پایگاه خبری فولاد ایران –
🔹ارقام ارایه‌شده از میزان رشد اجزای نقدینگی در دو بازه زمانی 12ماهه منتهی به خرداد سال جاری و سه ماهه ابتدایی سال 99 نشان از رشد شدید پول و شبه‌پول و فشار به پایه پولی است. از آنجا که طبق برآوردهای ابتدای سال جاری تخمین زده می‌شود که تا پایان سال 150 هزار میلیارد تومان کسری بودجه ایجاد شود؛ به نظر می‌رسد برخلاف گزارش‌های مثبت ارایه‌شده برای جبران کسری بودجه، باز هم راهکار «ساده» و البته «خطرناک» چاپ پول پر قدرت انتخاب شده است.
🔹در جدولی که از تحولات اجزای نقدینگی منتشر شده، «رشد» و «ترکیب» نقدینگی، سیگنال مهمی از آینده است و در تصمیمات بازیگران اقتصادی کشور نقش بزرگی دارد. نقدینگی در حالی در ۱۲ ماه منتهی به خرداد ماه سال جاری بیش از 34 درصد رشد داشته که میانگین رشد نقطه به نقطه آن از نیمه دوم سال ۹۶ تا پایان سال 97، حدود ۲۲ درصد بوده است. بنابراین رشد نقدینگی در این مقطع زمانی، بیشتر از رشد آن در ماه‌های ملتهب اخیر بوده است. از نظر اجزای نقدینگی هم، در نیمه دوم سال ۹۶ سهم پول در نقدینگی تنها ۱۲ درصد بود. در شهریور ماه سال گذشته، این رقم 15درصد بود. اما حالا و با یک شوک شدید در ماه‌های گذشته سهم پول در نقدینگی به میزان چشمگیری افزایش یافته و به بیش از 61 درصد رسیده است. بر اساس گزارش بانک مرکزی، رشد شبه‌پول هم در محدوده 30 درصد قرار داشته است. با توجه به سیال بودن بخش پول در اجزای نقدینگی، می‌توان گفت در نقدینگی بهار امسال بخشی که قدرت جابه‌جایی و حضور در بازارهای مختلف را به صورت بالاتری دارد در حال رشد بوده است.
پول و شبه‌پول
🔹در ادبیات اقتصادی، نقدینگی به دو جزء «پول» و «شبه‌پول» تقسیم می‌شود؛ پول آن بخشی است که در جریان پوشش معاملات بازیگران اقتصادی قرار می‌گیرد و در کوتاه‌مدت استفاده می‌شود؛ افراد پول را برای معاملات آتی نیز استفاده می‌کنند. پول در آمار نقدینگی به دو بخش «اسکناس و مسکوک» و «سپرده‌های دیداری» تقسیم می‌شود و در واقع به دو دلیل عمده «پوشش معاملات» و «انگیزه سوداگرانه» تقاضا برای پول ایجاد می‌شود. به همین میزان، هرچه تورم در اقتصاد بالا باشد، تقاضای استفاده فیزیکی از پول هم افزایش می‌یابد. هر چه نوسانات اقتصادی بیشتر باشد و بازار دارایی‌ها با التهاب روبه‌رو شود، تقاضای سوداگری پول بالا می‌رود. در این میان شبه‌پول، به عنوان جزء دوم نقدینگی، در حساب‌های پس‌انداز افراد جامعه قرار دارد و صاحبان آن بدون جریمه نمی‌توانند از آن برای پوشش معاملات خود استفاده کنند.
🔹در شهریورماه سال 96، رشد جزء پول از اجزای نقدینگی، 12 درصد بوده است. در خردادماه سال 98 این عدد به 15 درصد می‌رسد و با گذشت یک‌سال، این عدد به 17.5 درصد در خردادماه سال 99 افزایش می‌یابد. این اعداد به چه معناست؟ معنای ابتدایی این آمار این است که «پول» به نسبت دو سال پیش، 5.5 درصد جای بیشتری در فضای نقدینگی کشور به خود اختصاص داده است. اما در همین آمار مشاهده می‌شود که رشد پول، در یک‌سال منتهی به خرداد ماه امسال بیش از 61 درصد بوده است. این در حالی است که شبه‌پول در همین بازه زمانی 29.1 درصد رشد کرده است؛ روندی که ماه‌های بحرانی برای بازار پول را به تصویر می‌کشد.
🔹از یک طرف به دلیل رشد سطح عمومی قیمت‌ها صاحبان سرمایه، برای خریدهای قبلی خود پول و اعتبار بیشتری نگه داشته‌اند و از طرف دیگر، بازدهی بازارهایی مثل بورس، سکه و ارز، سپرده‌گذاری در سیستم بانکی را کمرنگ‌تر کرده است.
