قیمت بنزین و اقتصاد رفتاری

پایگاه خبری فولاد ایران - عقربه سیاست‌گذاری دولت حسن روحانی کاملا در جهت زمان حال گیر کرده است و گویی قرار نیست این ملت فردایی هم داشته باشد یا حتی خود روحانی در فردایی که خیلی زود فرا می‌رسد بر منصبی دیگر تکیه زند یا وی و بچه‌هایش با عواقب سنگین سیاست‌هایی که امروز گرفته می‌شود در همین کشور زندگی کنند.

مخالفت با افزایش قیمت بنزین و سایر فرآورده‌های نفتی ازاین جمله رفتارهای کوته‌بینانه دولت وی طی چند سال گذشته بوده است و جالب است جایزه نوبل اقتصاد امسال به ویلیام نوردهاوس داده شد که طی چهل سال گذشته درباره تغییرات آب و هوایی و افزایش قیمت سوخت و مالیات گرفتن از مصرف سوخت پژوهش و دفاع کرده است اما در ایران مسیر مخالف طی می‌شود و به سوخت یارانه می‌دهیم و هوا را آلوده‌تر و به گرمایش زمین که مهمترین چالش نسل آینده است و گریبان همه ساکنان جهان و بیش ازهمه کشور خودمان را خواهد گرفت کمک می‌کنیم.

پس منطق علمی و راه‌حل سیاستی افزایش قیمت سوخت خدشه‌ناپذیر بوده و مو لای درزش نمی‌رود ولی هنگامی که به سیاست عملی می‌رسیم افتاد مشکل‌ها. یعنی هیچ مسئول دولتی خوش ندارد خبر افزایش قیمت سوخت را به مردم اعلام کند و پشتیبانی و محبوبیت دولت متبوعش را کاهش دهد. خصوصا که اکنون تجربه افزایش چند سنتی سوخت در هر لیتر در فرانسه را می‌ببیند که چگونه پایتخت کشور را به آتش کشید (در عین حال که ریشه اعتراضات به مسائل بسیار دیگری مربوط است اما بی‌گمان ماشه را افزایش قیمت سوخت کشید).

راه‌حل همانگونه که مجلس در دهه ۱۳۸۰ دولت را مکلف کرده بود افزایش تدریجی قیمت سوخت بود که به شکل پلکانی طی چند سال هر ساله چند درصد بیشتر از نرخ تورم افزایش یابد تا به درصدی معین از قیمت فوب خلیج فارس برسد. اما این سیاست مناسب و بی‌دردسر با برنامه هدفمندی یارانه‌ها در دولت قبلی و جهش چند برابری سوخت بی‌معنی شد و دولت محافظه‌کار حسن روحانی هم سیاست بهینه را تثبیت و کنترل اداری و دستوری قیمتها دانسته است.

تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین بی‌هیچ تردیدی هزینه‌های سنگینی در آینده بر ما تحمیل خواهد کرد، اما دولتی بر سر کار است که اندک تمایلی از خود نشان نمی‌دهد تا هز ینه اندکی در زمان حال بپردازد تا کمکی به کاهش تبعات گرمایش زمین در آینده بکند.

یکی از قوی‌ترین یافته ‌های تجربی از اقتصاد رفتاری اینست که هنگام تلاش به مقایسه هزینه‌ها و فایده‌های آینده با هزینه‌ها و فایده‌هایی که در زمان حال متوجه ما می‌شود اغلب از «تنزیل زمانی هذلولی» استفاده می‌کنیم. به زبان ساده یعنی ارزش بسیار بیشتری به پاداش‌ها یا هزینه‌های کوچکی می‌دهیم که اکنون رخ می‌دهند به جای پاداش‌ها و هزینه‌های بسیار بزرگی که در آینده دورتر تحقق می‌یابد.

اقتصاد علم انتخاب است می‌توان رویه ناکارای فعلی فریز کردن قیمت سوخت را ادامه داد و نقد اندک امروز را به نسیه بزرگ فردا فروخت یا کاهش احتمالی محبوبیت را به جان خرید و تصمیمات آینده را کم‌هزینه‌تر کرد. اما هر چه زمان می‌گذرد روحانی بیشتر ثابت می‌کند که وزن بسیار بالایی به پاداش‌های حال نسبت به پاداش‌های آتی می‌دهد و آینده و سرنوشت مردم ایران را با نرخ بالایی به حال تنزیل میکند.

اقتصاد با طعم سیاست