نرخ رشد اقتصادی منفی و سال‌های از دست رفته

پایگاه خبری فولاد ایران - با توجه به تاثیر خروج آمریکا از برجام بر کاهش صادرات نفت،  قابل پیش‌بینی بود که میزان رشد اقتصادی امسال، به‌رغم افزایش قیمت جهانی نفت، منفی شود. صندوق بین‌المللی پول اخیراً اعلام کرد رشد اقتصادی برابر ۱.۶ درصد منفی می‌شود. احتمال اینکه در سال آینده به ۴ تا ۶ درصد منفی برسد زیاد است. دلیل این امر دو چیز است؛ اول، در صورت حل نشدن تنش‌ها، درآمد ارزی نفتی کاهش بیشتری خواهد یافت و ارزش افزوده بخش نفت بیشتر کاهش خواهد یافت. دوم، رکود بر اثر شکل‌گیری بازی دومینویی یا ضریب فزاینده، تشدید و با سرایت از بخش نفت به بخش‌های دیگر عمق بیشتری خواهد یافت.

به این صورت اقتصاد تقریباً به موقعیت سال‌های ۹۱ و ۹۲ باز خواهد گشت. دو سال پیاپی با نرخ رشد منفی همراه با میزان تورم بالای ۳۵ درصدی طبق آمار رسمی. این یعنی، پنبه شدن تمامی تلاش‌های دولت برای تک‌رقمی کردن تورم و خروج اقتصاد از رکود.

با این حساب، سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ را باید سال‌های از دست رفته در نظر گرفت. سال‌هایی که میانگین میزان رشد اقتصادی سالیانه (با احتساب رشد منفی سال های ۹۱ ، ۹۲ ، ۹۴ ، ۹۷ و ۹۸ ) و رشد مثبت سایر سال‌ها،  در حدود ۱ درصد می‌شود. ۷ درصد کمتر از آن چیزی که در سند بالادستی چشم‌انداز ۲۰ ساله هدف‌گذاری شده است. ۳ تا ۴ درصد کمتر از آن چیزی که طبق روند سال‌های پیش از تحریم انتظار می‌رود. این عملکرد خیلی ضعیف اقتصادی، از سویی به معنای تشدید بحران فراگیر توسعه و تعمیق شکست نظام‌مند اقصادی در ایران است و از سوی دیگر به معنای عقب‌ماندگی تاریخی بیشتر با اقتصادهایی است که چهار نعل به پیش می‌تازند.

اقتصاد ایران یک بار با تجاوز عراق درگیر جنگ و استمرار آن به مدت ۸ سال شد. میزان رشد اقتصادی  طی ۱۰ سال ۵۸ تا ۶۸  بین ۱.۳ تا ۱.۶  درصد منفی شد. این بار نیز درگیر شرایط شبه جنگی شده است. تقریباً دو دهه شرایط جنگی و شبه جنگی، برای عقب‌ماندگی اقتصادی، نه تنها از ترکیه که از اقتصادی چون عربستان نیز کفایت می‌کند. تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه ترکیه، در حال حاضر، دو برابر ایران است. تولید ناخالص ملی عربستان حدود ۸۰۰ میلیارد دلار و ایران حدود ۵۰۰ میلیارد دلار است. یعنی بیش از یک و نیم برابر. جمعیت عربستان حدود ۳۰ میلیون و ایران حدود ۸۲ میلیون نفر است. بنابراین درآمد سرانه عربستان بیش از ۲۵ هزار دلار و ایران ۶ هزار دلار است.

 استمرار این روند به معنای از دست رفتن موقعیت ژئوپلیتیک ایران در آینده است. شکل‌گیری و تکمیل پروژه‌هایی چون مناطق آزاد دوبی، هاب هوایی امارات، هاب ورزشی قطر و منطقه آزاد گوادر پاکستان و پروژه‌های انتقال نفت و گاز از آذربایجان و ترکمنستان به اروپا، هند و چین و نظایر این موارد، به معنای چشم‌انداز حاشیه‌ای شدن اقتصاد ایران و تشدید بحران فراگیر توسعه است.

علی دینی ترکمانی

۲۸ مهر ۱۳۹۸