پایگاه
خبری فولاد ایران - کنترل خشونت و ارائه نظم و قانون وظیفه همه سازمان های اصلی
(یعنی دولت و حکومت) جامعه است یا حداقل مردم چنین توقع دارند.
حکومت ها در تقسیم کلی و اصلی دو تیره اند: یا از تیره غارتی
(در وجه کلی رفتار) یا از تیره قراردادی.
متاسفانه تاریخ بعد از اسلام جز برهه های کوتاهی گواه این است
که حاکمیت ما متشکل از تیره متخصصین خشونت از نوع غارتی هستند، یعنی نهادهای غارتی
چهره مسلط رفتاری آن هاست که چرایی آن بحث مفصلی می طلبد.
اما این رویه حکومت همراه فرهنگی خاص در طول تاریخ آرام آرام
شکل گرفته و انبوهی قواعد بازی اجتماعی، باورها، هنجارها، خرافات و اسطوره ها را در
بر می گیرد که در نهایت تبدیل به انتخاب و سپس عمل می شود.
در واقع فرهنگ ها مجموعه ی تاریخی به ارث رسیده ای هستند که برای
مشکلات و سوال های جاری راه حل ارائه می کنند.
به زبان دیگر مجموعه ای از راه حل ها هستند که نیاز مشکلات روزانه
را برطرف می کنند و مجموعه انباشته شده ای از دانش تاریخی اجتماعات مختلفند که در حافظه
و زبان مردم منعکس هستند. به عبارت دیگر زبان انبان تاریخی تجربیات، سوالات و راه حل
هاست.
در اجتماعی که علم اقتصاد امروزی را خلق نکرده و آن را وارد کرده
باید دید که راه حل های اقتصادی را چگونه تطبیق داده است.
چه راه حل هایی را برگزیده که سیاست های اقتصاد نئوکلاسیکی بر
قامتش کارگر نیست و چون جوامع در حال تغییر هستند نمی توانند با تغییر خود را منطبق
کند و به ناچار با عرف گذشته و چارچوب های فرهنگی گذشته مسئله را حل می کند.
انبوه راه حل های تاریخی ما در حد معیشت و بخور و نمیر مانده
و صورت مسئله های اقتصادی را پاک کرده اند.
کسی منکر تفاوت فرهنگ اقتصادی آلمانی ها و ژاپنی ها با ایرانی
ها نیست.
زیربنای اقتصاد یک مجموعه اصول قوی معنوی کارا در راستای تولید
است که مدیریتی از همان سنخ آن را اداره کند.
مدیریت از جنس پارادایم غارتی نمی تواند اقتصاد را به سمت تولید
از نوع جنس ژاپنی و آلمانی هدایت کند چون الگوی ذهنی او از جنس دیگری ست.
من بعید می دانم که یک اقتصاددان اقتصاد فهم مدعی این شود که
بدون زیربنای فرهنگی قوی و حقوق مالکیت کارا و هزینه اجرای کم قوانین و قوه قضائیه
مستقل و مجموعه ای از اخلاق متناسب برای تولید مثل اخلاق پروتستانی بتوان تولیدی را
سامان داد و صرفا با شوک های کم و زیاد اقتصادی و تعدیل، اقتصاد را بسامان کرد.
با شاخص قیمت نمی توان یک اقتصاد غارتی را تبدیل به یک اقتصاد
رقابتی کرد. زیربنای اصلی و ساختاری که عملکرد اقتصاد را تحت تاثیر قرار می دهد را
باید تغییر داد.
منظورم از ساختار مجموعه ای از خصایص اجتماع است که عملکرد اقتصاد
را تحت تاثیر قرار می دهد و در مقابل تغییر، محدودیت ایجاد می کند اعم از اینکه با
اعتقاداتش سازگار نباشد یا منافعش را در خطر بیندازد.
نئوکلاسیک های وطنی قبل از اینکه وارد ریزه کاری های ریاضی شوند
بهتر است چارچوب نظری خود را بگویند تا ما بفهمیم که عملکرد اقتصاد آن ها در عالم بدون
اصطکاک ساختارهای اجتماعی-سیاسی تحقق می پذیرد یا با آنها در هم تنیده اند.
اگر کم و کیف مرام جمعیتی (یاد فرهنگ ژاپن و آلمان باشید) موثر
است، آن را چگونه وارد الگوی محاسبه می کنند و اگر نه، عامل اقتصادی و کارگزارانی که
باید با شاخص قیمتی کار کند کیستند؟
من معتقدم فرهنگ ما مجموعه تاریخی است و بر عملکرد امروز ما تاثیر
می گذارد و برای برنامه ریزی باید بدان توجه کرد، فرهنگ اقتصادی غارتی نه رقابتی (چرای
آن بحث دیگری ست).
اکنون یک نمونه آن را از خاطرات عباس میرزا ملک آرا برادر ناصرالدین
شاه که چندین دهه از ترس کشته شدن فراری بود بخوانید:
👇👇👇
به اردوی همایون ملحق شدم و در عرض راه به خاک پای همایون مشرف
شدم و پیاده به خاک افتادم. طلبیدند و اظهار مرحمت بسیار فرمودند.
درین اوقات چیزی به جز از اغتشاش فوق العاده اردو ندیدم که از
آن جمله در گرفتن کاه و جو از دهات -با وجودی که جو و کاه را نواب عمادالدوله امام
قلی میرزا به جهت رفتن و برگشتن اردو در جمیع منزل ها مهیا کرده بود- اغلب شب ها اسب
های کالسکه سواری شاهنشاه بی جو و کاه می ماندند.
جو و کاه را اهل اردو یغما می کردند و بعضی به بعضی می فروختند
و بعضی انبار می کردند که در مراجعت به قیمت اعلی بفروشند.
به جهت کارخانه (مطبخ) شاهی اهل ده مرغ آورده بودند، به کارخانه
نرسیده یغما شد.
وزیر دول خارجه پول فرستاده بود از محل بعیدی جو خریده به جهت
اسب های خودش آورده بودند به چادر وزیر نرسیده یغما کردند.
مختصر اوضاعی دیدم که عقل حیران می شد. اشخاص متعدد حکمران بودند.
حتی آبدارباشی حکم علیحده داشت.
با خود گفتم:
ای وای بر احوال فقیری که درین ملک
کارش همه بر مصلحت مدعیان است
***
📚منبع: شرح حال عباس میرزا
ملک آرا، به کوشش نوایی ص ۵۶