سراسر جهان می تواند منجر به تورم پایین و حتی کاهش شدید تورم شود. نرخ باروری پایین مداوم چین، همراه با تقاضای داخلی ناکافی و ظرفیت مازاد، احتمالاً فشارهای کاهش تورم را تشدید می کند و شکاف نرخ بهره بین یوان و دلار آمریکا را افزایش می دهد.
مطمئناً، اگر آستانه درآمد بالا بدون تغییر باقی بماند، چین ممکن است بتواند به آن برسد. اما جمعیت سالخورده آن احتمالاً مانع از فرار آن از دام واقعی با درآمد متوسط می شود. درآمد قابل تصرف خانوار این کشور تنها 42 درصد از تولید ناخالص داخلی آن را تشکیل می دهد که بسیار کمتر از میانگین جهانی 60 تا 70 درصد است. آستانه درآمد بالا در سال 2022 به درآمد سرانه قابل تصرف 8307 تا 9692 دلار تبدیل می شود که معمولاً نشان دهنده طبقه متوسط بزرگی است که قادر به اعمال فشار بر دولت است.
در مقابل، درآمد سرانه یکبار مصرف چین در سال 2023 فقط 5565 دلار بود و طبقه متوسط آن در اقلیت باقی مانده است. برای عبور از آستانه درآمد بالا، چین باید تولید ناخالص داخلی سرانه خود را به 19000 تا 22000 دلار افزایش دهد. اما دستیابی به این امر مستلزم اصلاحات گسترده است.
مهمتر از همه، چین باید درآمد قابل تصرف خانوارها را افزایش دهد و با بحران جمعیتی خود مقابله کند، که هر دو نیاز به بازنگری سیاسی و اقتصادی دارند. با توجه به اینکه چین امروز حتی نسبت به زمانی که دنگ شیائوپینگ اصلاحات بازار محور خود را در سال 1978 آغاز کرد، از اصلاحات اقتصادی بیزارتر است، تغییر سریع بسیار بعید است. تحول مورد نیاز ممکن است چندین دهه طول بکشد، اگر نه بیشتر.

منبع: Japan Times