پایگاه
خبری فولاد ایران - سیل‌های عظیم، گسترده و پرحجم فروردین امسال از نظر
خسارات وارده به زیرساخت‌های جاده‌ای و ارتباطی و پل‌ها، زمین‌های زراعتی و باغات،
خانه‌ها، مغازه‌ها و تأسیسات شهری و روستایی، تلفات انسانی و خساراتی نظیر وسایل
نقلیه و خانگی بی‌سابقه است.
چنین خساراتی در آغاز سالی که بسیاری از اقتصاددانان آن را
یکی از سخت‌ترین سال‌های اقتصاد کشور می‌دانند، فشار زیادی را نسبت به شرایط عادی
بر دولت و اقتصاد تحمیل خواهد کرد. سیل اخیر بیش از هر چیز ضعف و عدم سرمایه‌گذاری
در برخی زمینه‌های ضروری مانند سیستم‌های آبخیزداری و لایروبی را که سال‌ها از
تخصیص بودجه کافی و پرداختن به آنها غفلت شده بود نشان داد که چنین رویکردی موجب
افزایش حجم خسارات و آسیب‌های وارده و نشان دهنده عدم وجود نگاه بلندمدت در مدیریت
کلان کشور است.
تنگنای درآمدی بودجه امسال بر کسی پنهان نیست بخصوص آن که از
همین بودجه نامتعادل حدود 90 درصد بودجه صرف امور جاری خواهد شد و بودجه عمرانی در
عمل به کمترین میزان سال‌های اخیر تقلیل یافته است. در چنین سالی تأمین مالی جبران
خسارات‌های گسترده سیل بسی دشوارتر خواهد بود.
با توجه به تداوم سیل هنوز ابعاد خسارات دقیقاً روشن نیست و
برآوردهای خسارات در مراحل تخمین‌های اولیه است، لیکن با توجه به جمیع جهات برآورد
یکصدهزار میلیون تومان چندان دور از ذهن نیست.
مقامات دولتی نیز به مقتضای حال وعده‌های زیادی برای جبران
خسارت و پرداخت‌های بلاعوض و وام اعلام می‌کنند و در هیچ یک از موارد منبع تأمین
این وعده‌ها مشخص نیست!
بدیهی است که با وضعیت بودجه‌ای سال 98، تأمین این خسارات از
طریق بودجه عادی کشور غیرممکن است. پس چه می‌توان کرد؟
- وضع مالیات بلایای طبیعی
در بسیاری کشورهای جهان در صورت وقوع چنین حوادثی، دولت‌ها
با وضع مالیات بلایای طبیعی تلاش می‌کنند هزینه‌های خسارات را تأمین کنند. لیکن در
کشورما با توجه به بروکراسی سنگین دستگاه دولتی، تهیه لایحه و تصویب آن سال‌ها به
طول می‌انجامد و به علاوه با وضعیت اقتصادی کشور وصول چنین مالیاتی نیز ممکن به
نظر نمی‌رسد.
- انتشار اوراق قرضه ملی
یکی دیگر از راه‌های تأمین خسارات انتشار اوراق قرضه ملی
برای تأمین خسارات است که دولت‌ها در سال‌های بعد از طریق درآمدهای مالیاتی، اصل و
سود اوراق را بازپرداخت نمایند. با توجه به سرمایه اجتماعی ضعیف دولت‌ها در ایران،
استقبال از چنین اوراقی در این زمان بعید است.
- تعیین استان‌های معین
یکی از ممکن‌ترین راه‌های بازسازی و جبران خسارت‌های سیل،
تعیین استان‌های معین برای هر منطقه است که با کمک‌های مردمی و بودجه‌های محلی تا
حدودی نسبت به جبران خسارت‌ها و بازسازی اقدام نمایند.
-استفاده از نهادهای مردم نهاد
خساراتی با ابعاد این سیل‌ها در کشور نیازمند استفاده از همه
ظرفیت‌های ممکن، از جمله نهادهای مردم نهاد است. این نهادها که در زلزله غرب و در
زمینه‌هایی نظیر خیرین مدرسه ساز، کارایی و توان خود را به اثبات رسانده‌اند قادر
خواهند بود در مورد این سیل نیز بخشی از بازسازی‌ها را به انجام رسانند. لازم است
دولت محترم زمینه کمک، همکاری و فعالیت این نهادها را بیشتر از پیش فراهم سازد.
- استفاده از نهادهای ثروتمند
در کشور ما نهادهایی وجود دارند که دارای درآمدهای زیادی از
محل اوقاف و موارد دیگر هستند. یکی از بهترین محل‌ها برای تأمین خسارت‌های این سیل
نهادهایی مانند آستان قدس رضوی، بنیاد مستضعفان، فرمان 8 ماده‌ای امام، قرارگاه
خاتم، بنیاد برکت و نهادهایی نظیر آن هستند که می‌توانند با منابع مالی و امکانات
اجرایی خود علاوه بر تأمین هزینه‌ها، امور اجرایی بازسازی‌ها را نیز عهده دار
شوند.
در واقع بهترین محل خرج درآمدهای این نهادها چنین موردی است
که می‌تواند مشکلات بزرگ کشور و مردم مناطق سیل زده برای جبران خسارات و بازسازی
را در این برهه حساس کاهش دهد و بار بزرگی از دوش دولت و مردم بردارد.
لطفعلی بخشی
نایب‌رئیس انجمن اقتصاددانان ایران