دوگانگی چینی در جنگ تجاری

پایگاه خبری فولاد ایران -  آیا چین برای جنگ تجاری با آمریکا آماده است؟ این پرسشی است که روزنامه نیویورک تایمز با چهره‌های دانشگاهی و فعالان اقتصادی چینی در میان گذاشته است. براساس این گزارش درحالی‌که دولت شی جین پینگ و برخی از نخبگان و بازرگانان پکن بر این اعتقادند که کشورشان در این نبرد برنده نهایی خواهد بود، مخالفان بر ضرورت بازگشت به سیاست دنگ شیائوپینگ مبنی‌بر پنهان‌سازی توانمندی و خرید زمان تاکید می‌کنند. ازجمله «یان شوتونگ» رئیس موسسه روابط بین‌الملل در دانشگاه تسینگوا می‌گوید: چین با خطر بازگشت به رکود و انزوای دوران مائو مواجه است.

رئیس‌جمهور چین با آن لباس تیره مائویی که یادآور پوشش مائو است و رئیس‌جمهور آمریکا با پوشش رسمی و مشکی خود با دستانی در هم گره کرده که به آسمان رفته در مرکز کندی در کنار هم ایستاده‌اند. «دنگ شیائوپینگ» و «جیمی کارتر» لبخند ملیحی بر لب دارند و همزمان ارکستر درحال نواختن قطعه «به‌دنبال شناختن تو» بود و این سپیده دمانی را نشان می‌دهد که حاکی از عصر جدیدی در روابط و همکاری میان دو کشور بود. ظرف ۴۰سال چین و آمریکا شروع به ساخت مهم‌ترین روابط اقتصادی در جهان کردند و با یکدیگر در مسائلی مانند امنیت منطقه‌ای، مبارزه با تروریسم و تغییرات آب و هوایی همکاری کردند. چینِ تحت رهبری دنگ نقش شریکی جوان را داشت، امیال خود را به شکلی نرم پیش می‌برد و چندان به‌دنبال طلبیدن احترام از این و آن نبود و تلاش داشت تا مانع ستیز و اصطکاک با آمریکای بسیار قدرتمندتر شود. در عین حال، تمام این روابط سریع‌تر از آنچه انتظار می‌رفت، تغییر کرد. «جین پرلز» گزارشگر نیویورک تایمز در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۸، نوشت روز دوشنبه (۲ مهرماه) آمریکا تعرفه ۲۰۰ میلیارد دلاری بر محصولات چینی وضع کرد و این سخت‌ترین مرحله از تعرفه‌هایی است که این جنگ تجاری را شدت می‌بخشد. دولت چین، واشنگتن را به قلدری تجاری و تهدید و ارعاب سایر کشورها در تایید خواسته‌هایش از طریق اقداماتی چون اعمال تعرفه‌های گمرکی متهم کرد. با این حال، دونالد ترامپ از مواضع خود کوتاه نیامده و اعلام کرد تعرفه ۱۰ درصدی روی واردات کالاهای چینی به ارزش ۲۰۰ میلیارد دلار وضع خواهد کرد. تعرفه‌های جدید روی ۶ هزار قلم کالا اعمال خواهد شد که بزرگ‌ترین دور تعرفه‌های آمریکا تاکنون محسوب می‌شود. کیف دستی، برنج و منسوجات شامل این تعرفه‌ها خواهند بود. اما رئیس‌جمهور آمریکا ساعت‌های هوشمند اپل، فیت‌بیت و سایر محصولات مصرفی مانند دوچرخه، کلاه ایمنی و صندلی کودک برای خودرو را مشمول این تعرفه‌ها نکرد. ترامپ در بیانیه‌ای دور جدید تعرفه‌ها را اعلام کرد و هشدار داد اگر چین علیه کشاورزان یا صنایع آمریکا به اقدامات تلافی‌جویانه متوسل شود، آمریکا فورا فاز سوم را که تعرفه روی ۲۶۷ میلیارد دلار دیگر واردات از چین است، دنبال خواهد کرد. ترامپ معتقد است این اقدامات در نبرد برای یک الگوی اقتصادی لازم است؛ الگویی که شرکت‌های آمریکایی را ملزم می‌سازد تا در ازای دسترسی به بازارهای چین به انتقال تکنولوژی بپردازند.

پرزیدنت «شی» آشکارا آمریکا را در خارج از مرزهای خود به چالش کشیده و در داخل هم نشانه‌ای از ذوب شدن یخ‌های سیاسی میان دو کشور دیده نمی‌شود. دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان آمریکایی شمشیر را از رو برای چین بسته‌اند و این کشور را به رویاهای امپریالیستی در آسیا، تجاوزگری در آب‌های مورد مناقشه، پیگرد و آزار اقلیت‌های قومی و سیاست‌های تجاری بی‌پروایانه با هدف تسلط بر صنایع در آینده متهم می‌کنند. در یک تغییر بنیادین، دولت ترامپ سال گذشته رسما چین را «قدرتی تجدیدنظرطلب» و «رقیبی استراتژیک» توصیف کرد. چین هم همین چیزها را مدت‌هاست در مورد آمریکا می‌گوید. اما با بدتر شدن وضعیت در ماه‌های اخیر، بسیاری از چینی‌ها می‌پرسند آیا کشورشان واقعا آماده است که با قدرتمندترین کشور جهان در افتد یا خیر. به‌دنبال این تحولات، چین نه تنها مذاکرات تجاری که مذاکرات نظامی با آمریکا را هم تعلیق کرد؛ مذاکراتی که قرار بود از امروز سه‌شنبه (۳مهر) شروع شود. تعلیق مذاکرات نظامی به‌دلیل خریدهای نظامی چین از روسیه است.

