آموزش علم اقتصاد در ایران، تنها به کار بازتولید خودش در دانشگاه می آید

پایگاه خبری فولاد ایران - علم اقتصاد نیز همچون بخش بزرگی از علوم امروزین و نیز همچون انبوه کالاها و صنایع نو، از آن سوی مرزها به این دیار آورده شده است و به ناگزیر، این کالای وارداتی با نیازها، سلایق، فرهنگ و امکانات سازندگانش همساز است. برای استفاده از کالاهایی که دیگران ساخته اند، در این دیار، باید ما خود را با آنها همساز کنیم، یا آنها را چنان اصلاح کنیم که با خواسته ها و امکانات ما هماهنگ شوند. معمولاً درباره بیشتر کالاهای مصرفی، یکی از این دو همسازی یا آمیخته ای از آنها چهره می بندد. اما درباره "علم اقتصاد" چنین نشده است. ناهمسازی میان یافته های علم اقتصاد مرسوم و دشواری ها و نیازهای علمی اقتصاد ایران به آن جا انجامیده است که عم اقتصاد در ایران به گونه کالای لوکسی درآمده است که فقط به عنوان تشریفاتی به آن نگریسته می شود و کاربرد فراگیر ندارد.

♦️آنچه بر تطور و دگرگونی کالای لوکس حکومت می کند "سلیقه" است و آنچه تحول در کالای ضروری را باعث می شود، "نیاز" است و روشن است که "نیاز" محرک بسیار قوی تری برای اصلاح بهبود و پیشرفت است، تا "سلیقه" به خاطر همین ویژگی است که در سال های اخیر علم اقتصاد در ایران به "علم اقتصاد مشتقی" تبدیل شده است، یعنی دانشی که عملیات ریاضی مشتق گیری بر سراسر آن حکومت می کند و در هر یک از مباحث آن، بر آن بخشی از تحلیل ها تاکید می شود که در آن از "مشتق" استفاده شده است. این گفته یک فارغ التحصیل اقتصاد که از بس از سود مشتق گرفتیم، ضرر کردیم، بسی راست می نماید و جای بسی درنگ دارد. البته جای گفت و گو نیست که تکنیک های ریاضی بزرگترین عامل پیشرفت سریع نظری در اقتصاد بوده اند، اما از یاد نبریم که همه این تکنیک ها "ابزار"ند و هم خود علم اقتصاد.

♦️با نگاهی به سرآمدان علم اقتصاد در قرن بیستم در می یابیم که بیشتر آنان نه تنها در تجربه علمی و بسط های نظری و کاربرد ابزارهای ریاضی دقیق کامیاب بوده اند، بلکه در سیاست گذاری های عملی اقتصاد نیز دیدگاه های سازنده به دست داده اند، به گونه ای که بسیاری از دولت ها آنها را به کار بسته اند. این مسئله را همواره می توان همین گونه، به سطوح پایین تر تعمیم داد. اما آموزش علم اقتصاد در ایران، تنها به کار بازتولید خودش در دانشگاه می آید. آنان که سیاست گذارند، دگرانند. این نه گناهی است یک سویه، که هر دو سو کوتاهی ورزیده اند. این یک با دل بستن و بالیدن به فراگیری و آموزش تازه ترین تکنیک های فراآمده، از دانشگاه های غربی (اما ناهمخوان با خواسته های ما) و آن یک با بی مهری و تنگ نگری و گزینش گری های خود.

دکتر محسن رنانی / از دانشگاه اصفهان