🔹رشد پول نسبت به شبه‌پول، خطر سوداگری را افزایش می‌دهد و سیستم بانکی را نیز به مشکل می‌اندازد. شبکه بانک‌ها به عنوان یک بنگاه اقتصادی، همواره مشتریان را به سمت حساب‌های بلندمدت تشویق می‌کنند تا «پول» در بانک‌ها بماند. در عین حال، حساب‌های بلندمدت، قدرت تسهیلات‌دهی و سودآوری بانک‌ها را افزایش می‌دهد و البته از هجوم «پول» به بازارهای موازی جلوگیری می‌کند. اما در اقتصادی که حجم پول نسبت به شبه‌پول به میزان قابل‌توجهی افزایش یابد، خطر هجوم به بانک‌ها و برداشت حساب‌ها از سوی صاحبان سپرده‌ها و انتقال آن به بازارهای غیررسمی و سوداگرانه افزایش می‌یابد و تداوم این روند مختصات اقتصاد کلان را به سمت بحران حرکت می‌دهد.
کسری بودجه و فشار به پایه پولی
🔹به نظر می‌رسد که بخش بزرگی از کسری بودجه 150 هزار میلیارد تومانی دولت در سال جاری که به دلیل کاهش درآمدهای نفتی و البته شیوع ویروس کرونا و تعطیلی کسب و کارها به وجود آمده، از طریق فشار به پایه پولی تامین شده است. مطابق گزارشی که خزانه‌داری کل کشور منتشر کرده، تاکنون بیش از ۴۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان کسری بودجه از طریق انتشار اوراق تامین شده است.
🔹ضمن اینکه، تا پایان شهریور معادل ۶۰ هزار میلیارد تومان از هزینه‌های بودجه هم به صورت نقدی تامین خواهد شد.
از کسری بودجه امسال که ۱۵۰ هزار میلیارد تومان اعلام شده است، تاکنون از طریق انتشار اوراق معادل ۴۲ هزار و ۶۱۴ میلیارد و ۱۱۹ میلیون تومان آن تامین و ۱۰۷ هزار و ۳۸۵ میلیارد و ۸۸۱ میلیون تومان باقی مانده است.
🔹رشد پایه پولی در سه ماهه ابتدایی سال جاری به 11.1 درصد رسیده است. پایه پولی در یک کشور عبارت است از سپرده‌های بانک‌های تجاری نزد بانک مرکزی، به اضافه وجه نقد در گردش در دست مردم و وجه نقدی که به‌طور فیزیکی در بانک‌ها نگهداری می‌شود. در واقع پایه پولی بخشی از کل عرضه پول است که دارای بالاترین قابلیت نقدشوندگی است. به همین دلیل است که از پایه پولی به عنوان «پول پرقدرت» نیز یاد می‌شود، زیرا هرگونه افزایش در پایه پولی منجر به افزایش چند برابر آن (معادل ضریب فزاینده پولی) در کل عرضه پول می‌شود. با توجه به میزان رشد پایه پولی در همین سه ماهه ابتدایی سال جاری می‌توان حدس زد که عمده این رشد به دلیل جبران کسری بودجه بوده است.
🔹اتفاقی که در نهایت هدف‌گذاری بانک مرکزی برای دستیابی به نرخ تورم 21 درصدی در پایان سال را با مشکلات بزرگی مواجه می‌کند. از طرف دیگر، بالا رفتن عرضه پول در کنار تورم بالا، در نهایت به «سیال شدن» جریان نقدینگی و هجوم به بازارهای غیررسمی برای «حفظ ارزش دارایی» منجر می‌شود . نگاهی به اجزای «پایه پولی» نشان می‌دهد که «خالص بدهی دولت به بانک مرکزی» که در ادبیات عامه اقتصادی به «استقراض دولت از بانک مرکزی» مشهور است از اسفندماه 98 تا خردادماه 99 بیش از 150 درصد رشد کرده است. تغییر در بدهی دولت به بانک مرکزی، انعکاس‌دهنده تنظیمات مناسب پولی توسط این بانک است.
🔹رشد ریالی دارایی‌های بانک مرکزی، آن هم در دوران تنگنای درآمد ارزی، تناقض بزرگی است که هنوز پاسخ روشنی به آن داده نشده است. بانک مرکزی به عنوان «نهاد مسوول حفظ ارزش پول ملی» معمولا راهکارهایی مانند اوراق قرضه و عملیات بازار باز را برای «انقباض پول» ایجاد کرده. اما حداقل روی کاغذ، رشد اجزای نقدینگی چیز دیگری را نشان می‌دهد.
روزنامه اعتماد