برخی معتقدند با سرد شدن و وخامت روابط تجاری چین با آمریکا، چینی‌ها در جست‌وجوی یافتن شرکای دیگر هستند تا نه‌تنها کالاهای خود را به بازار آنها صادر کنند، بلکه از توانمندی نظامی آنها در راستای تقویت بنیه نظامی خود استفاده کند. روسیه یکی از این شرکا است که چینی‌ها روی آن حساب باز کرده‌اند. به این دلیل بود که چین دست به خریدهای نظامی از روسیه زد. براین اساس وزارت خارجه آمریکا روز پنج‌شنبه (۲۹ شهریورماه) تحریم‌هایی را علیه اداره توسعه تجهیزات چین (EED) که شاخه‌ مسوول خرید تسلیحات است، اعمال کرد چرا که این آژانس وارد «دادوستد مهمی» با اصلی‌ترین شرکت صادرات تسلیحات روسیه شده بود. تحریم‌های آمریکا به‌خاطر خرید ۱۰ هواپیمای جنگی سوخو۳۵ در سال ۲۰۱۷ و سامانه دفاع موشکی سطح به هوای اس۴۰۰ در سال ۲۰۱۸ از سوی چین است. یک مقام ارشد وزارت‌خارجه آمریکا شنبه گفت: چین تنها کشوری است که سامانه اس۴۰۰ در اختیار دارد که نقض قانون تحریم‌های آمریکا در واکنش به «رفتار بد» روسیه است.

به نوشته گزارشگر نیویورک‌تایمز، در تحولی دیگر که نشان از رشد نفوذ بین‌المللی چین دارد، رهبران این کشور با واتیکان روز شنبه ۳۱ شهریورماه به توافق مهمی برای انتخاب اسقف‌های کاتولیک روم در چین دست یافتند. این گام مهمی در عادی‌سازی روابط دو طرف بود. با تشدید وخامت میان دو غول اقتصادی دنیا، اکنون سوال این است که چینی‌هایی که سال‌ها به رشد اقتصادی سریع و گسترده عادت کرده بودند چگونه می‌توانند خود را با این شرایط جدید سازگار کنند؟ آیا این توانایی اصلا در میان چینی‌ها وجود دارد؟ آیا این نبرد اقتصادی موجب افول اقتصادی چین و در نتیجه، بحران‌های داخلی خواهد شد یا اینکه از خاکستر این درگیری اقتصادی، ققنوس چین از نو به پرواز در خواهد آمد؟ اکنون حفظ ثبات بزرگ‌ترین دغدغه رهبران چین است. دولت هم سخت به‌دنبال القای اعتماد به نفس در جامعه است. «هوشی‌جین»، سردبیر «گلوبال تایمز»، روزنامه دولتی انگلیسی زبان چین که به داشتن لحنی ملی‌گرایانه شهره است، می‌گوید: «شاید نرخ رشد ما به کمتر از یک درصد برسد. آن را می‌پذیریم. این برای ما مصیبت نیست.» او افزود که واشنگتن به زودی درخواهد یافت که گوشی‌های موبایل و سازندگان خودرو در این کشور بدون خریداران چینی قادر به بقا نیستند. او می‌افزاید: «تا زمانی که بازار ما به لحاظ اقتصادی در حال توسعه و رشد باشد، چین برنده جنگ تجاری خواهد بود.»

«چارلز.اس. وای. لیو»، سرمایه‌گذار چینی که گاهی هم به دولت مشورت می‌دهد، معتقد است که مردم چین آمادگی ورود به یک ستیز تجاری بلندمدت را دارند. او می‌گوید: «چینی‌ها برای تحمل درد صبور هستند، زیرا ما مدت‌ها فقیر بودیم. ثروت همین دهه گذشته بود که به چین رسید.» بسیاری دیگر نگرانند و می‌گویند رهبری چین باید فرصت را مغتنم شمارد و مسیر اقتصاد را به سوی بازارهایی بازتر و بخش خصوصی قوی‌تر حرکت دهد به‌جای اینکه اجازه ریشه دواندن به بخش دولتی ناکارآمد را بدهد. «یان شوتونگ» رئیس موسسه روابط بین‌الملل در دانشگاه تسینگوا در مقاله‌ای نوشت: «یک رویکرد بسته به افول در نرخ رقابت‌پذیری ملی منجر خواهد شد.» او هشدار داد که چین با خطر بازگشت به رکود و انزوای دوران مائو مواجه است. برخی دیگر هم می‌گویند می‌شد از شدت این رقابت کاست، به این شرط که پرزیدنت «شی» سیاست «پنهان کردن توانمندی، خرید زمان» را دنبال می‌کرد؛ سیاستی که از سوی پیشینیانش هم دنبال شد و مبدع آن دنگ بود.  «شی» دو برنامه جاه طلبانه دارد: برنامه زیرساختی جهانی که به‌عنوان «طرح کمربند و جاده» معروف است و تلاش برای مسلط کردن صنایع چین که به نام «ساخته شده در چین ۲۰۲۵» معروف است و هر دو موجب انتقاداتی از سوی دولت ترامپ شده است. «یان‌سان»، تحلیلگر مرکز استیمسون که اندیشکده‌ای است در واشنگتن می‌گوید: «معتقدم که جامعه سیاسی چین خواهان دیدن اقدامات بیشتر و قاطعیت بیشتر است؛ اما شی خیلی فراتر رفت.» حزب به‌دنبال سانسور کردن انتقادات از رئیس‌جمهور است؛ اما در مورد تاثیر بالقوه جنگ تجاری و خشم از ابتکار کمربند و جاده که صدها میلیارد دلار برای مطرح کردن نام چین در دنیا صرف آن شده است؛ شاهد نگرانی‌هایی در فضای آنلاین است.

دنیای اقتصاد