پایگاه خبری فولاد ایران –
🔶 اوپک در حالی به شصت سالگی خود نزدیک می‌شود که شعله‌های سومین جنگ بزرگ قیمت‌ها در تاریخ این سازمان به رهبری عربستان زبانه کشیده است. در بحبوحه سقوط قیمت نفت که در بیست سال گذشته بی‌سابقه بوده، این سوال مطرح می‌شود که عربستان تا کجا به افزایش عرضه ادامه می‌دهد و بازار را غرق در نفت می‌کند؟ کف قیمت نفت چقدر است؟
🔶 زمانی که عربستان تصمیم به افزایش عرضه گرفت، آرامکو با بالاترین توان خود یعنی ۱۲ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرد و تخفیف‌های زیادی به مشتریان داده شد. این تصمیم به دنبال اقدام روسیه برای خروج از توافق کاهش تولید در ائتلاف اوپک پلاس صورت پذیرفت و نشان داد که عربستان بار دیگر سهم بازار را بر قیمت ترجیح داده است.
🔶 به نظر می‌رسد روسیه آغازگر این جنگ بود چرا که وزیر انرژی این کشور صراحتا اعلام کرد که از اول آوریل همه هر چقدر که دوست دارند و می‌توانند، تولید کنند. این موضع برخلاف توافق کاهش ۱.۵ میلیون بشکه‌ای اواخر سال ۲۰۱۹ بود، تصمیمی که می‌توان در چارچوب تلاش برای ضربه زدن نفت شیل آمریکا تفسیر کرد.
🔶 اولین جنگ قیمت در تاریخ اوپک به سال ۱۹۸۵ باز می‌گردد. پس از آنکه اوپک کنترل بازار جهانی نفت را در دهه ۱۹۷۰ به دست آورد و مسئول قیمت‌گذاری نفت خام خود شد، به تدریج آن کنترل را با شروع سال ۱۹۸۰ از دست داد. سوء مدیریت بازار توسط اعضای اوپک در طی دوره ۱۹۸۰-۱۹۸۶ ابتدا به جنگ قیمت درون سازمان و سپس علیه تولیدکنندگان خارج از آن منجر شد. یکی از ویژگی‌های اصلی رفتار اوپک در آن دوره این بود که به ایجاد مکانیزمی مناسب برای مقابله با تغییرات ساختاری بازار ناشی از دو شوک قیمت ۱۹۷۳ و ۱۹۷۹ موفق نشد. اولین تغییر ساختاری که اوپک باید در سال‌های پس از دومین شوک قیمت نفت با آن مقابله می‌کرد، کاهش تقاضا از طرف کشورهای غربی بود. این کاهش ساختاری بود، زیرا محصول سیاست‌گذاری‌های جدید بهره‌وری و صرفه‌جویی انرژی بود. تغییر ساختاری دیگر این بود که قیمت‌های بالای نفت به افزایش منابع سوختی دیگر مانند برق حاصل از زغال سنگ و برق هسته‌ای منجر شده بودند. با این حال، تغییر ساختاری عمده‌ای که پایه و اساس اوپک را در نیمه اول دهه ۱۹۸۰ متزلزل کرد، افزایش تولید تولیدکنندگان غیراوپک بود. افزایش سریع تولید خارج از این گروه هرگز بدون قیمت‌های بالای نفت که اوپک در دهه ۱۹۷۰ دنبال می‌کرد، ممکن نبود. در آن زمان اوپک به منظور رویارویی با افزایش تولید خارج از اوپک و نابسامانی قیمت‌ها، تصمیم به کاهش عرضه گرفت. اما پایبندی به این توافق از سوی بسیاری از کشورها ضعیف بود و در نتیجه قیمت بیشتر شکسته شد و اوپک سهم بیشتری از بازار را به غیر اوپک واگذار نمود.
🔶 جنگ دوم قیمت‌ها در سال ۲۰۱۴ روی داد. شرایط این جنگ هم مانند دوره قبلی بود. بالا بودن قیمت طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ باعث رونق تولید خارج از اوپک شد و نفت شیل به میدان آمد. استمرار جنگ نفتی میان اوپک و نفت شیل باعث شد قیمت نفت از سطح هشتاد دلار در دسامبر ۲۰۱۴ به حدود ۳۰ دلار در اوایل سال ۲۰۱۶ برسد و بدین ترتیب در این سال بود که با توافق با روسیه، اوپک پلاس شکل گرفت.
🔶 براساس پیش‌بینی‌های موجود، در دهه آتی تقاضای نفت با دو سناریو یا مانند دهه گذشته چندان افزایشی نخواهد نیافت و یا شاید طی ده سال آینده مصرف و تقاضا به اوج خود برسد. این در حالی است که همزمان، تولید خارج از اوپک افزایش می‌یابد و احتمال همکاری جدی در درون اوپک و نیز در ائتلاف اوپک پلاس نیز اندک است. عراق نیز با بهبود اوضاع خود به دنبال افزایش هرچه بیشتر تولید است و ایران، ونزوئلا و لیبی هم از هر فرصت و روزنه‌ای برای افزایش تولید استفاده خواهند کرد. لذا به لحاظ قیمت و تقاضا نمی‌توان چشم‌انداز امیدوارکننده و خوبی برای بازار نفت ترسیم کرد.
❇️ اما در پاسخ به دو سوال ابتدای یادداشت باید گفت چنانچه عربستان به این شکل وحشتناک به فشار خود بر قیمت تا ماه ژوئن (خرداد ماه) ادامه دهد و شرکت‌های نفت شیل به گفتگو با اوپک یا هماهنگی تولید داخلی خودشان روی آورند، جنگ قیمت چندان دوام نخواهد یافت. ولذا درخصوص نوسان قیمت بین ۱۰ تا ۲۰ دلار نیز باید گفت در صورت خلاصی جهان از ویروس کرونا، این بازه قیمتی موقت خواهد بود و مجددا قیمت‌ها به محدوده ۴۰ دلار باز خواهند گشت.
✍🏻 دکتر روح‌اله کهن هوش‌نژاد- تحلیلگر اقتصاد انرژی