پایگاه خبری فولاد ایران -
🔻چنانچه غشاء نیمه‌تراوا بین آب شور و شیرین قرار گیرد، مولکولهای آب شیرین با عبور از غشاء به سمت آب شور مهاجرت می‌کنند تا غلظت محلول دو طرف غشاء کم‌وبیش برابر شود.
🔻چنانچه فشار هوای دو ناحیه متفاوت باشد، هوا از ناحیه‌ی پرفشار به ناحیه‌ی کم‌فشار جریان می‌یابد، و بدین‌ترتیب ضمن ایجاد باد، اختلاف فشار هوا کاهش می‌یابد.
🔻همین‌طور اختلاف پتانسیل الکتریکی به شارش بار الکتریکی در رسانا منتهی می‌شود. بار الکتریکی از نقطه‌‌ای که پتانسیل الکتریکی بالاتری دارد به سایر نقاط منتقل می‌شود. هر چه اختلاف بیش‌تر باشد، شدت جریان نیز بیش‌تر می‌شود.
🔹بسیاری از جریان‌های طبیعی اطرافمان، در نتیجه‌ی نوعی اختلاف در ویژگی‌های اجسام ایجاد می‌شود. در طبیعت، اختلافاتی از این جنس اساسا دوام نمی‌آورند. نوعی مبادله‌‌ی ماده و انرژی در سیستم‌های طبیعی برای رسیدن به تعادل برقرار است.
🔹در اقتصاد هم عامل مسلط ایجاد جریان‌های اقتصادی، اختلاف است، البته نه اختلافاتی از جنس غلظت، فشار و انرژی، بلکه "اختلاف قیمت". البته محتویات جریان‌های اقتصادی هم نه مولکولهای ماده یا واحدهای انرژی، بلکه جریان پول و کالا می‌باشد. در نهایت عامل ایجاد این جریان‌ها نیز نه به خواص ماده و انرژی، بلکه به خواص انسان‌ها مربوط می‌شود.
اختلاف قیمت یک کالا موجب می‌شود پول از کالای گران به کالای ارزان منتقل شود. افزایش عرضه‌ی کالای گران، و افزایش تقاضای کالای ارزان به کاهش اختلاف قیمت و ایجاد تعادل می‌انجامد.
✔️بله، خوب می‌دانیم که اصطکاک‌ها موجودند. در پدیده‌های طبیعی، موانع موجود در مسیر باد، مقاومت الکتریکی موجود در مدار و ... بر سرعت جریان مولکولهای ماده و واحدهای انرژی اثر می‌گذارند. همان‌طور که نرخ تعرفه، مالیات، موانع نقل‌وانتقال پول و ... سرعت جریان‌های پول و کالا را در محیط اقتصادی تحت تأثیر قرار می‌دهند.
✔️باز هم خوب می‌دانیم که تفاوت اساسی پدیدهای طبیعی و اقتصادی در فرآیند حصول تعادل، به خواص کنشگران آن‌ها مربوط می‌شود. کنش‌های ماده و انرژی همواره سازگار اند. همیشه مولکولهای هوا از ناحیه‌ی پرفشار به کم‌فشار، و همیشه بارهای الکتریکی از نقاط پرپتانسیل به نقاط کم پتانسیل جریان می‌یابد. اما کنش‌های اقتصادی انسان‌ها همیشه سازگار نیستند.
🔹با این‌همه، عدم‌تعادل‌های جدی در اقتصاد همانند عدم‌تعادل‌های موجود در طبیعت، به بی‌ثباتی محیط می‌انجامد. در محلی که در میان دو سامانه‌‌ی هوا با اختلاف فشار جدی قرار دارد، به‌دلیل وزش شدید باد، خیمه‌ی مسافران آرام نمی‌گیرد؛ در اقتصادی که شامل کالاها و خدماتی با اختلاف جدی قیمت‌هاست، به‌دلیل تلاطم شدید قیمت‌ها، سرمایه‌ی سرمایه‌گذاران به زمین نمی‌نشیند. مسافران در مکان بادخیز چادر نمی‌زنند، و کاسبان در محیط نوسان‌خیز بساط کاسبی علم نمی‌کنند.
🔹دولت در کشورمان سال‌هاست که انحصاگر بازار ارز و حامل‌های انرژی است؛ انحصاری که عموما به تثبیت قیمت این اقلام انجامیده است؛ تثبیتی که شانس نوسانات کوچک روزانه را از بازار این اقلام ربوده و رفته‌رفته بر اختلاف قیمت‌ها افزوده است؛ اختلافی که بر احتمال بروز تندبادهای اقتصادی می‌افزاید؛ تندبادهایی که هر از گاهی بروز می‌کنند، و بساط کسب‌وکارهایمان را زیرورو می‌کنند؛ تندبادهایی که دلالی را رواج می‌دهند، و تولید را به تاراج می‌برند.
🔹تبعات اصرار دولت بر تثبیت قیمت‌ها تنها به شوک‌های قیمتی ختم نمی‌شود. تولیدکنندگان، یارانه‌ی حامل‌های انرژی را با تکنولوژی و روش‌های بهبود بهره‌وری جایگزین می‌کنند و از رقابت بازمی‌مانند؛ صادرکنندگان به‌دلیل تثبیت نرخ ارز از صادرات درمی‌مانند، و واردکنندگان به برکت یارانه‌ی ارزی، محصولات خارجی را به جای تولیدات داخلی می‌نشانند. چنین است که بازرگانی رایج، و تولید باز هم ضایع می‌شود.
🔹آثار ناشی از تثبیت قیمت‌ها حتی در دوره‌ی تثبیت نیز به ثبات عمومی قیمت‌ها کمکی نمی‌کند. وقتی دلالی به جای تولید کمال می‌یابد؛ زمانی که بازرگانی بسی بیش از تولید مجال می‌یابد، تولید ناخالص داخلی و به‌دنبال آن درآمدهای دولت فرومی‌کاهد؛ کسری بودجه‌ی دولت و متعاقبا استقراض دولت از بانک مرکزی فزون می‌یابد. نقدینگی بی‌افسار می‌شود، و اقصاد به مشکل تورم دچار می‌شود.
🔹با وجود مسائلی که در عمل ظهور می‌کند؛ به رغم نشتی‌هایی که در مسیر اجرا بروز می‌کند، از بین بردن عدم‌تعادل‌های قیمت ارز و حامل‌های انرژی، اثربخش‌ترین تصمیم سیاستگذاران اقتصادی کشور است. عدم‌تعادل‌هایی که محیط کسب‌وکارمان را کم‌رونق، و فضای سرمایه‌گذاریمان را نامطمئن کرده است.
✍️دکتر میثم رادپور