پایگاه
خبری فولاد ایران - شفافیت در بودجه مساله‌ای بنیادین در اقتصاد است و کسی اولویت
آن را منکر نمی‌شود، با این همه روش درست رسیدن به هدفی تحت عنوان شفافیت و تشخیص راه
از بیراه می‌تواند دغدغه اصلی گفتمان فسادستیزی در بودجه باشد. علم خزانه‌داری یکی
از پایه‌های اصلی بودجه‌ریزی است. تمرکز در خزانه‌داری یکی از پیشنهادهای مطروحه در
میان صاحب‌نظران است، اما باید دقت داشت که صرف تمرکز وجوه و حساب‌ها در خزانه کفایت
موضوع نیست و تمام‌کننده نخواهد بود. تمرکزی در خزانه‌داری مدنظر است که جامعیت بودجه
را کاهش ندهد.
🔹برای آنکه نشان
دهیم که تمرکز و عدم تمرکز حساب‌ها در خزانه‌داری مساله‌ای اصلی نیست، باید بگویم که
همین مقدار تمرکز فعلی نیز ناشفاف است. شاهد مثال آنکه دولت در حال حاضر به شیوه‌های
مختلفی برای شفافیت‌گریزی متوسل می‌شود. برای نمونه، آنان برخی درآمدها را نه در ردیف‌های
اصلی که در تبصره‌ها می‌گنجانند، همچنین برخی هزینه‌ها را نیز به اصطلاح در همین تبصره‌ها
«قایم» می‌کنند.
🔹منافع گروه‌های
خاص که به دنبال تامین منافع فردی یا حتی سازمانی هستند قوی‌تر از آن است که سد چند
قانون و قید و بند حسابداری بتواند جلوی آنها را بگیرد. ناخنک به خزانه با ابزار ردیف
و تبصره بودجه‌ای و اختصاص منابع، تحت تاثیر سلایق و امیال گوناگون مساله‌ای ریشه‌ای
است که نیازمند راه‌حل ریشه‌ای نیز هست.
🔹در سال ۱۳۹۱
در همان ابتدای سال، ۲۳ اصلاحیه برای بودجه به مجلس آورده شد. ۱۶ عدد از آن اصلاحیه‌ها
متعلق به بودجه‌ای بود که همین شش ماه قبل در همان مجلس تصویب شده بود. آنچه این اصلاحیه‌ها
را به سمت قانونگذاری مجدد هدایت می‌کرد چیزی جز منافع نبود. همین منافع می‌تواند به
متمرکزترین خزانه‌ها نیز مجدداً نفوذ کند، اگر این تمرکز تنها در ظاهر و به صورت غیرساختاری
اتفاق افتد، اگر در حساب‌های بانک مرکزی دقیق شویم در کمال تعجب می‌بینیم که برخی از
سپرده‌های بانکی متعلق به دستگاه‌های دولتی است. سپرده به این معنی که این وجه را تا
یکی دو سال از بانک خارج نکنیم، این خود دلیلی روشن بر عدم تمرکز خزانه فعلی در کشور
است.
🔹نمی‌توان بدون
توجه به تحول در یکی، اقدام به اصلاح ظاهری در پوسته دیگری کرد. اصلاح و متمرکزسازی
خزانه نیازمند برخی پیش‌نیازهای کلان‌تر اقتصادی است. متمرکزسازی نمی‌تواند تنها به
معنای تغییر روش ما در نحوه حسابداری دخل و خرج دولت باشد، تمرکز می‌تواند به معنای
افزایش قاطعیت بیشتر در جذب منابع عمومی متعلق به مردم در ماهیتی تحت عنوان خزانه و
مصرف آن به همان روشی باشد که قانون وضع کرده است. در این میان هیچ منفعت خاصی نیز
نمی‌تواند بر این حرکت تاثیر منحرف‌کننده آهنربایی داشته باشد. چنین متمرکزسازی می‌تواند
ثمربخش تلقی شود. پرداختن به ریشه‌ها همیشه نتیجه‌مندتر از آرایش پوسته‌ها بوده است.
✍️احمد توکلی/
رئیس پیشین مرکز پژوهش‌های مجلس