روابط ایران و روسیه در چارچوب معمای زندانی

پایگاه خبری فولاد ایران - توافق برجام و خروج امریکا از این توافق، ایران را در اسارت نگه داشته است. جمهوری اسلامی ایران را باید یک زندانی تصور کرد که با اتهامات مختلفی از جانب ایالات متحده امریکا روبروست. اتهاماتی همانند بیانیه ۱۲ بندی پمپئو وزیرخارجه امریکا خطاب به ایران، اتهاماتی مانند ایجاد بحران در یمن، سوریه و لبنان، فعالیتهای موشکی و منطقه ای و حمایت از تروریسم.

✳️هریک از اعضای توافق برجام، منافع حداکثری خود را دنبال میکنند.

با خروج امریکا از این توافق، اروپا یا باید، تداوم برجام و همکاری با تهران را ادامه دهد و منافع حداکثری را در ارتباط با امریکا از دست دهد، یا واشنگتن را انتخاب کند و پا روی تعهدات حقوقی و سیاسی خود که حاصل سالها مذاکره و چانه زنی است بگذارد.در این صورت هم، بسیاری از منافع اقتصادی خود در تهران را، از دست میدهد.

روسیه هم به عنوان عضو دیگر برجام، چنانچه، تهران را انتخاب کند، منافع حداکثری خود را در ارتباط با امریکا از دست میدهد و با بحرانهای جدی تری روبرو میشود.

✳️همکاری روسیه با نتانیاهو و ترامپ در موضوع سوریه و تلاش برای خارج کردن ایران از سوریه، تعطیلی پایگاه های نظامی ایران در این کشور، توافق در موضوع موشکی و توقف فروش موشکهای استراتژیک به تهران و همچنین همکاری در تحریم ایران، منافع بیشتری نصیب مسکو میکند.منافعی که وسوسه انگیز است‌. منافعی همچون استقرار دائمی پایگاه های نظامی روسیه و تضمین خروج امریکا، امتیاز در بحران اوکراین و موضوع انرژی همچون نورداستریم ۲ یا رقابتهای استراتژیک در شرق اروپا.

✅با این تفاسیر، ایا روسیه برای کسب منافع حداکثری،ایران را قربانی خواهد کرد؟ خیر

✳️نکته ظریف اینکه،اگر بازی(معمای زندانی) یکبار به اجرا گذاشته شود، همکاری با حریف، هرگز عاقلانه نیست، زیرا انگیزه ای برای همکاری وجود ندارد. اما اجرای مکرر بازی و طولانی بودن آن، احتمال همکاری بین رقبا را افزایش میدهد. زیرا بازیگران میتوانند از جریان نتایج حاصل شده، سود برند، و حتی با در پیش گرفتن راهبردهای پیچیده ای(به شکل چراغ خاموش) باهم ارتباط برقرار کنند.

✳️در این راستا، طولانی بودن اختلاف ایران با امریکا و تداوم شرایط زندانی گونه ایران در دوران دولت نهم و دهم(سیاست شرق گرایی)، انگیزه همکاری در روسیه را تقویت میکند.

همانطور که گفته شود، اگرچه سود حاصل از همکاری روسیه با ایران، در مقایسه با سودِ حاصل از پیمان شکنی او، اندک است، اما با برقراری همکاری پایدار، سودی که در طول اجرای مکرر بازی، بدست می آید، بیش از منافعی خواهد بود که از یک بار پیمان شکنی  بدست می اید.

✳️در واقع طول مدت بازی و سالهای طولانی تحریم ایران از سوی امریکا و نبود ارتباط مناسب ایران با سایر بازیگران همانند اروپا، مسکو را به همکاری و عدم پیمان شکنی گسترده  سوق میدهد.

✳️سودی که مسکو از فضایِ قهر الود تهران با امریکا میبرد،بیش از سودی که احیاناً با پیمان شکنی بدست می اورد.

به تعبیر بنده، رفتار مسکو همیشه ترکیبی از همکاری و عدم همکاری بوده و خواهد بود.

✳️یعنی در عین اینکه در موارد استراتژیک همانند تحریمها و قطعنامه های شورای امنیت، علیه ایران رای میدهد و حاضر به وتوی قطعنامه نمیشود، در موارد تاکتیکی حاضر به همکاری با تهران میشود‌.چرا که همین قطعنامه های ذیل فصل هفتم منشور و در مرحله بعد، "خروج امریکا از برجام"، شرایط را برای بازیِ کرملین مهیا میکرد. از این رو‌، در مدتی که ترامپ از تصمیمش برای خروج از برجام برجام، سخن میگفت،مسکو، فعالیتی برای ماندن واشنگتن در توافق، ترتیب نداد.

محمدعلی هژبری تحلیلگر مسائل خاورمیانه و پژوهشگر روابط بین الملل