پایگاه خبری فولاد ایران - بر اساس مطالعه جدیدی که توسط UCL انجام شد، فولاد کروم، شبیه به آنچه امروزه به عنوان فولاد ابزار می شناسیم، برای اولین بار در ایران ساخته شد، تقریباً یک هزاره زودتر از آنچه کارشناسان فکر می کردند. این کشف که در مجله علوم باستان شناسی به چاپ رسیده است، با کمک تعدادی نسخه خطی قرون وسطایی فارسی انجام شد که محققان را به یک مکان باستانی در چاهک، جنوب ایران رهنمون کرد. این یافته با توجه به اینکه دانشمندان مواد، مورخان و باستان شناسان از مدت ها قبل فکر می کردند که فولاد کروم نوآوری قرن بیستم است، قابل توجه است.
به گزارش فولاد ایران، دکتر راحیل علیپور، باستان شناسUCL ، نویسنده اصلی این تحقیق گفت: "تحقیقات ما اولین نشانه از افزودن آگاهانه ماده معدنی کروم در تولید فولاد را ارائه می دهد که معتقدیم این یک پدیده ایرانی بوده است ".
این تحقیق نه تنها اولین نمونه شناخته شده تولید فولاد کروم را که قدمت آن از اوایل قرن یازدهم میلادی آغاز می شود، ارائه می دهد، بلکه یک رد شیمیایی که می تواند به شناسایی مصنوعات فولادی در موزه ها یا مجموعه های باستان شناسی که منشأ آنها از چاهک است نیز ارائه می نماید. چاهک در تعدادی از نسخه های خطی تاریخی مربوط به قرن 12 تا 19 به عنوان یک مرکز تولید فولاد، توصیف شده است و تنها سایت باستان شناسی شناخته شده ایران است که دارای شواهد ساخت فولاد بتنی است. در حالی که چاهک به عنوان مکانی با اهمیت باستان شناسی ثبت شده است، اما با توجه به نامگذاری چندین روستا در ایران بنام چاهک، مکان دقیق تولید فولاد بتنی در ایران دشوار است.
نسخه خطی "الجماهیر فی ماریفه الجواهر" (خلاصه ای برای شناختن سنگهای قیمتی قرن دهم تا یازدهم میلادی) که توسط ابوریحان بیرونی نوشته شده به این دلیل از نظر محققان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده چون تنها نسخه شناخته شده دستور ساخت فولاد بتنی بوده است. این دستورالعمل یک ماده مرموز را ثبت کرده که محققان آن را به عنوان ماده معدنی کرومیت برای تولید فولاد بتنی معرفی کرده اند. این تیم از قطعات ذغال بازیافت شده از درون یک سرباره بتونه و یک سرباره آهنگری (محصولات جانبی باقیمانده پس از جداسازی فلز) که در قرن های 11 تا 12 مورد استفاده قرار می گرفته استفاده کرده اند. مهمتر از همه، تجزیه و تحلیل با استفاده از میکروسکوپ الکترونی نیز آنها را قادر به شناسایی بقایای مواد معدنی کرومیت کرد، ماده ای که در نسخه خطی ابوریحان به عنوان یک ماده افزودنی اساسی برای این فرآیند توصیف شده است. این محققان همچنین 1تا 2 درصد از کروم در ذرات فولادی که در سرباره های بتونی باقی مانده بود را شناسایی کردند که نشان دهنده آلیاژ فولاد کروم است، ماده ای که شاهد استفاده مجدد آن تا اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 نیستیم.
پروفسور تیلو رهرن، باستان شناس UCL و انستیتوی قبرس و یکی از نویسندگان این مطالعه گفت: "در نسخه خطی فارسی قرن 13 ترجمه شده توسط دکتر علیپور، فولاد چاهک به دلیل الگوهای منحصر به فرد و فوق العاده مورد توجه قرار گرفته اما محصول نهایی شکننده بوده و مقاومت بالایی نداشت، از این رو ارزش بازار خود را از دست داد. محققان بر این باورند که این یک سبک متمایز در ساختن فولاد بتنی ایرانی جدا از روش های شناخته شده آسیای میانه در ازبکستان و ترکمنستان برای تولید فولاد کم کروم است.
پروفسور مارکوس مارتینون-تورس (دانشگاه کمبریج)، آخرین نویسنده این مطالعه می گوید: "روند شناسایی این ماده به چند دلیل می تواند بسیار طولانی و پیچیده باشد. اولاً، ممکن است زبان و اصطلاحات بکار رفته برای ثبت فرآیندهای فن آوری یا مواد مورد استفاده یا معنی آنها با آنچه در علم مدرن استفاده می شود متفاوت باشد. علاوه بر این، نوشتن این نسخه ها به جای فردی که در واقع این کار را انجام داده به نخبگان اجتماعی محدود بوده که ممکن است منجر به اشتباه یا حذف متن شود."
دکتر علیپور در مورد اقدامات بعدی خود گفت: "ما امیدواریم با همکاری با کارشناسان موزه ها تاریخ و منشأ اشیا فولادی منحصر به فرد ساخته شده با فولاد کروم بدست بیاوریم".
این مطالعه توسط نویسنده اصلی به عنوان بخشی از تحقیقات دکترای وی در UCL ، با نظارت سایر نویسندگان که اکنون به ترتیب در انستیتوی قبرس در نیکوزیا و دانشگاه کمبریج کار می کنند، انجام شد و بودجه آن توسط UCL قطر و با حمایت مضاعف موسسه مطالعات باستان شناسی و متالورژی تأمین شده است.
منبع: sciencedaily