پایگاه خبری
فولاد ایران - اگر اسطورهِ ”جامِ جم“ یا ”جامِ جهان
نما“ برای هزاران سال یک آرزوی دست نیآفتنی بود، اکنون صدها میلیون نفر جامِ جم را
در جیب یا در کیف خود دارند. وقتی که یوهانس گوتمبرگ در نیمه دوم قرن پانزدهم حروف
چاپیِ قابل چیدمانِ چندباره را ابداع کرد و با دستگاه چاپ ساده خود نشر کتاب را
آسان‌تر نمود، به اندیشه هیچ‌کس گذر نمی‌کرد که میلیون‌ها نفر بتوانند کتابخانه
بزرگی را در یکدست بگیرند و با دستی دیگر، هر صفحه از هر کتابی را که اراده کنند،
باز کنند و بخوانند. دو سه دهه پیش، تصوری محال بود که باشندگان ناکجاآبادهای
مناطق افریقایی که نه آب و نه برق و نه جاده دسترس دارند، بتوانند با سراسر دنیا
ارتباط برقرار کنند و تحت پوشش بخش بزرگی
از خدمات بانکی نیز قرار گیرند. این‌ها و هزاران دست‌‌آوردهای دیگر از این دست، را
نیز به آسانی می‌توان برشمرد. این همه را، اقتصاد دیجیتال و ابرشرکت‌های دیجیتالی
به مردمان جهان ارزانی داشتند. اما، ازآنجایی که خیروشر همزاد هم‌اند و توأمان
زاده می‌شوند، پس قطعاً این سکه، روی دیگری نیز دارد.
روی دیگر سکه: تمرکز بازار، قدرت جهانی و بی‌چون و چرای شمار
اندکی از ابرشرکت‌های دیجیتالی، روند کاهشی سهم نیروی کار در GDP ،
افزایش شکاف نابرابری‌ها و جایگزینی روبات‌ها بجای کارگران است. اگر در انقلاب
صنعتی، ”گوسفندان آدم‌ها را خوردند“۱، به نظر می‌رسد که
حالا نوبت روبات‌هاست.
این روی دوم سکه است، که بسیاری را نگران کرده است. هشدارهای
اندیشمندان و تکاپوی سیاستمداران برای ایجاد یا تقویت نهادهای نظارتیِ کارآتر،
برای شکست انحصار و بازگرداندن بازارهای رقابتی
موضوع مقاله‌ایست از خانم دالیا مارین۲
که
در هفدهم می ۲۰۱۷ در نشریه پرجگت سندیکت انتشار یافته است.
برگردان آنرا در فایل پی دی اف زیر می‌توانید بخوانید.
مرتضی چینی‌چیان
۱ - فراز بیادماندی
”گوسفندان آدم‌ها را خوردند“ برگرفته از اتوپیای اثر سر توماس مور Sir Thomas
More (۱۴۷۸-۱۵۳۵) است که بعداً با
قانون حصارکشی
Enclosure
Act در
جریان انقلاب صنعتی انگلستان عینیت بیشتری یافت. در جریان حصارکشی از کشاورزان
خرده‌پا سلب مالکیت شد و زمین‌ها یکپارچه و محصور شده برای گوسفنداری در اختیار
مالگان بزرگ قرار گرفت. این روند غالباً با مقاومت روستاییان و با خون‌ریزی همراه
بوده است. حصارکشی جهنم واقعی را برای رانده شدگان تدارک دید: بیکاری، دربدری، نداری، گرانی مواد
غذایی و . . . . این بی‌جاشدگان، بناچار، در اطراف شهرها حلقه زدند و طبقه فقرای پیرامون
شهری را پدید آوردند و انقلاب صنعتی از آنان بهره فراوان برد. م.
2 - Dalia Marin is Professor of Economics at
the Ludwig Maximilian University of Munich, and a fellow at the Center for
Economic and Policy Research.