پایگاه خبری فولاد ایران –
🔹مطابق با مفاد برجام تحریم‌های تسلیحاتی ایران در ۲۷ مهرماه امسال به پایان می‌رسد. آمریکا برای جلوگیری از این اتفاق قطعنامهای را در شورای امنیت درخصوص تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در معرض رای اعضا گذاشت که با ۱۱ رای ممتنع و دو رای مخالف از مجموع ۱۵ رای به تصویب نرسید. ساختار شورای امنیت سازمان ملل به گونه‌ای است که برای تصویب یک قطعنامه لازم است حداقل ۹ عضو به آن رای مثبت داده و به‌علاوه هر ۵ عضو دائمی شورا (شامل آمریکا، انگلستان، روسیه، فرانسه و چین) نیز به آن رای منفی ندهند. این رویه که از آن با عنوان حق وتو یاد می‌شود می‌تواند پاشنه آشیل تداوم برجام و بازگرداندن تمامی تحریم‌های سازمان علیه ایران باشد. این امتیاز ترامپ و پومپئو را به صرافت انداخته تا از سازوکار ماشه برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران و پایان دادن به برجام استفاده کنند.
🔹اما سازوکار ماشه چیست؟
🔹بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام به موضوع نقض عهد طرفین در اجرای برجام و موضوعات اختلافی اختصاص دارد. بر اساس بند ۳۶ اگر یکی از طرفین برجام نسبت به عدم رعایت مفاد برجام از سایر طرف‌ها شکایت داشته باشد:
۱- موضوع به کمیسیون مشترک برجام انتقال داده می‌شود: بررسی طی ۱۵ روز (در صورت اجماع طرفین قابل تمدید است).
۲- در صورت عدم رفع مشکل موضوع در سطح وزرای خارجه پیگیری می‌شود: بررسی طی ۱۵ روز (در صورت اجماع طرفین قابل تمدید است).
۱-۲- همزمان با (یا به جای) بررسی در سطح وزیران بررسی موضوع توسط یک هیأت مشورتی: بررسی طی ۱۵ روز
۳- چنانچه، متعاقب این فرآیند ۳۰ روزه موضوع فیصله نیابد، کمیسیون مشترک در کمتر از ۵ روز نظریه هیأت مشورتی را با هدف فیصله موضوع بررسی خواهد کرد.
۴- چنانچه پس از ۳۵ روز طرف شاکی معتقد باشد که موضوع، مصداق «عدم پایبندی اساسی» می‌باشد، آنگاه می‌تواند موضوع فیصله نیافته را به عنوان مبنای توقف کلی و یا جزیی اجرای تعهداتش وفق برجام قلمداد کرده یا به عنوان مصداق «عدم پایبندی اساسی» به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ کند.
🔹بر اساس بند ۳۷ برجام:
۱- متعاقب دریافت ابلاغ طرف شاکی شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامهای برای تداوم لغو تحریم‌ها را به رای می گذارد.
۲- چنانچه قطعنامه فوق‌الذکر ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ به تصویب نرسد، سپس مفاد قطعنامههای سابق شورای امنیت سازمان ملل متحد مجدداً اعمال خواهند شد، مگر اینکه شورای امنیت سازمان ملل متحد به نحو دیگری تصمیم گیری کند.
🔹با توجه به مفاد بند ۳۷ در صورتی که قطعنامه مبنی بر تمدید لغو تحریم‌های ایران در شورای امنیت به رای گذاشته شود آمریکا می‌تواند با رای منفی، آن را وتو کرده و حتی در صورت موافقت ۱۴ عضو دیگر موجبات بازگشت تحریم‌های ایران را فراهم آورد! در عین حال اگر هیچ‌یک از طرف‌ها با توجه به آگاهی از رای منفی آمریکا قطع نامه‌ای در این راستا پیشنهاد نکند، تحریم‌ها خودبخود و پس از ۳۰ روز از ارجاع به شورای امنیت مجددا وضع خواهند شد.
🔹در حالی که به نظر می‌رسد از زمان تصمیم آمریکا به فعال‌سازی سازوکار ماشه حداکثر ۶۵ روز زمان تا وضع مجدد تحریم‌ها لازم است توجه به سه نکته ضروری است:
الف- دو مدت زمان ۱۵ روزه بررسی در کمیسیون مشترک و وزرای خارجه در صورت اجماع اعضا قابل تمدید است، بنابراین با توجه به خروج آمریکا از برجام و تمایل سایر طرف‌های برجام به تداوم این توافق‌نامه ممکن است این مدت زمان تمدید شود، کما اینکه به رغم تهدید اروپا به استفاده از سازوکار برجام در زمستان هنوز پرونده ایران به شورای امنیت منتقل نشده است.
ب- آمریکا از برجام خارج شده و اساساً امکان استفاده از این سازوکار در قالب برجام را ندارد و با اتکا به مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ که در بندهای ۱۱ و۱۲ به موضوع سازوکار و ماشه می‌پردازد قصد بازگرداندن تحریم‌های ایران را دارد. اتکای آمریکا به این قطعنامه چندان از نظر حقوقی مسموع نیست و احتمالاً موضوع یک دعوای حقوقی بین‌المللی خواهد بود که باید منتظر نتایج آن ماند، به ویژه آنکه در همین قطعنامه نیز صراحتاً به تذکر یکی از اعضای برجام برای پیگیری پرونده در شورای امنیت اشاره شده است.
ج- بازگشت تحریم‌های سازمان ملل اثر اقتصادی جدی‌ای برای ایران نخواهد داشت، زیرا تحریم‌های اقتصادی آمریکا به مراتب وسیع‌تر از مفاد قطعنامههای تعلیق شده ایران است، با این حال مسیر بازگشت ایران به توافق مجدد با غرب را دشوارتر کرده و گرهی بر گره‌های پرونده هسته‌ای ایران خواهد افزود.
✍️محمد مهدی عسگری