پایگاه خبری فولاد ایران -
🔹اینکه بخواهیم یک عامل مهم در ایجاد گرفتاریها و مشکلات اقتصاد ایران را شناسایی نماییم که هشتاد درصد مشکلات کشور از آن ناشی می شود قطعا این عامل نرخ رشد نقدینگی است. نرخ رشد نقدینگی می بایست یک رابطه یا تناسبی با نرخ رشد اقتصادی داشته باشد. اصولا در اقتصاد ما که میانگین نرخ رشد تولید ناخالص داخلی طی حدود بیست سال اخیر حدود یک درصد است، ضرورتی بر نرخ رشد نقدینگی حدود ۲۶ درصد در سال وجود ندارد. به نظر می رسد با توجه به نرخ های رشد اقتصادی بسیار پایین و حتی منفی اقتصاد ایران، ایده آل این بود که نرخ رشد نقدینگی نهایتا در حدود سالانه کمتر از ۲ درصد باشد.
🔹بر اساس نگرش پولی به نرخ ارز به طور خلاصه درصد تغییرات نرخ برابری ریال ایران در مقابل دلار آمریکا به اختلاف نرخ رشد حجم پول ایران و آمریکا، بعلاوه اختلاف نرخ رشد تولید ناخالص داخلی آمریکا و ایران بعلاوه اختلاف نرخ رشد سرعت گردش پول ایران از آمریکا در بلند مدت بستگی دارد ( البته حساب سرمایه و اختلاف نرخ بهره داخلی و خارجی را در تحلیل ما در نظر گرفته نشده است) . می توان گفت اگر به همین رویه پیش رویم بطوریکه نرخ رشد نقدینگی ما به طور متوسط سالانه حدود ۲۶ درصد و نرخ رشد نقدینگی آمریکا به طور متوسط سالانه حدود ۵ درصد باشد و نرخ رشد تولید ناخالص آمریکا سالانه به طور متوسط حدود ۳ درصد و نرخ رشد تولید ناخالص داخلی کشور ما به طور متوسط سالانه حدود ۱ درصد باشد با فرض ثبات سایر شرایط و ثبات سرعت گردش پول در دو کشور، صرف نظر از هر دولتی، آنگاه دلار آمریکا در مقابل پول ملی کشور ما در یک بازه ۶ ساله ارزشش حدود سه و نیم برابر می گردد یعنی دلار که امروز حدود ۱۲ هزار تومان است، آنگاه قطعا و حتما در سال ۱۴۰۴ نرخ ارز یا نرخ برابری دلار آمریکا نسبت به پول ما حدود ۴۲ هزار تومان خواهد بود و به دنبال آن قیمت مسکن در تهران سه و نیم برابر قیمت فعلی و قیمت سکه نیز با ثبات قیمت جهانی طلا،حدود سه و نیم برابر قیمت فعلی آن خواهد بود زیرا آربیتراژ قیمت دارایی ها باعث همگرایی بازده آنها تقریبا خواهد شد و در ادامه آن شاهد افزایش قیمت بنزین به حدود سه و نیم برابر میزان فعلی آن یعنی لیتری حدود ۱۰ هزار تومان خواهیم بود البته توجیه این افزایش سه و نیم برابری قیمت بنزین، ارزان بودن قیمت بنزین نسبت به سایر کشورهای همسایه و قاچاق گسترده آن در صورت عدم افزایش قیمت آن خواهیم بود و لذا با افزایش قیمت بنزین مشابه افزایش قیمت بنزین در امسال، گرفتاریهای زیادی را تجربه خواهیم کرد و این داستان ادامه خواهد داشت.
🔹با توجه به مطالب فوق الذکر، دلیل اصلی بسیاری از مشکلات کشور در نرخ رشد نقدینگی بالا است که در بلند مدت منجر به افزایش شدید نرخ ارز و به تبع آن افزایش قیمت حاملهای انرژی تا قیمت فوب خلیج فارس می شود. حال که مسئله برای ما روشن شد باید به دنبال عوامل افزایش نرخ رشد نقدینگی در اقتصاد ایران و سپس رفع آن باشیم اما در اینجا کار ساده نیست و دشواریهای زیادی وجود دارد. برخی معتقدند علت اصلی نرخ رشد نقدینگی در اقتصاد ایران وجود ناترازی های گسترده در اقتصاد ایران مثل ناترازیهای بودجه است که قطعا هم تا حدود زیادی صحیح است. البته حدود ۲۰ درصد نرخ رشد نقدینگی با توجه به سود سپرده هایی است که بانکهای تجاری به سپرده گذاران خود می پردازند که با توجه به نرخ های تورم بالای اقتصاد ایران قابل کاهش نیست. به نظر می رسد تمامی دولتهای باید تصمیمات خود را به نحوی بگیرند که قید جلوگیری از افزایش پایه پولی، جلوگیری از استقراض از بانک مرکزی را در خود داشته باشد. البته باید در مورد مسئله میزان و تعداد بهینه بانکهای خصوصی در کشور نیز فکر شود و در مورد کاهش یا ادغام این بانکها، تصمیم گیری شود. زیرا فلسفه وارد شدن بانکهای خصوصی در اقتصاد ایران، کاهش نرخ سود وامها و افزایش دسترسی آحاد جامعه به وام های آسان تر و کاهش محدودیت نقدینگی مردم به جهت رقابت آنها با هم بود که با گذشت حدود سه دهه، به نظر می رسد هیچکدام از این موارد با ورود بانکهای خصوصی محقق نشد و حتی محدودیت نقدینگی عاملان اقتصادی بیشتر هم شد. لذا باید در مورد ادغام این بانکها در یکدیگر جهت توانایی بیشتر بانک مرکزی بر نظارت بر آنها تصمیم گیری شود.
دکتر کیوان شهاب لواسانی