پایگاه
خبری فولاد ایران
- مصاحبه میثم هاشم‌خانی با خبرگزاری ایرنا به بهانه روز جهانی «مبارزه
با فقر»
ایرنا: نوسانات اقتصادی اخیر، زندگی و معیشت بسیاری از ایرانیان،
به ویژه فقرا را با چالش‌های سنگینی مواجه کرده است. به بهانه روز جهانی فقر و لزوم
سیاست‌گذاری بهینه دراین زمینه با میثم هاشم خانی، اقتصاددان و محقق حوزه فقرزُدایی
به گفتگو نشستیم:
☑️ ایرنا: چه عواملی
اقتصاد ملی را با چالش فعلی رو به رو کرده است؟
هاشم‌خانی: تحریم‌های ظالمانه، در ترکیب با انباشت سیاست‌گذاری‌های
ناصحیح اقتصادی، اقتصاد ملی را با چالش‌های متعددی مواجه کرده و متاسفانه بار اصلی
این چالش‌ها بر دوش آسیب‌پذیرترین خانوارهای کشور قرار گرفته و دولت، مسوولیتی سنگین
در برابر سقوط روزافزون قدرت خرید این اقشار بر عهده دارد.
☑️ ایرنا: به نظر
شما مناسب‌ترین سیاست‌گذاری برای فقرزُدایی در دوره تحریم، چیست؟
هاشم‌خانی: در درجه نخست، باید انواع «یارانه‌های سیاه» (تشدیدگر
فقر و نابرابری) را متوقف کرده و «یارانه‌های سپید» (فقر_زُدا) را جایگزین کنیم. مثلا
در بهار و تابستان ۹۷، یارانه اعطاشده در قالب
دلار دولتی به سفرهای خارجی، بیش از ۹.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان بوده است.
با این پول می‌توانستیم برای ۸ سال، در ۳۰ % محروم‌ترین
مدارس ابتدایی کشور، هفته‌ای ۳ وعده غذای رایگان
به دانش‌آموزان بدهیم.
یارانه به سفرهای خارجی در قالب دلار ارزان، چیزی است که من به
آن «یارانه سیاه» می‌گویم. یعنی یارانه‌ای که اولا سهم عمده آن به گروه‌های ثروتمندتر
می‌رسد و ثانیا، به انواع فساد دامن می‌زند. در نقطه مقابل، ارائه تغذیه رایگان در
مدارس مناطق محروم، مصداق «یارانه سپید» است؛ زیرا اولا، بخش عمده آن به فقرا می‌رسد،
ثانیا ریسک فساد در آن بسیار ناچیز است و ثالثا، به‌طور غیرمستقیم چرخه‌های دیگری را
در فقرزُدایی فعال می‌کند، مثل ترغیب خانوارهای مناطق محروم به فرستادن منظم فرزندان
به مدرسه.
مثال دیگر «یارانه سیاه»، به فروش سکه طلا به قیمت دولتی مربوط
می‌شود که در بهار امسال، بالغ بر ۱۲.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان از منابع
مالی دولت را بلعید. با اختصاص این بودجه به «یارانه سپید»، می‌توانستیم یارانه نقدی
یک‌سوم از خانوارهای فقیرتر کشور را، به مدت یک سال، ۲ برابر کنیم.
☑️ ایرنا: برای
فقرزُدایی در دوره تحریم، بجز بحث تبدیل «یارانه سیاه» به «یارانه سپید»، چه سیاست
دیگری می‌تواند اجرا شود؟
هاشم‌خانی: در چالش اقتصادی پیش رو، می‌توانیم مجموعه‌ای از سیاست‌های
هوشمندانه فقرزدایی را در پیش بگیریم که با بودجه دولتی نزدیک به صفر، بهبود ملموس
در معیشت بخش بزرگی از فقرا ایجاد می‌کنند. می‌توانیم این مجموعه سیاست‌ها را تحت عنوان
برنامه ملی «فقرزُدایی با بودجه صفر» نام‌گذاری کنیم.
☑️ ایرنا: پیشنهاد
شما درباره برنامه ملی «فقرزُدایی با بودجه صفر»، چه بخش‌هایی دارد؟
هاشم‌خانی: مثال اول به رسمی‌سازی و مولد_سازی مشاغل غیررسمی
خرده‌پا، به‌ویژه دستفروشان و زباله‌گردان مربوط می‌شود. این برنامه، باید فرآیندی
آسان را برای «رسمی‌سازی» و «مولدسازی» دستفروشان و زباله‌گردان در قالب رفع موانع
سرمایه‌گذاری‌های خلاقانه موسوم به «قعر هرم» (BOP) طراحی کند.
مثال دیگر، «تسهیل کسب هویت رسمی برای شهروندان فاقد شناسنامه»
است. این برنامه، باید فرآیندی ساده برای اعطای تابعیت ایرانی به کلیه شهروندانی تعریف
کند که حاصل ازدواج زنان یا مردان ایرانی با افراد غیرایرانی (عمدتا افغانستانی، عراقی
و پاکستانی) هستند. در درجه بعد، باید شامل اعطای شناسنامه ایرانی به کلیه افرادی باشد
که متولد و بزرگ‌شده ایران هستند و به دلایل مختلفی شناسنامه ندارند (پدیده رایج در
مناطق شدیدا محروم استان‌های مرزی، به ویژه سیستان و بلوچستان).
مثال بعد حمایت «غیررانتی» از توسعه مشاغل در «بازیافت زباله»
است. بازیافت زباله، به‌عنوان یکی از حوزه‌های سرمایه‌گذاری «کار _ بر»
(Labor _ Intensive)، قابلیت بالایی دارد تا با فشار اندک به منابع
محدود پس‌انداز و سرمایه‌گذاری، مشاغلی انبوه را ایجاد کند. در این زمینه، پیشنهاد
اولیه می‌تواند این باشد: ارائه معافیت مالیاتی کامل تا پایان سال ۱۴۰۰،
و نیز صدور کلیه مجوزها ظرف حداکثر ۱۰۰ روز، برای کلیه
سرمایه‌گذاری‌های حوزه بازیافت زباله، در شهرهای بالای ۱۰۰ هزار نفر.
می‌توان در تکمیل لیست فوق، موارد متعددی از برنامه‌هایی را ذکر
کرد که با بودجه دولتی نزدیک به صفر، و با ریسک بسیار ناچیز بروز فساد، اثر محسوسی
بر بهبود وضعیت بخشی از فقرا دارند. قاطعانه معتقدم که برنامه ملی «فقرزُدایی با بودجه
صفر»، یکی موثرترین رویکردهای فقرزُدایی در دوره تحریم است و امیدوارم به زودی در دستور
کار دولت قرار گیرد.
ایرنا