پایگاه خبری فولاد ایران - دفتر کابینه ژاپن به طور منظم پیش بینی های اقتصادی و مالی خود را برای طرح های تحلیل متوسط و بلند مدت منتشر می کند. طبق آخرین پیش بینی که در ماه ژوئن منتشر شد، رشد تولید ناخالص داخلی ژاپن به کندی پیش رفته و به 2 درصد واقعی یا 3 درصد حدسی در نیمه دوم سال 2020 برسد. آیا می توانیم چنین پیش بینی ای را بپذیریم؟
به گزارش فولاد ایران، روند جمعیتی یک کشور در طولانی مدت بر رشد اقتصادی آن تأثیر می گذارد. همچنین، با تجربه ای که از اقتصاد ژاپن سراغ داریم، واضح است که رشد بهره وری عامل کلیدی عملکرد اقتصادی آن در درازمدت است. این که آیا پیش بینی رشد خوش بینانه دولت به حقیقت می پیوندد یا خیر نیز به رشد بهره وری در آینده بستگی خواهد داشت. در اینجا به ارتباط بین تغییرات جمعیتی و بهره وری می پردازیم.
مطالعات مربوط به رشد اقتصادی گذشته فرضیه های زیادی راجع به جمعیت و رشد اقتصادی ارائه می دهد. در مورد رشد بهره وری، فرضیه های جالبی وجود دارد.
اول اینکه هرچه جمعیت بیشتر باشد احتمال ظهور نوآوری های بزرگتر نیز بیشتر خواهد شد. این "فرضیه نبوغ" نامیده می شود و از آنجا که نوآوری منبع پیشرفت تکنولوژی است، می توان نتیجه گرفت که با کاهش جمعیت، رشد اقتصادی رکود می کند.
دوم، جمعیت بیشتر فرصت تعامل فکری با منابع انسانی متنوع را افزایش می دهد و این به نوبه خود پیشرفت فن آوری را رقم می زند. اگرچه مشخص کردن علل رشد بهره وری دشوار است، اما تنوع تعاملات بشر شرط لازم برای این رشد محسوب می شود و کاهش جمعیت شانس وقوع این اتفاق را کاهش می دهد.
سوم، با کاهش جمعیت، تعداد افراد در مشاغل تحقیقاتی و مهندسی کاهش می یابد که بر عملکرد تحقیق و توسعه کشور تأثیر منفی می گذارد.
پیر شدن جمعیت همچنین از طریق تغییر در بهره‌وری بر رشد اقتصادی تأثیر می گذارد. با کاهش نرخ باروری، جمعیت یک کشور کاهش می یابد که منجر به پیری جمعیت و کاهش نیروی کار جوان می شود. در نتیجه، جامعه به تدریج خلاقیت و شجاعت در ارتباط با افراد جوان را از دست می دهد.
در مطالعه اخیر با استفاده از داده های حدود 20 کشور عضو سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی طی یک دوره 1980 تا 2010 انجام شده، به یک رابطه منفی آماری معنی دار بین پیری جمعیت و رشد بهره‌وری اشاره شده است. اگر این رابطه منفی جدی باشد، می توانیم علی رغم پیش بینی مثبت دولت، نسبت به پتانسیل رشد آینده ژاپن بدبین باشیم. این مطالعه همچنین به رابطه مثبت بین مقیاس جمعیت و سرعت رشد بهره‌وری پرداخته شده است.
اگر نگاهی به بخش تقاضای اقتصاد بیندازیم می بینیم که با افزایش جمعیت، بازار مصرف نیز رونق پیدا می کند. کاهش جمعیت به معنای کوچک تر شدن بازار داخلی محصولات مصرفی و خدمات است. با وقوع این امر، شرکتهای ژاپنی چاره ای جز پیدا کردن بازارهای بیشتر در خارج از کشور نخواهند داشت و این راه حل چندان آسان نیست. اقتصادهای دیگر منطقه از جمله چین، کره جنوبی، تایوان و دیگر قدرتهای نوظهور آسیا نیز با وضعیت جمعیتی مشابه ژاپن مواجه هستند و در آینده یافتن تقاضای مصرف کننده کافی در این بازارها دشوار خواهد بود.
رشد جمعیت باعث صرفه جویی در هزینه ها ناشی از افزایش تولید است. با کاهش رشد جمعیت نه تنها این مزیت از دست می رود بلکه بازار محصولات را نیز به طور عمده تحت تاثیر قرار می دهد. مشخص است که مقدار مشخص تقاضا برای ایجاد بازار محصول ضروری است. بنابراین با کاهش جمعیت این بازارها از بین می روند، مگر اینکه مشتری لازم را داشته باشند.
منبع: Japan Times