بانک ها از تغییر چهره تا تحول رویکرد

پایگاه خبری فولاد ایران - پیش از این بانک ها در رقابت بین خود با اتکا به خرید املاک، توسعه شعب و استقرار دفاتر مرکزی در برج ها و آسمان خراش ها، سعی می کردند ضمن حفظ سرمایه خود در قالب زمین و ساختمان که رشد قیمتی به مراتب بیش از تورم داشته اند، به نوعی شوکت و عظمت خود را به رقبا نشان دهد. در حقیقت شعب مجلل و متعدد بانک ها نمادی از بزرگی و عظمت این بانک ها بود که آن ها را نسبت به رقبا متمایز نشان می داد. با این حال این رویکرد از دو جهت طی سال های اخیر با چالش مواجه بوده است.

روز سه شنبه مجلس میزبان وزیر اقتصاد، قائم مقام بانک مرکزی و برخی مسئولان دیگر بود تا روند واگذاری اموال مازاد بانک ها را بررسی کند. براساس قانون رفع موانع تولید، بانک ها ملزم به واگذاری اموال مازاد خود بوده اند، اما روند واگذاری ها چندان چشمگیر نبوده است و بخش اعظم اموال مازاد بانک ها همچنان در دست بانک ها باقی مانده است. البته همزمان بانک مرکزی نیز گزارشی منتشر کرد که نشان می دهد، تعداد شعب بانک ها در اسفند سال گذشته به نسبت آذر، ۰,۳ درصد، معادل ۵۲ شعبه کاهش یافته است.

براساس آمار بانک مرکزی، در اسفند سال گذشته، ۲۰ هزار و ۷۲۳ شعبه بانک در سراسر کشور دایر است. اگر جمعیت حدود ۸۰ میلیونی کشور را به این تعداد شعب تقسیم کنیم، می بینیم که به ازای هر ۳۸۶۰ نفر، یک شعبه بانک وجود دارد. البته اگر این آمار را با آمار انتهای سال ۹۵، مقایسه کنیم، می بینیم که تعداد شعب بانک ها حدود ۲۵۰۰ شعبه کمتر شده است. با این حال نگاهی به وضعیت نظام بانکی و تحولات سریع درباره توسعه شبکه های الکترونیکی نظام بانکی و تحولات پیش رو از جمله پرداخت های اینترنتی و غیرحضوری نشان می دهد که نظام بانکی دستخوش تحولاتی سریع است که از این منظر باید درباره نحوه فعالیت نظام بانکی تجدیدنظر جدی داشت.

طی سال های اخیر با توسعه سریع زیرساخت های اینترنتی کشور و امکان دسترسی هر چه بیشتر و سریع تر کاربران به خدمات غیرحضوری بانکی که ابتدا خود را در قالب مراجعه به خودپردازها و سپس خدمات اینترنتی بانک ها نشان داد، حجم قابل توجهی از ترافیک شعب بانکی کم شده است. پیش بینی می شود با توسعه «فین تک» ها (استارت آپ هایی که خدمات پرداخت را با سرعت و سهولت هر چه بیشتر انجام می دهند)، نیاز به مراجعه به شعب بانکی همچنان روند نزولی پیدا کند.

در چنین شرایطی بانک ها نیازمند تغییر در رویکرد پیشین هستند. پیش از این بانک ها در رقابت بین خود با اتکا به خرید املاک، توسعه شعب و استقرار دفاتر مرکزی در برج ها و آسمان خراش ها، سعی می کردند ضمن حفظ سرمایه خود در قالب زمین و ساختمان که رشد قیمتی به مراتب بیش از تورم داشته اند، به نوعی شوکت و عظمت خود را به رقبا نشان دهد. در حقیقت شعب مجلل و متعدد بانک ها نمادی از بزرگی و عظمت این بانک ها بود که آن ها را نسبت به رقبا متمایز نشان می داد. با این حال این رویکرد از دو جهت طی سال های اخیر با چالش مواجه بوده است.

چالش نخست، ورود رقبایی تحت عنوان موسسات مالی و تعاونی های اعتبار بود که با سود سپرده بالاتر، بخشی از مشتریان نظام بانکی را به سوی خود کشیدند. البته این چالش با حذف تدریجی این موسسات همراه بود ولی اثر خود را در قالب افزایش نرخ سود سپرده ها و فشار سنگین به بانک ها نشان داد، به گونه ای که بانک ها با انباشت دارایی های موهوم و شناسایی سود از معوقات بانکی گاهی غیرقابل وصول، سعی کردند خود را سودده نشان دهند، اما فشار بانک مرکزی، منجر به شفاف سازی نسبی سوددهی بانک ها و تبدیل این سودهای واهی به زیان های واقعی شد. از سوی دیگر به نظر می رسد تلاش بانک مرکزی برای تعریف بانک استاندارد و رتبه بندی بانک ها (که البته هنوز به صورت علنی اعلام نشده است)، منجر به این شود که بانک ها، موفقیت خود را نه در ساختمان ها و شعب مجلل و متعدد که در ترازنامه و صورت های مالی قابل اتکا بیابند.

چالش دوم، به همان موضوعی بر می گردد که در ابتدای یادداشت اشاره شد. توسعه فضای مجازی، اهمیت حضور فیزیکی و نقل و انتقال کاغذی پول را به حداقل رسانده است و آن را در آینده کمتر هم می کند. در این میان، البته بانک ها خود پرچمدار توسعه نظام های نوین پرداخت شده اند و بیشتر شرکت های واسطه ای که خدمات بانکی غیرحضوری و انتقال پول در فضای مجازی را انجام می دهند، زیرمجموعه خود بانک ها هستند، با این حال آن چه که باید با سرعت بیشتری اتفاق می افتاد و همچنان باید اتفاق بیفتد، این است که نظام بانکی دارایی اصلی خود را نه در ساختمان ها و املاک، بلکه در دانشی که به تسهیل نقل و انتقال پول منجر می شود، بیابد. هم اکنون علاوه بر شرکت های زیرمجموعه بانک ها، بسیاری از استارت آپ ها به سرعت در حال ورود به این عرصه هستند. آن چه که آینده نظام بانکی را رقم می زند، دیگر نه ساختمان ها و املاک، بلکه دانشی است که خدمات غیرحضوری یک بانک را نسبت به رقبا، سریع تر، ایمن تر و ارزان تر می سازد. در این میان، نظام بانکی برای این که وزن ارزش دانش فنی را به نسبت املاک در ترازنامه خود ارتقا دهد، نیازمند اقدامات بیشتری است.

در هر صورت به نظر می رسد با وجود این که تحرک نسبی در شبکه بانکی برای کاهش تعداد شعب و واگذاری اموال مازاد صورت گرفته است، اما ضروری است تا نظام بانکی به این درک عمیق برسد که ارزش امروز بانک به عنوان واسطه وجوه صرفا نه در املاک و شعب، بلکه در خدمات متنوعی است که در بستر اینترنت به مشتریان ارائه می دهد. ارائه این خدمات به سرعت با تنوع عرضه کنندگان مواجه شده است و بانک ها با رقبای جوان و استارت آپ ها و فین تک هایی مواجه اند که متکی به دانش فنی هستند. در این میان بانک ها نیز ناگزیر از این هستند که هرچه بیشتر و سریع تر وزنه دانش و کیفیت خدمات را به نسبت زرق و برق شعب متعدد و ساختمان های مجلل ارتقا دهند.

پایگاه رصد