انتقال یارانه از سمت عرضه به سمت تقاضا، همون هدفمندسازی یارانه‌ها نیست؟

پایگاه خبری فولاد ایران - ایده هدفمندسازی یارانه‌ها که در دولت دهم اجرا شد، ایده درستی بود؛ منتها ۵ خطای مهلک در مرحله اجرا، باعث شد طرح به انحراف کشیده بشه.

1️⃣   مصارف به منابع گره زده نشد. پس از اصلاح قیمتی، بخشی از عواید حاصل نسبت به قیمت‌های گذشته، بایستی وارد صندوقی می‌شد و بجای رقم ثابت ۴۵۵۰۰ تومن، هر آنچه در صندوق بود باید توزیع می‌شد. یعنی کل عواید اصلاح قیمتی باید مساوی می‌بود با کل یارانه نقدی توزیعی. منتها بجای گره زدن مصارف و منابع، دولت رقم ثابتی برای یارانه ماهانه تعیین کرد، که بعد منجر به کسری بودجه شد.

2️⃣   میزان یارانه کارشناسی نبود. ارزیابی سازمان برنامه این بود که در سال اول، پرداخت ماهی ۱۹۰۰۰ تومن یارانه نقدی مقدور خواهد بود. منتها رییس جمهور وقت، باانگیزه‌های پوپولیستی، سرخود رقم ۴۵۵۰۰ تومن رو دستور داد. لذا بجای کاهش مشکلات بودجه، هدفمندسازی یارانه‌ها مشکلات بودجه رو مضاعف کرد. علاوه بر اون، حمایت‌هایی که قرار بود از صنایع صورت بگیره هیچوقت محقق نشد، چون منابع حتی برای ۴۵۵۰۰ هم کافی نبود.

3️⃣   قیمت‌ها شناور نشد. مثلا برای بنزین قیمت ثابت ۱۰۰۰ تومن تعیین شد. با توجه به تورم، ارزش اون ۱۰۰۰ تومنی که بابت بنزین پرداخته می‌شد هر روز کمتر می‌شد. لذا بعد از مدتی باز قیمت بنزین عملاً یارانه‌ای شد. بدین ترتیب،‌ هم یارانه نقدی پرداخت می‌شد و هم یارانه مستتر در قیمت.

این در حالیه که با انتقال یارانه از سمت عرضه به سمت تقاضا، قیمت همه چیز، اعم از حامل‌های انرژی، باید تعادلی بشه. قیمت تعادلی هم الزاما شناور و متغیره. مثلا سوخت، شاید یه روز ۲۰۰۰ تومن باشه، یه روز ۲۰۱۲ تومن، یه روز ۱۹۸۷ تومن.

4️⃣   هدفمندسازی یارانه‌ها یک‌شبه اجرا شد، در حالیکه انتقال نظام حمایتی از سمت عرضه به سمت تقاضا باید به تدریج ظرف دو سه سال انجام بشه. علتش اینه که همه ما ذی‌نفعان وضع موجود هستیم. یعنی خودمون رو با وضع کنونی، ولو وضعی غیربهینه، وفق داده‌ایم. اگه این وضع ناگهان تغییر کنه، همه ما متضرر می‌شیم. حرکت از وضع غیربهینه کنونی به وضعیت بهینه، باید به تدریج صورت بگیره تا همه ما فرصت کنیم خودمون رو با شرایط جدید هماهنگ کنیم و از اون نفع ببریم.

5️⃣   هرکس یارانه دریافت می‌کرد، مبلغ ثابتی دریافت می‌کرد. بدین ترتیب فرق بین دریافت و عدم دریافت یارانه زیاد بود، لذا هیچکس حاضر به انصراف نبود. یارانه پرداختی باید تابعی از درآمد و ثروت فرد باشه، بنحوی که فقیرترین اشخاص بیشترین یارانه رو دریافت کنند. اگه بعنوان مثال دهک دوم ۸۰٪ دهک اول یارانه می‌گرفت، و دهک سوم ۸۰٪ دهک دوم یارانه می‌گرفت و ... دهک دهم ۸۰٪ دهک نهم یارانه می‌گرفت، اولا اختلاف دریافتی دهک‌های مجاور کم می‌بود، ثانیا عواید دهک دهم به یک هفتم عواید دهک اول تقلیل پیدا می‌کرد.

جمع بندی کنیم:

👈 اصل هدفمندسازی یارانه‌ها به خودی خود ایده درستی بود.

👈 اما اجرای دولت دهم، ۵ خطای مهلک داشت.

👈 اگه یارانه‌ها رو از سمت عرضه به سمت تقاضا نبریم، دیر یا زود به بن‌بست می‌خوریم و به سراغ بانک‌ مرکزی می‌ریم. اگه کار به اونجا بکشه، ونزوئلایی می‌شیم.

❇️   دو راهی ونزوئلایی شدن یا نشدن پشت سر ما نیست، بلکه روبروی ماست. برای اجتناب از مسیر ونزوئلا، باید یارانه‌ها رو بدون ارتکاب ۵ اشتباه بالا، نقدی کنیم.

وقایع اقتصادیه - پویا ناظران