پایگاه
خبری فولاد ایران - آنچه
درباره طرح‌های 8 گانه فولاد استانی مورد بی‌توجهی قرار گرفته، معضلات پایهای و
زیربنایی بسیاری است که در آینده نزدیک مناطق محل احداث این کارخانه‌ها را با مشکلات
گسترده اقتصادی و اجتماعی و حتی امنیتی مواجه خواهد نمود.
به گزارش خبرنگار
اقتصادی باشگاه خبری توانا خبرگزاری فارس، اواسط زمستان پارسال، فاز اول پروژه کارخانه
فولاد سبزوار به عنوان یکی از 8 طرح فولاد استانی در آستانه افتتاح قرار گرفت؛ طرح‌هایی
با هدف توسعه منطقه‌ای در سال 1385 در 8 منطقه محروم و کمتر برخوردار کشور آغاز گردید
و پیش‌بینی شده بود هر یک از این طرح‌ها پس از راه اندازی برای ۸۰۰ نفر به صورت مستقیم
و ۸ هزار نفر به صورت
غیر مستقیم اشتغال ایجاد کنند و موجب بهبود اقتصادی منطقه و شکوفایی صنایع بالادستی
و پایین دستی و نهایتاً توسعه اقتصادی شهرها و استان‌های محل احداث گردند.
آنچه در این میان
در مورد این طرح‌های 8 گانه فولاد استانی با وجود ارائه گزارشات مختلف همچنان مورد
بی‌توجهی قرار گرفته، معضلات پایهای و زیربنایی بسیاری است که در آینده‌ای نه چندان
دور، مناطق محل احداث این کارخانه‌ها را با مشکلات گسترده اقتصادی و اجتماعی و حتی
امنیتی مواجه خواهد نمود. به عنوان مثال، در گزارش تحقیق و تفحص مجلس از صنعت فولاد
کشور که در سال 94 منتشر گردید، در این باره آمده بود: «طرح‌های فولاد سبزوار، قائنات،
نی ریز و بافت طرح‌هایی هستند که در مناطق کویری واقع شده‌اند. از این میان طرح فولاد
سبزوار در دشت ممنوعه بحرانی به لحاظ آب قراردارد و قرار است آب آن از 5 حلقه چاه تأمین
شود. درحالی است که سطح آب‌های زیرمینی در این منطقه و اطراف آن طی سالهای گذشته به شدت پایین آمده
و امکان برداشت سالانه 4 میلیون متر مکعب آب از 5 حلقه از چاه‌های موجود در این منطقه
وجود ندارد، حتی درصورت برداشت آب از چاه‌های منطقه صنعت فولاد باعث تعطیلی کشاورزی منطقه خواهد شد. از طرفی صنعت
فولاد در این منطقه تنها باعث اشتغال مستقیم 800 نفر می‌شود و از طرفی باعث بیکاری
صدها کشاورز و در نتیجه مهاجرت به شهرها و مشکلات ناشی از مهاجرت خواهد شد. این موضوع
درمورد سه طرح دیگر نیز صادق است.
در منطقه قائنات با
توانایی خدادادی کشت زعفران می توان از دل زمین طلای گیاهی یعنی زعفران را بیرون کشید
. آیا سرمایه گذاری در صنایع تکمیلی مانند بسته بندی به مراتب بهتر از فولادسازی نبود.
آیا این منطقه نیازی به کارخانه فولادسازی با مصرف حداقل 4 میلیون متر مکعب آب در سال
دارد؟ باتوجه به اینکه آب کارخانه فولادسازی قائنات از چاه تأمین خواهد شد، قطعا درصورت
ادامه روند خشکسالی کشاورزی منطقه را در سالهای آتی با مشکلات جدی مواجه خواهد نمود.
در منطقه نی ریز که
ساکنان منطقه سالها منتظر مهار آب رودخانه ها و سیلاب‌های فصلی بودند امروز در آستانه
تکمیل سد چشمه عاشق ، این سد با شریکی بنام کارخانه فولادسازی مواجه شده است. منطقه
بافت نیز شرایط مشابهی دارد و آب کارخانه فولادسازی قرار است از سد آسیاب جفته تامین
گردد. این در حالیست که سد مذکور جوابگوی آب شرب و کشاورزی و دامداری منطقه بافت و
اطراف آن نیست».
