پایگاه
خبری فولاد ایران
- بر دولت‌مردان حرجی نیست که در شرایط کنونی، از عدم تغییر
شرایط، بر حسب تحریم‌ها، سخن بگویند. وظیفه آنان آرامش دادن به جامعه تا
جای ممکن است. اما، بر کارشناسانی چون مهمانان دیشب برنامه‌های ۶۰
دقیقه
و به عبارت دیگر بی.بی.سی، نقد جدی وارد
است وقتی می‌گویند " چهل سال است که در تحریم هستیم. اتّفاق خاصی با بازگشت
تحریم‌ها رخ نداده است".
از انجا که این باور در سطح نطام تحلیلی و کارشناسی
ایدوئولژیک درونی،
تقریبآ رایج و جاری است،
دو توضیح لازم است:
۱. تحریم‌های سال‌های ۵۸
تا
۸۹ شامل بلوکه کردن بخشی از دارایی‌های ایران و عدم
فروش مستقیم قطعات جنگنده‌های ساخت آمریکا از جمله اف ۵
و
همین‌طور قطعات هواپیماهای مسافری ساخت آمریکا و خود هواپیما بود. باوجود این، در
این سال‌ها، ایران می‌توانست این قطعات را از اروپا تهیه کند.
خرید نفت ایران هیچ‌گاه تحریم نشد. حتی در زمان جنگ، اگر امکان
تولید و صادرات وجود داشت، منعی در برابر ان نبود. همین‌طور شبکه بانکی تحریم نشد و در این مقیاس
شخصیت‌های حقیقی و حقوقی در لیست تحریم قرار نگرفتند.
آستانه‌ی تحمل مردم، بهدلیل آرمان‌گرایی ناشی از فضای
انقلاب و بسیج اجتماعی جنگی، بالا بود.
شرایط اقتصادی این‌چنین ناامیدکننده نبود. در زمان جنگ، به
رغم افت وضع رفاهی، شرایط تحمل می‌شد و بعد از جنگ به امید نیل به شرایط رفاهی
بالا، خوش‌بینی نسبی به آینده وجود داشت. افزایش ظرفیت تولید و صادرات نفتی و
دسترسی به درآمدهای ارزی نفتی طی دو دهه ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰،
و رشد سرمایه‌گذاری و مصرف، شرایط نسبتآ
با ثباتی، به رغم شکل‌گیری تدریجی طبقه‌ی نوکیسه نوین، خلق کرد.
آثار انفجار جمعیت در دهه ۶۰
،
هنوز در بازار کار بازتاب پیدا نکرده بود. بحران ساختاری بیکاری، به ویژه در بخش
فارغ التحصیلان دانشگاهی، در این ابعاد
نبود.
کژکارکردی‌های اقتصادی و اجتماعی چون نابرابری و
فساد و حاشیه نشینی هنوز این‌چنین نمایان نشده بود.
بحران زیست محیطی چه
برحسب کم‌آبی و خشک شدن زاینده‌رود و هیرمند و دریاچه ارومیه و غیره و چه برحسب
طوفان شن و ریزگرد در خوزستان، در این
ابعاد نبود.
۲. از سال ۱۳۹۰، تحریم‌ها
در ابعاد وسیع، با هدف از کار انداختن قلب تپنده اقتصاد کشور، یعنی بخش نفت، طراحی
و اعمال شده است. برجام، فرصتی برای رهایی از پیامدهای بسیار منفی آن ایجاد کرد.
پیامدهای منفی که چون شبحی ترسناک دوباره با بازگشت تحریم‌ها بر سر اقتصاد ایستاده است.
شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور، به‌لیل کارکرد اثر پروانه‌ای
و انباشتی، در موقعیت شکننده‌تری قرار دارد.
اثر پروانه‌ای می‌گوید عطسه‌ای در این سوی جهان می‌تواند موجب بروز طوفانی
در ان سوی جهان بشود. عطسه در ابتدا موجب جابه‌جایی هوا در مقیاسی کوچک می‌شود.
پیوستگی و استمرار جابه‌جایی هوا در مسیر طولانی می‌تواند سر از طوفان در بیاورد.
برحسب شاخص‌هایی چون بیکاری ۲۷ درصدی جوانان، و بیکاری ۲۵
درصدی
سرپرستان خانواده‌ها، ناتوانی شبکه بانکی در تامین نقدینگی مورد نیاز بنگاه‌ها و
همین‌طور ناتوانی در تامین اعتبار پروژه‌ها بهدلیل حجم بالای مطالبات معوقه، فساد
فراگیر و شدید، تخریب زیست محیط، افزایش سهم هزینه‌های مصرفی از کل بودجه به مرز ۱۰۰ درصد
و ته کشیدن بودجه عمرانی، و فقر و حاشیه
نشینی رو به افزایش، می‌توان از بحران فراگیر توسعه سخن گفت. بحرانی که ان سوی سکه‌اش
شکست نظام‌مند است.
در این شرایط بازگشت تحریم‌ها دارای اثار کیفی متفاوتی نسبت
به سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۹ است. با
تمثیلی این تفاوت روشن‌تر می‌شود. کاهش ۳۰ کیلو وزن
برای فردی که ۱۰۰
کیلو
وزن دارد، تاثیر جدی بر سلامت او نمی‌گذارد.
اما، همین میزان کاهش وزن برای کسی که ۷۰ کیلو وزن
دارد، یعنی به خطر افتادن جدی سلامت او.
حتی اگر، فرض نادرست ابعاد یکسان تحریم‌های فعلی و گذشته را
بپذیریم، تاثیرش به لحاظ کیفی متفاوت است چرا که اقتصاد بهدلیل کارکرد اثر پروانه‌ای
و انباشته شدن مشکلات و اعتراضات، آسیب پذیرتر
از گذشته شده است.
اما، واقعیت این است که هم ابعاد تحریم‌ها فراگیرتر و
هدفمندتر از گذشته است و هم توانایی اقتصاد و اجتماع برای تاب‌آوری، ضعیف‌تر از قبل است.
به این اعتبار، یا باید با تغییر رویه‌ها به سراغ رفع تحریم‌ها
رفت یا باید به انتظار آینده‌ی سخت‌تری نشست.
علی دینی ترکمانی