ادامه دو‌دستگی بین اعضای اوپک و کاهش تقاضا می‌تواند این دهه را به آخرین دهه فعالیت این کارتل نفتی تبدیل کند
پایگاه خبری فولاد ایران -اوپک در آعاز دهه جدید فعالیت خود، نیاز به اجماع و همکاری بیشتر در بین اعضای خود دارد
اجلاس اضطراری اوپک به در خواست عربستان در حالی برگزار شد که این سازمان با یکی از بزرگترین چالش‌های خود از بدو تاسیس روبه‌روست. اوپک که در سال ۱۹۶۰ تاسیس شد، امسال شصتمین سال تاسیس خود را جشن خواهد گرفت. سال جدید در حالی آغاز شد که شیوع ویروس کرونا، نبودِ توازن در بازار نفت، کاهش تدریجی قیمت نفت و افزایش اختلاف بین اعضای اوپک وسایر تولیدکنندگان غیر عضو، این سازمان را با چالش عمده‌ای مواجه کرده است. مخالفت و تلاش دولت ترامپ برای تضعیف این سازمان، نیز فشارها را بر اوپک تشدید کرده است. با نگاهی به موضع کشورهای عمده تولید کننده نفت پیش از اجلاس اخیر اوپک، می‌توان به دشواری اخذ تصمیم برای کاهش تولید و سقف کاهش تولید بین اعضا و سایر کشورها پی برد.
عربستان
پس از عدم توافق در اجلاس قبلی اوپک که ماه مارس در وین برگزار شد، عربستان از تصمیم برای افزایش سقف تولید نفت خود خبر داد و حتی امین ناصر، رئیس اجرایی آرامکو، از تصمیم این شرکت برای تولید ۱۲.۳ میلیون بشکه در روز خبر داد. عربستان بلافاصله پس از اجلاس اوپک، با ارائه تخفیف به مشتریان اروپایی و اجاره تانکرهای موجود، توانست در کوتاه‌ترین مدت و با کمترین هزینه، نفت را به مشتریان اروپایی برساند و هم سهم خود را در بازار اروپا حفظ کند، و هم بتواند بر سهم سایر کشورها در این منطقه تاثیر گذار باشد.
عربستان حتی به مشتریان خود در منطقه نیز با شرایط خاص اقدام به فروش نفت کرد. بازار نفت هند همیشه مد نظر عربستان بوده و هست. ریاض دیپلماسی انرژی فعالی در صنعت انرژی هند ایفا می‌کند. دهلی نو با استفاده از نفت ارزان که بیشتر از عربستان خریداری کرده بود، اقدام به پر کردن ذخایر استراتژیک نفت خود کرد. تلاش هدفمند عربستان برای حفط و افزایش سهم در بازار، نشان داد که این کشور به هیچ وجه مایل نیست در دوران پساکرونا سهم خود را در بازار کاهش دهد. اطمینانی که این کشور به مشتریان اروپایی و منطقه داد، باعث خواهد شد تا وقتی قیمت نفت افزایش یابد و بازار به شراطی معمولی بازگردد، ریاض همچنان بتواند به عنوان تامین کننده نفت در بازار جهانی انرژی نقش ایفا کند.
روسیه
صادرات انرژی که عمده منبع درآمد روسیه محسوب می‌شود، نقش بسیار مهمی در سیاست خارجی مسکو ایفا می‌کند. اختلاف روسیه و عربستان، پیش از اجلاس قبلی اوپک و زمانی شروع شد که مسکو موافقت خود را با کاهش تولید نفت اعلام کرد، اما از کشورهای عضو اوپک خواست که به تنهایی طرفیت تولید نفت را کاهش دهند و مسکو در کاهش تولید مشارکت نخواهد کرد. مسکو بلافاصله پس از اعلام ریاض به افزایش تولید، از برنامه خود برای افزایش تولید از اول ماه آوریل خبر داد و دیپلماسی فعالی را برای ثبات در بازار به شرط حفظ منافع خود، آغاز کرد. روز دوم آوریل، مدیران شرکت‌های نفتی در کاخ کرملین با پوتین دیدار کردند و پوتین حمایت خود را از فعالیت‌های شرکت نفت و سیاست این کشور در بازار جهانی انرژی ابزار کرد. مسکو و ریاض موافق کاهش تولید هستند، اما ریاض معتقد است که پایه تولید باید از ماه آوریل محاسبه شود، در حالی که مسکو میزان تولید سه ماهه اول امسال را ملاک و پایه کاهش تولید نفت کشورهای عضو اوپک و اوپک پلاس می‌داند.
