پایگاه خبری فولاد ایران - امروز در خلال یک بحث طولانی، داغ، چند جانبه و فنی توییتری با جمعی از دوستان متخصص و آشنا به مقررات بازار سهام ایران نکات بسیار بحث‌برانگیزی طرح شد که «اگر درست باشد»، درک ما از کارکرد «بازار سرمایه ایران» را جا به جا میکند. خلاصه ادعا این بود که «بازار سهام ایران محل و مکانیسم مهمی برای تامین مالی شرکت‌ها نیست!». حال من می‌خواهم از دوستان مطلع‌تر خواهش کنم دانسته‌های خودشان را به اشتراک بگذارند.
این‌ها نکاتی بود که من از بحث برداشت کردم:
۱) حدس: فرآیند عرضه اولیه (IPO) در ایران عمدتا از نوع Offer for Sale است. یعنی چه؟ یعنی در جریان عرضه اولیه، عده‌ای از سهام‌داران اصلی شرکت (عمدتا دولت)، سهام خود را به نفر دیگری واگذار کرده و خارج می‌شوند. یعنی IPO مکانیسمی برای استراتژی خروج یا Exit است و در این بین منابع چندانی نصیب «شرکت» نمی‌شود.
مگر نوع دیگری از عرضه اولیه هم داریم؟ بلی عرضه اولیه می‌تواند مستقیما توسط شرکت و با «انتشار سهام جدید» صورت بگیرد که ظاهرا در ایران به آن مکانیسم «صرف سهام» هم می‌‌گوییم. ولی حدس دوستان این بود که این مکانیسم در عمل بسیار اندک به کار گرفته شده و اقبالی به آن نیست.
سوال از متخصصان: آیا عرضه اولیه‌ای که تا کنون در کشور رایج بوده، منابع جدید قابل‌توجهی داخل شرکت‌ها تزریق میکند یا صرفا دست به دست شدن سهام است؟
۲) حدس: عرضه ثانویه (Secondary) سهام هم به این راحتی نیست. به این مثال دقت کنیم: یک شرکت خصوصی فعال، نیاز به یک ه.م.ت سرمایه برای یک پروژه جذاب دارد. ادعا این است که چون به اصطلاح «شلف رجیسترشین» (یعنی موجز یک‌باره برای انتشار سهام جدید) نداریم، این شرکت به این راحتی‌ها نخواهد توانست سهام جدید خلق و از تمایل بازار برای سرمایه‌گذاری استفاده کند.
سوال از متخصصان: آیا چنین محدودیتی را تایید می‌کنید؟
خب حالا می‌پرسید که این موضوعات چه اهمیتی دارد؟ اهمیتش در آن است که اگر این موارد درست باشد، بالا رفتن قیمت سهام شرکت‌ها در بورس، فایده چندانی برای «تامین مالی» این شرکت‌ها ندارد. به این خاطر هم عمده تامین مالی از محل سود انباشته و وام بانکی است و سهام نقش چندانی در آن ندارد.
اگر واقعا این طور باشد، بر می‌گردیم به آن حرفی که بارها زده‌ایم: بورس تبدیل به یک «بازی جمع صفر» در یک فرآیند سوداگرانه می‌شود و هر بالا و پایین رفتن قیمت فقط دست به دست شدن پول بین یک تعداد سهام‌دار بازار ثانویه است.
امیدوارم از نقد و نظرات دوستان مطلع بهره ببریم.
یک لیوان چای داغ، نوشته‌های حامد قدوسی