این تن رنجور!

پایگاه خبری فولاد ایران - تا چند دهه پیش در میان تجار و بازاریون ایران رسم بود، اگر کسی به دیگری دینی داشت لاخی از سیبیل‌اش را لای کاغذ میداد تا خیال دیگری از پایبندی به معامله راحت باشد. با عرض تاسف باید گفت که در قرن بیست‌و‌یکم و در اقتصاد پیچیده امروز هیچ روش تکنیکالی در ایران جای آن را نگرفته است. به نظر می‌رسد حضور اقتصاد ایران در سیا‌ه‌چاله‌های تحریمی، توان به‌روز شدن را دست‌کم از بانک‌های کشور ربوده است. حال که احتمالا پس از رفتن کره‌شمالی به آغوش اقتصاد آزاد، به زودی ایران تنها اقتصاد دنیا خواهد بود که در لیست سیاه FATF جای خشک کرده‌است، در این نوشته تلاش شده که از جانب یک شهروند، نگاهی توصیفی به شاهرگی از اقتصاد امریکا شود که با تکیه بر توان اعتبار سنجی، قدرت خرید مردم را بالا برده و امنیت اقتصادی را برای ایالات متحده فراهم آورده است.

در بازار‌های امریکا شهروندان از حلقه ازدواج تا اتومبیل و خانه را به صورت قسطی تهیه می‌کنند، اگرچه به ذهن مخاطب اینگونه متبادر میشود که علت «توانِ بالای ِوام‌دهی شرکت‌ها» پشتوانه شگرف مالی آنهاست، اما باید گفت که این تصور اشتباه است.

در ایالات متحده بانک ها همان کاری را میکنند که هدف وجودی‌شان است، وام دادن! پس تمامی کمپانی‌ها از فروشگاه‌هایی مانند "کاستکو" تا شرکت‌های فروش خودرو مانند "کارمَکس" با بانک‌ها به طور مستقیم در ارتباط هستند  تا هرزمان که مشتری اراده کرد که یخچال، تلفن‌همراه یا یک سمعک به صورت قسطی خریداری کند سریعا میزان پول را بانک به فروشنده پرداخت‌ کند و خریدار هم به کالای مورد نظر‌ش دست‌ یابد. پروسه‌ای که برای تحقق‌ به حدودا ۱۰ دقیقه زمان نیاز دارد، ماحصلش میشود قدرت خرید مردم و نقدینگی همیشگی برای کسب‌وکار‌ها.

پشت این میزان از اعتماد بین بانک، شرکت و خریدار، سیستمی است که براساس همان فلسفه‌ی سیبیل بنا شده، اما با استفاده از اعداد و اطلاعات مشتریان بانک‌ها. ۳ شرکت بزرگِ اطلاعات اعتباری در امریکا خدمتی به بانک‌ها عرضه میکنند که به وسیله‌ی یک رنج عددی بین ۳۰۰ تا ۸۵۰ میزان اعتبار هر شهروند امریکایی را برای بانک‌ها ومتقاضیان روشن میکنند. بر‌اساس تقسیم‌بندی "کردیت‌وایز"، اعتبار اشخاص حقیقی و حقوقی به ۴ دسته تقسیم میشود؛ ۳۰۰ تا ۶۲۰ پایین تر از متوسط، ۶۲۱ تا ۷۰۰ متوسط، ۷۰۱ تا ۷۶۰ عالی و ۷۶۱ تا ۸۵۰ استثنایی.

این اعداد که ماهانه به مشتری اعلام میشود تا وی از میزان اعتبارش مطلع باشد، براساس عوامل متعددی همچون ویرایش تراکنش‌های مالی مشتری و تعداد تعهد‌های مالی‌اش استخراج میشود. فردی که اعتبار بیشتری دارد وام کم بهره‌تر دریافت میکند، به عنوان مثال برای خرید خودرو، بهره بانکی بر‌اساس اعتبار خریدار از صفر تا نزدیک به ۱۹ درصد افزایش پیدا میکند. میزان اعتبار بانکی یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های هر شهروند امریکایی است، چرا که اعتبار کم یعنی؛ ناتوانی در گرفتن وام یا وام کم‌بهره، پرداخت حق‌بیمه‌ی بیشتر و حتی ناتوانی در اجاره‌ کردن خانه.

این اعداد نه‌تنها هنگام خریدوفروش بلکه در هنگام اجاره یک منزل مسکونی هم مهم است، چراکه صاحب‌خانه‌ها غالبا از متقاضیان خانه اجازه میگیرند تا از طریق یکی از ۳ موسسه بیان شده، میزان اعتبار فرد را استعلام کنند. حتی بعضا دیده میشود که صاحب‌خانه‌ها یا شرکت‌هایی که به اجاره خانه مشغول‌اند، در تبلیغات خود اعلام میکنند؛ "متقاضیانی فرم پر کنند که معدل اعتباری بیش‌از ۷۰۰ دارند." این امر جدا از خواب آسوده‌ی صاحب‌خانه‌ها، حاصل‌اش افزایش امنیت سرمایه‌گذاری در این بخش و به تبع افزایش عرضه باعث کاهش اجاره‌بها می‌شود.

در میان مدل‌های مختلف وام‌دهی همیشه مشتریان بانک‌ها میتوانند از مبالغی که بانک در کردیت‌کارت‌شان -کارت‌اعتباری‌- اختصاص میدهد بهره ببرند، مبالغی که مقدار‌‌ و درصد بهره‌اش وابسته به همان اعتبار فرد است، نوعی وام جاری است که مشتری در هرزمانی میتواند از آن استفاده کند. بنابراین خرید مواد غذایی و پوشاک هم میتواند در صورت لزوم، قسطی و یا دست کم یک‌ماه بعد از خرید بدون بهره پرداخت شود.

سه عامل افزایش قدرت خرید مردم، رونق در کسب‌وکار‌ها و افزایش امنیت معامله قطعا به تنهایی درمانگرِ درد اقتصاد ایران نیست، اما چرخش بانک‌ها به وظایف اصلی و روش‌های نوین بانکداری به بهتر شدن حال این بیمار کمک می‌کند.

✍سهیل ایرجیان

دانشجوی مدیریت بازرگانی دانشگاه مونتگمری مریلند و عضو مجمع فعالان اقتصادی