پایگاه
خبری فولاد ایران
- باید دانست منشاء هر نوع پول یک بدهی یا اعتبار است. اسکناسی که
در جیب شماست سند بدهی (IOU) بانک مرکزی است یعنی تضمین بانک مرکزی را
با خود دارد. سپرده ای که در بانک دارید سند بدهی بانک تجاری است با این حال تا سقف
100 میلیون تومان از سوی صندوق ضمانت سپرده ها (حکومت) تضمین شده است. و اما حساب بانک
های تجاری نزد بانک مرکزی نیز سند بدهی بانک مرکزی است البته از دسترس عموم به دور
بوده و تنها برای تسویه بین بانکی مورد استفاده قرار می گیرد. چک تاجر نیز سند بدهی
آن تاجر است که ممکن است پذیرش آن محدود باشد با این حال کارکرد پول را در اقتصاد ما
پیدا کرده است. نکته جالب اینکه سپرده افراد نزد بانک ها بدون ریسک نیست و حامل ریسک
اعتباری بانک است. اگر بانک ورشکست شود سپرده های مازاد بر 100 میلیون تومان ممکن است
سوخت شود. با این حال نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان برداشت عمومی این است که
پول نظام بانکی امن تر از پول کاغذی است چرا که پول فیزیکی در معرض ریسک هایی نظیر
جعل و فرسایش بوده و حمل و انتقال آن هزینه بر است. نکته دیگر اینکه هر پول منشاء بدهی
دارد اما هر بدهی پول نیست. به عنوان مثال بخشی از تسهیلات خلق شده توسط نظام بانکی
به عنوان سرمایه یا بدهی بلندمدت در طرف بدهی های ترازنامه بانک قرار می گیرد. این
اقلام ترازنامه ای بدهی بانک به حساب می آیند اما به خلاف سپرده ها نقش پول را ایفا
نمی کنند.
🖌 نکته ای که حائز اهمیت است اینکه با اینکه پول یک سند بدهی است اما در اختیار
مالک آن است. فردی که سپرده ای نزد بانک دارد صرف نظر از منشاء آن، می تواند آن مبلغ
را صرف خرید طلا، ارز، منزل، کالاها یا خدمات کند. به همین صورت ممکن است آن مبلغ صرف
سرمایه گذاری و یا حتی وام دهی شود. اینکه منشاء سپرده از یک وام بوده است مخل بازوامدهی
سپرده نخواهد بود. و اما اینکه سپرده ها صرف مصرف کالاهای عادی شود یا اینکه به بخش
مولد اقتصاد هدایت شده و سرمایه گذاری شود در سطح اجتماع تفاوت های چشمگیر ایجاد خواهد
کرد. در واقع نقش سیاست گذار این است که با تغییرات شرایط و قوانین و مقررات ترکیب
پورتفوی سرمایه گذاری جامعه را به سمت گزینه های مطلوب با برونداد مثبت سوق دهد. این
مهم از طریق افزایش بازدهی بخش های هدف و یا مهم تر از آن از طریق کاهش ریسک آن بخش
ها مقدور خواهد بود. بنابراین هدایت نقدینگی امری شدنی و لازم است. بدون هدایت نقدینگی
هدایت اعتبار نیز ممکن نیست؛ چرا که بدون تصحیح سبد دارایی های جامعه هر تزریق منابع
جدید نیز به سرعت در قالب سبد دارایی های موجود قرار خواهد گرفت.
🖌 در باب ضریب فزاینده یا ضریب تکاثر باید دانست آن مکانیسمی که در کتاب های
ابتدایی اقتصاد کلان تدریس می شود مطلقا ساری و جاری نیست. اما این بدان معنا نیست
که مازاد ذخایر در بازار بین بانکی (پایه پولی) بی خطر است. به عکس مازاد ذخایر شرایطی
را فراهم می کند که به محض ایجاد جرقه انتظار تورمی، شرایط دگرگون شود و آتش تورم شعله
ور شود. به همین دلیل است که «عملیات بازار باز» که نقش ترمز را در سیاست گذاری تورمی
بازی می کند ضروری است. چنانچه انتظارات تورمی آغاز شود با استفاده از عملیات بازار
باز می توان ذخایر مازاد را به سرعت تخلیه کرد. بهترین مثال فدرال ریزرو آمریکاست که
در 15 ماه گذشته چیزی حدود 17 درصد پایه پولی را حذف کرده است. لازم به ذکر است که
بانک مرکزی ظاهرا بنا دارد سقف بالایی کریدور نرخ بهره را تحت عنوان عملیات بازار باز
اجرایی کند که یا مطلقا آگاه نیستند که این عملیات چیست ویا اهداف دیگری دنبال می شود
که در هر صورت جای تاسف است
✍️ دکتر علی سعدوندی