پایگاه
خبری فولاد ایران
- تاجری را در نظر بگیرید که برای تامین مواد اولیه از چک به
عنوان "ابزار پرداخت" در آینده و نیز "تضمین" استفاده می کند.
هر برگ چک این تاجر بر حجم اعتبارات او و نیز حجم اعتبارات کل جامعه می افزاید. در
یک کلام چک های تاجر "سند بدهی" یا IOU: I OWE YOU است. لازم به ذکر است که همه پول ها اعتبارند ولی همه اعتبارات پول
نیستند. حال ممکن است این اعتبار جدید پول باشد یا نباشد. باید دید آیا برای
پذیرنده چک حفظ ارزش می کند یا خیر؟ باید دید آیا چک مبادله پذیر (Negotiable) هست یا نه؟
🖌 هر برگ چک این تاجر در بازار دست به دست می شود؛ بنابراین "وسیله
مبادله" است. برخی افراد چکهای این تاجر را تا سررسید در گاوصندوق خود نگه می
دارند؛ بنابراین "ابزار حفظ ارزش" است. پس با کشیدن هر برگه چک، این
تاجر اقدام به "خلق پول" کرده است. در این ارتباط باید بدانیم که:
1️⃣ خلق پول از
طریق چک توسط این تاجر موضوع عجیب و پیچیده ای نیست. همین که فردی از حسن اعتبار
برخوردار باشد و فعالان اقتصادی بپذیرند که چک بی محل نمی کشد برای اعطای امتیاز
خلق پول (دسته چک) به او کافی است.
2️⃣ خلق پول
توسط تاجر (چک) یک امتیاز برای وی محسوب می شود که فرآیند تجارت را تسهیل می کند.
اما داشتن دسته چک به هیچ وجه به معنای "خلق ثروت" نیست. اینکه از هیچ
با کشیدن یک قلم بر کاغذ پول خلق می شود درست است اما لزوما به معنای پولدار شدن
فرد نیست بلکه به معنای انباشت مطالبات تاجر است.
3️⃣ اصولا خلق
پول در اقتصاد بعید است مشکلی ایجاد کند به شرط آنکه "محو پول" هم به
سهولت امکان پذیر باشد. در مثال ما، فعالان اقتصادی به امید اینکه چک های تاجر در
موعد مقرر پاس می شود این چک ها را پذیرفته و میان خود مبادله می کنند. پس تاجر به
پشتوانه دارایی نقد خود که در حساب بانکی اش قرار دارد ( یا خواهد داشت) می تواند
اقدام به خلق پول کند. در سررسید که چک به عنوان "دستور پرداخت" به بانک
ارائه می شود چنانچه وجه لازم در حساب تاجر باشد چک مذکور باطل شده و وجه چک
پرداخت می شود. پس امید به "محو پول" است که خلق پول را ممکن و پول را
جهان روا می کند.
4️⃣ اگر چک
تاجر پاس نشده و برگشت بخورد بر حجم "معوقات" جامعه افزوده می شود.
مجموعه "چک های برگشتی میزان الحراره سلامت تجاری جامعه است. با انباشت چک
های برگشتی این مزیت بی بدیل دنیای تجارت بی اعتبار شده و از گردونه خارج می شود.
5️⃣ همانگونه
که تاجر به پشتوانه حساب خود نزد بانک "خلق پول" می کند، بانک های تجاری
نیز به پشتوانه حساب خود نزد بانک مرکزی (ذخایر، سپرده قانونی، سپرده مازاد، بازار
بین بانکی) اقدام به خلق پول (پرداخت سود به سپرده ها، اعطای تسهیلات، پرداخت حقوق
و دستمزد) می کنند. خلق پول توسط بانک ها پدیده عجیب و مزیت خاصی برای بانک نیست
به شرط آنکه بانک در حساب خود نزد بانک مرکزی ذخایر کافی برای جبران تعهدات داشته
باشد.
6️⃣ در صورت افزایش
معوقات بانکی یا پرداخت سودهای موهومی به سپرده گذاران و سهامداران، بانک چاره ای
ندارد مگر آنکه از حساب خود نزد بانک مرکزی "اضافه برداشت" داشته باشد.
پس دیر یا زود این بانک محتاج یاری بانک مرکزی می گردد. تفاوت میان خلق پول توسط
تاجر و خلق پول توسط شبکه بانکی در این است که در صورت برگشت خوردن چک، تاجر مورد
پیگرد قانونی قرار می گیرد. در حالی که اگر حجم معوقات واضافه برداشت های یک بانک
افزایش یابد بانک مرکزی چاره ای ندارد به جز آنکه در حالت "انفعال" به
خواسته های بانک تجاری تن دهد. در اینجاست که نقش ناظر بانکی و ضرورت رعایت
"مقررات کفایت سرمایه" پر رنگ می شود. بدون نظارت موشکافانه و سخت
گیرانه بانک مرکزی، ونزوئلایی شدن اقتصاد یک کشور دیر و زود دارد اما سوخت و سوز
ندارد.
🖌 درس امروز این است که خلق پول به معنای خلق ثروت نیست و آنچه اهمیت
ویژه دارد این است که خلق پول بر مبنای واقعیات بخش حقیقی اقتصاد صورت گیرد و گر
نه صدور چک بی محل یا اعطای تسهیلات مرتبط یا پرداخت سودهای موهومی یا ایجاد
دارایی های موهومی همگی از مصادیق کلاهبرداری است. پس وای بر کشوری که ناظر بانکی
از میان بانکداران تجاری انتخاب شود.
🔴 و اما نکته
ویژه اینکه خالق پول های بانک مرکزی و نظام بانکی ناشناس می ماند در حالی که
پدیدآورنده چک مشخص است. بنابراین شما نمی دانید که پولی که امروز در جیب شماست
حاصل احسان محسن نوربخش بوده یا همت عبدالناصر همتی یا اینکه پول در حساب بانکی
شما را عقیلی ایجاد کرده یا انصاری. اما چکی که در دستان شماست نام دار است. این
مزیت بزرگ خلق پول توسط چک نسبت به خلق پول بانکی را دست کم نگیرید. سیاست های
اخیر بانک مرکزی در تضعیف جایگاه حقوقی چک محل سوال است و نیز قانون جدید چک که از
سوی برخی جوانان مستعد و وطن دوست تهیه شده شایان تقدیر است. دست مریزاد.
دکتر على سعدوندى