پایگاه خبری فولاد ایران - اخیراً پستی در تلگرام دیدم که استدلال می‌کرد قیمت بنزین نباید زیاد بشه.
دو تا اشکال در اون استدلال دیدم که در این پست شرح می‌کنم. مضمون اون استدلال این
بود:
«مگر نه اینکه هزینه
استخراج یه بشکه نفت تو کشور ۹ دلاره؛
مگر نه اینکه وقتی
قیمت جهانی یه بشکه نفت ۵۲ دلاره، قیمت جهانی یه بشکه بنزین ۶۸ دلاره، یعنی بنزین
۳۰٪ گرونتر از نفته؛
پس وقتی هزینه تولید
یه بشکه نفت تو کشور ۹ دلاره، هزینه تولید یه بشکه بنزین تو ایران میشه ۱۱/۷ دلار.
چون هر بشکه
۱۵۹ لیتره، پس هزینه یه لیتر بنزین تقریباً ۷ سنت هست. حتی اگه دلار رو ۱۲ هزار تومن
هم حساب کنیم، بنزین میشه لیتری ۸۸۰ تومن.
این یعنی ما همین
الان هم داریم زیادی پول بابت بنزین می‌دیم. شما اقتصاددان‌های نئولیبرال نفوذی، چرا
دولت رو تحریک میکنید بنزین رو گرون کنه؟ غربزده‌ها! چه دشمنی با مردم دارید؟!»
🔍 اشکال این تحلیل ☝️ چیه؟
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
۱) وقتی نفت بشکه‌ای
۵۲ دلاره، بنزین بشکه‌ای ۶۸ دلاره. علتش اینه که هزینه پالایش یک لیتر نفت به جهت تولید
یک لیتر بنزین تقریبا ۱۰ سنته، و چون هر بشکه ۱۵۹ لیتره، اختلاف قیمت عمده‌فروشی یه
بشکه نفت و یه بشکه بنزین همیشه حدود ۱۶ دلاره. چه نفت بشکه‌ای ۱۰ دلار باشه، چه بشکه‌ای
۱۰۰ دلار، فرقی نمی‌کنه، اختلاف نرخ عمده فروشی نفت و بنزین حدود لیتری ۱۰ سنت یا بشکه‌ای
۱۶ دلاره، نه ۳۰٪!
پس حتی اگه بخواهیم
بگیم چون نفت ملیه، مردم باید بابت هر بشکه بنزین فقط هزینه استخراج نفت و پالایش بنزین
رو بپردازند، یه بشکه بنزین میشه ۹ دلار به اضافه ۱۶ دلار، یعنی ۲۵ دلار.
۲) اگه بنزین رو
بگیریم بشکه‌ای ۲۵ دلار، می‌افته لیتری ۱۶ سنت، که با دلار ۸ تومنی (نیما) میشه لیتری ۱۲۵۰ تومن، و با دلار ۱۲ تومنی (آزاد) میشه
لیتری ۱۹۰۰ تومن. وسطش رو بگیریم بگیم حدودا لیتری ۱۵۰۰ تومن.
این در حالیه که
وقتی بنزین بشکه‌ای ۶۸ دلار رو ملاک قرار می‌دیم، با دلار ۸ تومنی میشه لیتری ۳۵۰۰
تومن، و با دلار ۱۲ تومنی میشه لیتری ۵۲۰۰ تومن.
چه کاری درسته؟
بنزین حدود لیتری ۵۰۰۰ تومن باشه، یا از محل نفت، بنزین رو ۱۵۰۰ تومن توزیع کنیم، یعنی
۳۵۰۰ تومن یارانه بدیم؟
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
نفت، سرمایه ملیه،
یعنی حق مردمه.
بر این مبنا، یه
عده میگن دولت نفت رو به قیمت هزینه تموم شده‌اش، یعنی لیتری ۱۶ سنت، به مردم بفروشه،
تا منافع این سرمایه به مردم برسه.
اشکال این استدلال
چیه؟
مصرف میانگین هر
بزرگسال ایرانی، روزی ۱/۵ لیتر بنزینه. یعنی اگه بنزین رو عوض لیتری ۵۰۰۰ تومن، لیتری
۱۵۰۰ تومن بخره، ایرانیِ میانگین روزی ۵۲۵۰ تومن یارانه می‌گیره.
❗️ سوال: تکلیف ایرانیِ غیرمیانگین
چیه؟
تقریباً ۸۵٪ ایرانیها
کمتر از میانگین بنزین مصرف میکنند. حق ایرانی که روزی نیم لیتر بنزین مصرف می‌کنه،
از سرمایه ملی چی میشه؟
کسی که خونه‌اش
به محل کارش نزدیکه، یا به این خاطر که فقیره، ماشین نداره و بجای تاکسی، با اتوبوس
اینور اونور میره، مصرف بنزینش کمتر از میانگینه. پس حق اون از سرمایه ملی چی میشه؟
میره تو جیب اونی
که بیشتر از میانگین بنزین مصرف می‌کنه؛ همونی که یه ماشین خودش داره، یه شاسی بلند
واسه خانومش گرفته، یه شیش سیلندر انداخته زیر پای پسرش، هر آخر هفته هم چهار پنج تا
ماشین میشن می‌رن ویلای شمال!
برن شمال! ما که
بخیل نیستیم! فقط چرا سهم فقرا از سرمایه ملی رو می‌دید به اونها؟ پول داشته شاسی بلند
خریده، اگه حلال بوده، نوش جونش. اما حق اتوبوس سوار از نفت رو چرا می‌دید به صاحب
شاسی بلند اخه؟! غرض از ملی کردن نفت این نبود
که!
حالا اگه بنزین
رو لیتری ۵۰۰۰ تومن بفروشیم، شاید بعد از مدتی مصرف میانگین بیاد به روزی ۱ لیتر. در
این حالت اگه به هر نفر روزی ۳۵۰۰ تومن نقد بدیم، خب اونی که پیاده میره سر کار، اونی
که با تاکسی میره، و اونی که با شیش سیلندر میره، مساوی از نفت ملی شده برخوردار
میشن. اونی که مصرفش میانگین بود تغییری احساس نمی‌کنه چون همونقدر که هزینه‌اش رفت
بالا، عوایدش هم بیشتر شد. اما اون ۸۵٪ی که کمتر از میانگین مصرف می‌کردند، حالا قدرت
خرید بیشتری دارند.
اگه نفت سرمایه
ملیه، باید یکسان به همه مردم برسه. مستتر کردن این سرمایه در کالاهای مصرفی، عمده
بهره نفت رو به اقلیت ثروتمند می‌رسونه. اقتصاددانها بدنبال راهی هستند که دسترسی همه
به سرمایه ملی یکسان باشه.
تبیین کاملتر پیشنهادم
برای اصلاح بازار انرژی رو سابقا در چند پست اینجا نوشتم.
https://t.me/Economics_and_Finance/614
فرض کنیم عادلانه
بودن اصلاح قیمت انرژی رو پذیرفتیم. آیا اصلاح قیمت انرژی تورم‌زا نیست؟ تو پست بعدی
آثار تورمی‌ش رو بحث می‌کنیم.
منبع: وقایع اقتصادیه
- پویا ناظران