پایگاه
خبری فولاد ایران
- در حال حاضر وضعیت اقتصاد ایران وضعیت خاصی است که تجربه کافی
در زمینه برخورد با آن در تجربیات بین‌المللی و کتاب‌های اقتصادی وجود ندارد. باید
توجه داشت که مساله فعلی اقتصاد ایران رکود تورمی نیست، بلکه رکود و تورم تنها
بخشی از آن است. باید توجه داشت که در شرایط فعلی نباید با حساسیت بیش از حد به
مهار متغیر تورمی تاکید کرد چراکه در حال حاضر هدف سیاست اقتصادی دولت باید بر
مهار دامنه اثر شوک واردشده به اقتصاد ایران باشد، نه مهار قیمت‌ها. برای مثال اگر
شوکی به اقتصاد وارد شده و اقتصاد ایران را در حدود 10 درصد کوچک کرده باشد، دولت
باید در تلاش باشد تا اثر این شوک خارجی از این 10 درصد فراتر نرود. در گام‌های
بعدی نیز دولت می‌تواند به فکر 10 درصد توان اقتصادی از دست رفته باشد. وقتی شوکی
در قالب خروج سرمایه به یک اقتصاد اعمال می‌شود این شوک در نهایت منجر به کاهش
ارزش پول ملی و تغییر قیمت‌های نسبی خواهد شد. اقتصاد نیز از این تغییر قیمت‌ها
بهره خواهد برد تا با استفاده از جابه‌جایی منابع بین بخش‌های مختلف توان اقتصادی
از دست‌رفته جبران شود. تغییر قیمت‌های نسبی و جابه‌جایی منابع به سمت بخش‌های
مولد اتفاقی است که بدون وقوع شرایط تورمی غیرممکن به نظر می‌رسد. در شرایطی شبیه
به وضعیت فعلی اقتصاد ایران باید دید که آیا قیمت‌ها دارای درجه آزادی کافی برای
حرکت به سمت پایین هستند، این مساله به‌خصوص در رابطه با عدم انعطاف‌پذیری
دستمزدها اهمیت دارد. برای مثال ممکن است در کشوری بر مبنای کاراکترهای فرهنگی
کاهش دستمزد برای افراد پذیرفتنی باشد، اما در سوی مقابل برای برخی افراد نوعی
توهین تلقی شود. اما در شرایط تورمی اتفاقی که می‌افتد این است که حتی در صورت
افزایش مقدار اسمی دستمزد افراد، مقدار واقعی دستمزدها کاهش پیدا می‌کند و این
کاهش مقدار واقعی دستمزدها می‌تواند باعث افزایش مزیت رقابتی نیروی کار ایرانی در
اقتصاد جهانی شود و اقتصاد ایران از صادرات نیروی کار بهره ببرد.
همین یک مثال به روشنی نشان می‌دهد که مساله فعلی اقتصاد
ایران تا چه حد پیچیده است و نمی‌توان بر مبنای کتاب‌های دانشگاهی برای آن نسخه
پیچید. شرایط اقتصاد ایران در حال حاضر شرایط خاصی است که زیل آن تورم و رکود
توامان در کنار محدودیت‌های ناشی از تحریم قرار گرفته‌اند. محدودیت‌هایی که بدون
شک دست سیاستگذاران در ارائه راه‌حل برای رکود تورمی احتمالی اقتصاد ایران را بسته‌تر
خواهد کرد. این محدودیت‌ها باعث می‌شود تعمیم داستان‌های رکود تورمی در اقتصاد‌های
جهان، از جمله رکود تورمی دهه 1970 آمریکا تحلیل درستی نباشد. چراکه برای مثال در
شرایط فعلی اقتصاد ایران کاهش ارزش ریال، لزوماً به تکرار تجربه افزایش صادرات در
اثر افزایش مزیت قیمتی منجر نخواهد شد. چراکه ایران در عمل نمی‌تواند از فرصتی که
کاهش ارزش پول ملی برای توان صادراتی کشور ایجاد کرده است استفاده کند. پس پیش از
ارائه توصیه و اظهار نظر در شرایط فعلی باید پذیرفت که شرایط فعلی اقتصاد ایران
شرایط خاصی است.
دکتر جواد صالحی‌اصفهانی /
استاد اقتصاد دانشگاه ویرجینیاتک