آمریکا
کاهش قیمت نفت در ظاهر به نفع اقتصاد آمریکاست و تهیه بنزین با قیمت کمتر مطلوب مردم آن کشور است، اما در میان‌مدت، با غیراقتصادی بودن تولید نفت شیل، آمریکا مجبور به واردات نفت بیشتر خواهد شد. همچنین، غیر اقتصادی بودن تولید نفت شیل به معنی تعطیلی چاه‌های نفت شیل و بیکاری کارگران صنعت نفت این کشور است. اقتصاد آمریکا در ماه‌های اخیر از شیوع ویروس کرونا آسیب دیده است. اما باید توجه داشت که دولت ترامپ با تنظیم برنامه‌هایی در تلاش است تا میزان صدمه شیوع ویروس کرونا به اقتصاد آمریکا را تا حد امکان کاهش دهد. روسای جمهوری قبلی آمریکا همگی طرفدار کاهش قیمت نفت بوده‌اند. اما همان طور که بلومبرگ گزارش داد، برای اولین بار در تاریخ، رئیس جمهوری آمریکا در پی افزایش قیمت نفت است و این افزایش قیمت، زنگ خطری برای تولید کنندگان سنتی نفت نیز خواهد بود.
ایران
میزان تولید نفت کشورها به عنوان عنصری تاثیرگذار در بین اعضای اوپک ارزیابی می‌شود. با توجه به تحریم صادرات نفت ایران و در نتیجه، کاهش تولید نفت آن کشور، طبیعی است که ایران قادر به تاثیرگذاری در تصمیمات اوپک نباشد. آنچه باعث نگرانی تهران شده است، این است که با کاهش۲۰ میلیونی تقاضای نفت در بازار جهانی به خاطر شیوع ویروس کرونا، اگر بازار نفت به شرایط عادی بازگردد، ایران برای کسب سهم خود در بازار، مسیر آسانی پیش رو نخواهد داشت. هم باید تحریم‌ها رفع شود، هم سرمایه و تکنولوژی لازم جذب شود، و هم میزان تولید سایر کشورها کاهش یابد، که امر آسانی به نظر نمی‌رسد.
کاهش تولید و آینده بازار نفت
در مکالمات تلفنی دوجانبه وزرای نفت اوپک پلاس، ضرورت کاهش تولید در ارقام ۲۰ میلیون بشکه در روز هم جهت خروج از بحران بازار مطرح شده بود. توافق در مورد کاهش تولید، خبر خوبی برای اوپک و اوپک پلاس است. اما نکته مهم ر میزان پایبندی اعضای اوپک و سایر تولیدکنندگان غیرعضو اوپک به سهمیه تولید کشورهاست. همان طور که در ماه مارس، دکتر فاتیح بیراول، رئیس اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی، در کنفرانس آنلاین اندیشکده آتلانتیک گفت، با توجه به شیوع ویروس کرونا، در سه ماهه دوم و سوم امسال تقاضای جهانی نفت کاهش خواهد یافت. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که ظرفیت تولید نفت آمریکا هم یک میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت.
اوپک در آعاز دهه جدید فعالیت خود، نیاز به اجماع و همکاری بیشتر در بین اعضای خود دارد. دو دستگی در بین اعضای اوپک در کنار کاهش تقاضای جهانی نفت، در صورت تداوم می‌تواند این دهه را به آخرین دهه فعالیت این سازمان تبدیل کند. نکته‌ای که باید مد نظر قرار گیرد، افزایش تعداد تولید کنندگان نفت غیر عضو اوپک است. به تلاش دولت ترامپ برای تضعیف این سازمان نیز نباید بی‌توجه بود. اگر ترامپ برای بار دوم نیز در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا انتخاب شود، باید انتطار داشت که سیاست دولت وی در قبال اوپک، همچنان به تضعیف آن معطوف باشد. آمریکا به هیچ وجه مایل نیست که استقلال انرژی را از دست بدهد و از هر اهرمی برای افزایش صادرات انرژی و کاهش نقش وسهم سازمان‌هایی نظیر اوپک در بازار انرژی، بهره خواهد گرفت.
امید شکری
جمعه ۲۲ فروردین ۱۳۹۹ برابر با ۱۰ آوریل ۲۰۲۰