لازم به ذکر است کشاورزی
و دامداری شغل بیشتر خانواده‌های ساکن در مناطق جوین و جغتای یعنی منطقه احداث کارخانه
فولاد سبزوار است و پدید آمدن بحران آب به خاطر کاهش بارش سالهای اخیر و راه‌اندازی
کارخانه فولاد و در پی آن مشکلات گسترده اقتصادی و اجتماعی غیرقابل پیش بینی و دور
از ذهن نیست. نباید فراموش کرد که در سالهای اخیر از فولاد مبارکه و ذوب آهن اصفهان
به عنوان متهمان ردیف اول خشک شدن زاینده رود نام برده شده است و تجمعات و اعتراضات
گسترده کشاورزان حاشیه زاینده رود از جمله حوادث اخیر به دلیل تعطیلی کشاورزی آن منطقه
همواره در صدر اخبار بوده است.
علاوه بر این، در
حال حاضر طرح‌های فولادی دنیا با ظرفیتی کمتر از 2.5 میلیون تن (و در مواردی حتی کمتر
از 5 میلیون تن) فاقد توجیه اقتصادی هستند. دلیل آن هم بسیار واضح است زیرا در طرح‌های
کوچک به دلیل بالا بودن سربار ثابت تولید بهای تمام شده هر واحد محصول بالا میرود.
لیکن وقتی تولید انبوه باشد هزینه سربار ثابت به کل تولید سرشکن شده و سبب کاهش بهای
تمام شده هر واحد محصول میگردد. لذا ظرفیت تولید بسیار پایین این 8 کارخانه فولاد
یعنی سالانه 800 هزار تن برای هر یک از آنها
یکی دیگر از مشکلات اساسی و پایهای آنها است که بهره‌وری اقتصادی آنها را در بلند
مدت، با ابهام مواجه نموده‌است.
در نهایت، شاخص‌های
توسعه صنعتی و اقتصادی، شبکه حمل و نقل و راه های اصلی، وضعیت برق و گاز، فاصله از
منابع عمده سنگ آهن، امکان حمل و نقل ریلی و میزان مصرف فولاد در هر یک از مناطق 8
گانه و مناطق همجوار از جمله موارد دیگری هستند که باید مورد توجه قرار میگرفت و عدم
توسعه متوازن این موارد نیز معضلات گسترده بعدی را پدید خواهد آورد.
* مقایسه پراکندگی جغرافیایی طرح‌های فولاد استانی با کارخانه های
فولاد سایر کشورها
حال مناسب است مقایسه‌ای
بین نقشه پراکندگی جغرافیایی طرح‌های مذکور را با کارخانه‌های فولاد کشورهایی نظیر
چین، ترکیه و آمریکا به عنوان کشورهایی که جزو بزرگترین تولیدکنندگان فولاد هستند انجام
دهیم. همانطور که در این نقشه‌ها مشخص است کارخانه‌های فولاد این کشورها در مجاورت
آب‌های آزاد و دریاها قرار دارند چرا که مجاورت با آب‌های آزاد موقعیت استراتژیکی را
برای دسترسی به مواد اولیه و همچنین صادرات محصولات فولادی فراهم میآورد و آب مصرفی
در کارخانه نیز از آن تامین میگردد.
این در حالی است که
دستاوردی که بعد از گذشت 11 سال از اجرای طرح‌های فولاد استانی و هزینه شدن حدود
4 هزار میلیارد تومان حاصل شده، به دلایلی نظیر مکان یابی اشتباه، بلند پروازانه بودن
اهداف اولیه، غیر کارشناسی بودن آمار و ارقام، عدم توجه به زیر ساخت‌ها، عدم توجه
به فضای کسب و کار اقتصادی و ملاحظات منطقه‌ای و در نهایت تعهدات سیاسی و غیرکارشناسانه
روسای جمهور سابق و فعلی، آینده‌ای مبهم است.
منبع: فارس