پایگاه خبری فولاد ایران -
🔹با توجه به داده های تاریخی قیمت دارایی ها می توان گفت تا قبل از سال ۱۳۹۸ و طی دوره سی ساله ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۸ یک الگوی سیکلی در مورد قیمت تمامی دارایی ها(ارز، مسکن، سکه و سهام) وجود داشت که معمولا این الگوی سیکلی شامل یک دوره رونق و یک دوره رکود بود که این دوره های رونق و رکود معمولا نامتقارن بودند و مجموع یک دوره رونق و رکود یک سیکل را تشکیل می دادند و این سیکلها در فواصل حدود شش سال تکرار می گردید. مثلا یک سیکل قیمت مسکن در شهر تهران حدود شش سال طول می کشید که طول دوره رونق حدود ۱.۵ سال و طول دوره رکود آن حدود ۴.۵ بوده است. الگوی رفتاری و سیکلی نرخ ارز بسیار شبیه الگوی سیکلی قیمت مسکن است. به همین ترتیب در مورد سایر دارایی ها نیز مشابه این رفتار سیکلی و دوره ای وجود داشته است. با استفاده روشهای اقتصاد سنجی و فیلترینگ می توانیم سریهای زمانی شاخص قیمت سهام، قیمت سکه و نرخ برابری دلار به ریال ( نرخ ارز ) را تجزیه نماییم و به الگوی سیکلی فرکانس پایین قیمت این دارایی ها دست یابیم.
🔹همچنین به نظر می رسد که در اقتصاد ایران عامل اصلی شروع کننده ( trigger) افزایش قیمت دارایی ها، افزایش نرخ ارز باشد یعنی ابتدا نرخ رشد نقدینگی باعث افزایش و جهش نرخ ارز می شود و سپس قیمت سایر دارایی ها افزایش می یابد و الگوی سیکلی قیمت آن دارایی طی می شود. یعنی علیت از نرخ ارز به قیمت آن دارایی برقرار است.
🔹از طرف دیگر در زمینه افزایش نرخ ارز نیز تا قبل از سال ۱۳۹۸ و طی دوره سی ساله ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۸ برای افزایش و جهش های نرخ ارز دو تئوری مطرح می شد: ۱- نظریه برابری قدرت خرید (PPP) که در نهایت این نتیجه را داشت که در بلند مدت( مثلا هر شش سال) نرخ ارز در ایران به اندازه مجموع اختلاف نرخ تورم داخلی و خارجی در طول این شش سال افزایش می یابد.
۲-نگرش پولی به نرخ ارز (Monetary Approach to exchange rate) به طور خلاصه درصد تغییرات نرخ برابری ریال ایران در مقابل دلار آمریکا به اختلاف نرخ رشد نقدینگی ایران و آمریکا، بعلاوه اختلاف نرخ رشد تولید ناخالص داخلی آمریکا و ایران( یا اختلاف نرخ رشد بهره وری آمریکا از ایران ) بعلاوه اختلاف نرخ رشد سرعت گردش پول ایران از آمریکا در بلند مدت بستگی دارد ( البته حساب سرمایه و اختلاف نرخ بهره داخلی و خارجی را در تحلیل ما در نظر گرفته نشده است).
🔹این دو تئوری تقریبا تا سال ۱۳۹۸ به خوبی به تبیین افزایش نرخ ارز می پرداخت اما به نظر می رسد از ابتدای سال ۱۳۹۸ تا شهریور ۱۳۹۹ دیگر بکار گیری لفظ "بلند مدت" در این دو تئوری مذکور نیازی نیست و نوعی تغییر پارادایم در مدلهای مذکور صورت گرفته است. بعبارت دیگر مطالعات تجربی در جهان نشان داده است که هر دو نظریه برابری قدرت خرید و نگرش پولی به نرخ ارز در بلند مدت (مثلا هر شش سال) برقرار هستند. اما به نظر می رسد این قید " بلند مدت " در این دو تئوری در یک آستانه ای از نرخ تورم و نرخ رشد نقدینگی صادق است و اگر از این آستانه فراتر رویم دیگر این دو تئوری در کوتاه مدت هم صادق باشد در واقع در نرخ های رشد نقدینگی بسیار بالا و حرکت به سمت ابر تورم، این دو تئوری حتی در کوتاه مدت هم صادق هستند که این موضوع در ونزوئلا در حال وقوع است.
🔹 در مجموع به نظر می رسد سیکلهای قیمت دارایی ها دیگر از الگوی سالهای قبل خود پیروی نمیککنند و نوعی تغییر پارادایم داشته‌اند و این هشداری جدی در حرکت اقتصاد به سمت ابر تورم است، با توجه به اینکه آخرین جهش شدید قیمت مسکن طی سالهای ۹۱ تا ۹۲ رخ داد و سپس تا پایان سال ۹۶ قیمت مسکن وارد دوره رکود گردید بر همین اساس کارشناسان با توجه به الگوی گذشته قیمت مسکن، پیش بینی می کردند که افزایش قیمت مسکن از فصل اول سال ۹۷ آغاز شود نهایتا افزایش قیمت مسکن تا پایان شش ماه اول سال ۹۸ به اتمام برسد که این گونه شد و همچنین پیش بینی می شد که از شش ماهه اول ۹۸ به بعد دوره رکود قیمت مسکن به مدت حدود ۴.۵ سال طی شود و تعدیل تدریجی قیمت مسکن آغاز شود ولی این مسئله رخ نداد بلکه از شهریور سال ۹۸ تا شهریور سال ۹۹ قیمت مسکن در شهر تهران حدود ۹۰ درصد افزایش داشته است. همچنین با توجه به الگوی گذشته نرخ ارز، کارشناسان پیش بینی می کردند که افزایش نرخ ارز از فصل اول سال ۹۷ آغاز شود و تا شهریور ۹۸ ادامه داشته باشد و پس از شاهد ثبات در بازار ارز باشیم اما اینگونه نشد و از شهریور ۹۸ تا شهریور ۹۹ نرخ ارز تقریبا ۱۰۰ درصد رشد داشته است. در واقع از شش ماهه دوم سال ۹۸ تا شهریور ۹۹ الگوی سیکلی تاریخی دارایی ها نقض شده است و این می تواند نشانه ای از حرکت اقتصاد ایران به سمت ابر تورم باشد و باید با دقت بیشتری توسط کارشناسان مورد مطالعه قرار گیرد.
✍️کیوان شهاب لواسانی_استاد اقتصاد دانشگاه
🌐کانال اکونومیست فارسى