بازخوانی روابط ایران-آمریکا در دهه ۱۳۶۰

پایگاه خبری فولاد ایران - بعد از انقلاب، هر دو کشور ایران  و آمریکا  علیرغم وجود اختلافات بسیار مایل به از دست دادن طرف مقابل نبودند. امریکا از یک سو با سیاست‌هایی همچون عملیات استانچ تلاش می‌کرد مانع دستیابی ایران به تجهیزات نظامی حساس شود و از سوی دیگر می‌خواست که به توصیه برژینسکی حتی با اقدام نظامی جلوی از دست رفتن ایران را بگیرد. ایران هم به دلیل تامین قطعات یدکی تجهیزات و مهمات نیاز به حفظ ارتباط با آمریکا داشت.

🌿 آمریکا در اسفند ۱۳۶۱ عملیات استانچ را آغاز کرد که هدف آن بازداشتن کشورها از فروش سلاح و تجهیزات نظامی به ایران بود. گرچه دو سال پیش از آن آلکساندر هیگ وزیر امورخارجه به دولت اسرائیل اجازه داد بود قطعات جنگنده‌های مورد نیاز را به  ایران ارسال کند.

🌿 محسن کنگرلو مشاور امنیتی نخست وزیر ایران در اواسط ۱۳۶۲ از طریق قربانی‌فر با مامورین سیا ملاقات کرد و پیشنهاد ارائه اطلاعاتی پیرامون ربوده شدن ویلیام باکلی و ادعای توطئه ترور کاندیداهای ریاست جمهوری را داد.

🌿 در جریان ربوده شدن هواپیمای TWA گرچه هاشمی رفسنجانی گفت: «ما طرف گروگانگیری را نمی‌شناسیم و نمی‌دانیم چه کسانی هستند و تا چه مقدار حاضرند که با طرف دیگر کنار بیایند (اطلاعات ۶۴/۰۴/۰۸) ولی ایران محرمانه به آمریکا پیشنهاد میانجیگری داد.

🌿 بعد از ملاقات حسن کروبی با مایکل لدین معاون مک فارلین در ۱۷ تیر در هامبورگ در ۲۴ شهریور دومین محموله موشک‌های TOW شامل ۴۰۸ موشک به ایران تحویل شد و در همین روز بنیامین ویر که از ۸ مه ۱۹۸۴ در لبنان در اسارت بود آزاد شد.

🌿 پویندکستر روز ۱۵ آذر گزارشی در خصوص واگذاری ۳۳۰۰ موشک تاو و ۵۰ موشک هاوک به ایران به ریگان ارائه کرد. پس از آن در دوم و شانزدهم بهمن در لندن و فرانکفورت میان نمایندگان دو کشور برگزار شد. در فرانکفورت نورث، سکورد ،آمیرام نیر معاون نخست وزیر اسرائیل (به‌عنوان مقام آمریکایی) با هیات ایران شرکت داشتند. در این جلسه نورث گفت: «ما خیال کلاه گذاشتن بر سر شما نداریم و هیجده موشک هاوک را که از رده خارج بوده و به اشتباه به ایران تحویل داده بودیم بازگردانده و هزار موشک تاو به شما تحویل خواهیم داد.» دوازده روز بعد ۵۰۰ موشک تاو از پایگاه هوایی "کلی" برای حمل به ایران بارگیری شد.

🌿 در دیدار بعدی در فرانکفورت در اواسط اسفند ۶۴ نورث بر آزادی گروگان‌های امریکایی و کنگرلو بر تحویل موشک‌های فونیکس به ایران پافشاری کردند.

🌿 ۴ خرداد ۱۳۶۵ مک‌فارلین، اولیور نورث، جرج کیو، هوارد تیچر، آمیرام نیر و یک مسئول مخابرات سیا با گذرنامه‌های ایرلندی و یک محموله سلاح وارد فرودگاه مهرآباد تهران شدند. در فرودگاه کنگرلو و چند تن دیگر به استقبال آنها آمده بودند. عدم حضور مقامات ارشد ایرانی در فرودگاه ناراحتی مک‌فارلین را به همراه داشت. به گفته کنگرلو مک فارلین عجله کرد و مذاکرات نیمه تمام ماند و امریکایی‌ها که علاوه بر موشک‌های تاو بیش از ۱۱۰هزار قطعه مورد نیاز ایران را با خود به ایران آورده بودند ایران را ترک کردند.(جمهوری اسلامی ۹۳/۱۰/۲۹)

🌿 سفر مک‌فارلین در ۱۱ آبان توسط روزنامه لبنانی الشراع فاش شد. دو روز بعد رفسنجانی گزارشی درباره این سفر مطرح کرد. چهار روز بعد بار دیگر اولیور نورث و همراهانش با هیات ایرانی در ژنو دیدار کردند. افشای خبر مذاکرات هیجده ماهه ایران و امریکا و اختصاص پول فروش سلاح به ضدانقلابیون نیکاراگوا، ریگان سروصدای زیادی ایجاد کرد.

🌿 اواخر آذر ۱۳۶۵ بعد از دیدار جرج کیو مامور با هیات ایرانی در فرانکفورت، آمریکایی‌ها اعلام داشتند که دیگر سلاح به ایران ارسال نخواهند کرد.

🌿 از آن زمان تا پایان جنگ ایران و عراق چندین درگیری میان نیروهای نظامی ایران و آمریکا در خلیج فارس رخ داد. اما مهمتر از همه شلیک ناو وینسنس به هواپیمای مسافربری ایران بر فراز خلیج فارس بود که موجب جان باختن ۲۹۰ سرنشین هواپیما شد.

🌿 بعد از پایان جنگ ایران و عراق بار دیگر گفتگوهای دوطرف از سرگرفته شد. در ۱۴ مهر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا معامله با ایران بر سر آزادی گروگان‌ها را تکذیب کرد و دو هفته بعد از آن روزنامه کویتی القبس از مذاکرات پنهانی میان ایران و آمریکا خبر داد. (رسالت ۶۷/۰۷/۲۸)

🌿 انتشار مقاله «مذاکره مستقیم» توسط عطالله مهاجرانی (اطلاعات ۶۹/۰۲/۰۶) در داخل ایران با واکنش‌های تندی روبه‌رو شد و رهبر جمهوری اسلامی در این باره گفت: «معامله با آمریکا یعنی داد و ستد، یعنی یک چیزی بگیر و یک چیزی بده. تو از انقلاب اسلامی چه چیزی می‌خواهی به آمریکا بدهی تا یک چیزی از او بگیری؟ بگو بدانم.» (اطلاعات ۶۹/۰۲/۱۵) چند ماه بعد از آن هم ایشان مقابله با تجاوز و سلطه‌گری آمریکا را در منطقه جهاد محسوب کردند. (اطلاعات ۶۹/۰۴/۲۶)

✍️ امیر طیرانی

🔹منتشرشده در شماره ۴۳ ایران‌فردا