پایگاه خبری فولاد ایران- پاییز سال ۱۳۹۱، دانشجویان ترم چهارم رشته اقتصاد دانشگاهی در یکی از استان‌های غرب کشور، دانشجویان بعد از کلاس اقتصادسنجی با شوق فراوان منتظر گروهی بودند که از طرف یکی از کارگزاری‌های بازار سهام برای آموزش بورس مقدماتی می‌آمدند.
کلاس شروع شد و توضیحات کوتاه و کلی در مورد بازار سهام داده شد. وقت کم بود و مجال یادگیری بیشتر مهیا نبود. با همان اطلاعات دست و پا شکسته‌ای که داده شد دانشجویان دریافتند که به جز بازار طلا، دلار و سکه، بازار دیگری به نام بورس وجود دارد که می‌تواند گزینه‌ای برای سرمایه‌گذاری باشد.
در پایان کلاس فرم‌هایی داده و از افراد حاضر در کلاس خواسته شد برای دریافت کد بورسی و اولین حضور در بازار سهام، اطلاعات مورد نیاز در فرم‌ها پر شود. کدهای بورسی آن دانشجویان فعال شد اما خیلی از آنها دیگر هرگز نه سراغی از بورس گرفتند و نه به دنبال کد سهام خود رفتند؛ غافل از آنکه ممکن است روزی با این پدیده مواجه شوند که با همین کدهای بورسی آنها معاملاتی در بازار سرمایه انجام شده است.
برای خرید و فروش سهام در بورس به‌صورت آنلاین یا روش‌های دیگر، هر فرد باید یک کد بورسی یا کد سهامداری داشته باشد.
سامانه معاملات برخط (آنلاین) در دی ماه سال ۱۳۸۹ آغاز به کار کرد و همین موضوع موجب نفوذ بازار سرمایه در جامعه و افزایش صدور کدهای بورسی شد.
طبق آخرین آمار تا ۲۶ تیر ماه سال ۱۳۹۸، تعداد ۱۱ میلیون و ۲۳ هزار و ۹۷۳ کد معاملاتی در بورس اوراق بهادار صادر شده که از این میزان ۱۰ میلیون و ۹۴۷ هزار و ۳۸ کد متعلق به افراد حقیقی و ۷۶ هزار و ۹۳۵ کد متعلق به اشخاص حقوقی است.
بر اساس اطلاعات این نهاد، تعداد کدهای فعال حاضر در بورس کمتر از دو میلیون نفر بوده و نشان می‌دهد تعداد سهامداران واقعی بازار سهام کمتر از میزان کدهای بورسی صادر شده است.
پس از بحران اقتصادی که در تابستان سال ۱۳۹۷ به وجود آمد، همزمان با افزایش قیمت دلار، بازار سهام نیز با رشد شاخص، هر روز رکوردهای تازه‌ای را به ثبت می‌رساند.
در این زمان کارگزاری‌ها از حضور گسترده مردم برای دریافت کد بورسی برای خود و حتی بستگان، به ویژه در زمان‌های نزدیک به عرضه‌های اولیه خبر دادند.
کارمند یکی از کارگزاری‌های بورسی می‌گوید: زمانی که خبر ورود یک عرضه‌اولیه به بورس داده می‌شود، می‌دانیم که روز سختی را در پیش داریم. بسیاری از افراد برای دریافت کد بورسی به کارگزاری می‌آیند و در این روز کارگزاری بسیار شلوغ می‌شود. برخی افراد خود کد بورسی دارند اما بستگان و دوستان خود را به کارگزاری می‌آورند و با پر کردن فرم این افراد و تنها یک امضا و اثر انگشت از آنها، کد بورسی آنها را برای خود استفاده می‌کنند. در بسیاری از موارد، این افراد از کارمندان کارگزاری درخواست کرده‌اند که در صورت عدم مشکل و اختلال در آینده نامشان برای دریافت کد بورسی ثبت شود زیرا کد بورسی را برای خود نمی‌خواهند و به درخواست یکی از اقوام آمده‌اند.
از نظر فعالان بازار بورس اوراق بهادار، عرضه اولیه همیشه یک موقعیت جذاب و ارزشمند برای سرمایه‌گذاری اندک و کوتاه مدت به حساب می‌آید.
یکی از فسادها و رانت‌خواری‌ها در این زمینه از سوی کارگزاری‌ها و افراد دیگر و با چشم پوشی سازمان بورس انجام می‌گیرد که سبب نارضایتی برخی سهامداران شده است.
اتفاقی که در سال گذشته درباره صدور کارت‌های بازرگانی یکبار مصرف نیز رخ داد و در چارچوب آن افرادی با انجام فعالیت‌های اقتصادی بدون آنکه پیشینه‌شان مشخص باشد به اقتصاد کشور ضربه زدند.
کدهای بورسی و دریافت سودهای کلان از این طریق نیز پدیده جدیدی بود که در اقتصاد کشور شکل گرفت و افراد سودجویی با به کارگیری کدهای بورسی بلااستفاده دیگران سودهای کلانی را به جیب زدند.
یکی از علت‌های مهم راه‌اندازی سامانه سجام، وجود تخلفات فراوان در استفاده از کدهای بورسی دیگران بود. ممکن است فردی ۱۰ کد بورسی در اختیار داشته باشد و حتی ممکن است از کد بورسی فردی که فوت شده هم استفاده شود.
✍️ فریبا تاجدینی
تجارت فردا