خلق نقدینگی بی‌رویه توسط بانک‌ها ابزار پنهان کردن بحران بانکی

پایگاه خبری فولاد ایران - بانک‌ها برای پنهان کردن و پوشش بحران بانکی، دست به خلق نقدینگی و اعتبارات گسترده در سالهای اخیر زده اند.

نقدینگی یکی از متغیرهای کلان در اقتصاد است که به طور مستقیم و غیرمستقیم اثرگذاری قابل توجهی بر سایر متغیرهای اقتصادی دارد. میزان نقدینگی از مجموع پول و شبه پول محاسبه می شود.

مطابق با نظریات اقتصادی، با فرض ثبات سایر شرایط، نقدینگی و تورم دارای یک رابطه مثبت هستند. یعنی در حالیکه تولید ثابت باشد، با افزایش نقدینگی، تورم نیز افزایش خواهد یافت.

اما در سال‌های اخیر، اقتصاد ایران با پدیده عجیبی روبرو شده است و با وجود اینکه در بیشتر سال‌ها رشد اقتصادی منفی بوده و نقدینگی به صورت چشمگیر در حال افزایش است، اما تورم روند کاهشی به خود گرفته و به کمترین مقدار خود در چند دهه اخیر رسیده است.

اما چرا این مسئله بر خلاف اصول اقتصادی رخ داده است؟

سهم بالای شبه پول از نقدینگی

نمودار زیر روند متغیرهای نقدینگی، شبه پول و پول را از سال ۸۲ تا سه ماهه سوم سال ۹۶ نشان می دهد.

همانگونه که مشخص است، سهم شبه پول از نقدینگی و نرخ رشد آن نسبت به پول بسیار بالاست. مهمترین ویژگی شبه پول نسبت به پول، نقدشوندگی پایین آن است که تقاضای کمتری ایجاد کند و معامله کمتری با آن رخ می دهد و در واقع کنش اقتصادی کمتری دارد.

حال آنکه پول تقاضا ایجاد می کند، کنش اقتصادی دارد و بسیار بر تورم اثرگذار است. حال می توان به این سوال پاسخ گفت که چرا زمانی که نقدینگی افزایش می یابد، تورم کاهش یافته است؟

زیرا بخش بسیار بزرگی از نقدینگی ایجاد شده در هر سال را شبه پول تشکیل می دهد که بیشتر به عنوان سپرده های مدت دار و غیر دیداری در بانکها و موسسات اعتباری انباشته شده و تقاضا و کنش اقتصادی از خود نشان نمی دهند اما اقتصاد را با یک بمب نقدینگی و تورم نهفته بزرگ، مواجه می کند.

خلق نقدینگی بیش از نیاز اقتصاد

سرعت گردش نقدینگی که از تقسیم تولید ناخالص داخلی به نقدینگی به دست می آید، نشان از آن دارد که با هر یک واحد از نقدینگی، چند واحد از ارزش افزوده ایجاد شده در اقتصاد، مبادله شده است.

با توجه به نمودار زیر، مشاهده می شود که سرعت گردش نقدینگی روند کاهشی به خود گرفته و در سال ۹۶ کوچکتر از یک شده است و نشان از آن دارد که نقدینگی بیش از نیاز اقتصاد ایجاد شده است و با توجه به اینکه تولید کشور در رکود بوده، نقدینگی به طور نامتناسب و بسیار بیشتر از تولید و ارزش افزوده ایجاد شده در اقتصاد، بوده است.

منشاء خلق نقدینگی بیش از نیاز اقتصاد

حال در اینجا سوال دیگری پیش می آید که چرا در سالهای اخیر، نقدینگی (به صورت شبه پول) بیش از نیاز اقتصاد ایجاد شده و این نقدینگی مازاد توسط چه کسی خلق شده است؟

در واقع این مازاد نقدینگی ایجاد شده که به صورت بمب نقدینگی درآمده است و به شکل شبه پول (سپرده های غیردیداری (مدت دار)) انباشته شده، محصول بحران موجود در نظام بانکی است.

بانک‌ها برای پنهان کردن و پوشش بحران، دست به خلق نقدینگی و اعتبارات گسترده در سالهای اخیر زده اند.

بدین صورت که برای تامین مالی سودهای کلان پیشنهادی به منظور جلوگیری از خروج سپرده‌ها، تامین ذخایر مورد نیاز خود به منظور تامین ذخیره قانونی و تامین ذخایر خروج سپرده ها و پوشش زیان های ناشی از انجماد و رکود بازار دارایی هایشان، اعتبارات گسترده خلق کرده اند.

در این زمینه بانک مرکزی نیز در بحث نظارت و رسیدگی به وضعیت بانکها بسیار ضعیف عمل کرده و بر گسترش بیشتر بحران و خلق نقدینگی مازاد دامن زده است.

بنابراین اگر دولت و بانک مرکزی، بحران بانکی را درمان نکنند و از گسترش و شیوع آن جلوگیری ننمایند، خلق نقدینگی و اعتبار توسط بانک ها بیش از نیاز اقتصاد ادامه خواهد داشت و منافع آن را بانکداران خواهند برد؛ این درحالیست که هزینه های خلق گسترده نقدینگی را جامعه و عموم مردم پرداخت خواهند کرد.

احمد شاه محمدی

شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی