***گزارش بازار فولاد ایران در سال 1396***

سال 1396 یک سال به یادماندنی و تعیین کننده در صنعت فولاد ایران می باشد. در سال 1396 تلاش هایی که برای صادرات در سال 1395 شروع شده بود به بار نشست، رکود بازار داخلی روند صادرات را تحت فشار گذاشت و همین امر باعث افزایش قیمت ها شد. میانگین قیمت میله گرد در پایان سال 1395معادل 15836 ریال بود که در پایان سال 96 به 24783 ریال رسید. میانگین قیمت ورق گرم در پایان سال 1395 هر کیلو 23488 ریال بود که در پایان سال 96 به هر کیلو 28261 ریال رسید . ساختار بازار صادرات ایران با دو نکته قابل توجه روبروست:

 

نکته اول : این صادرات بدون پشتوانه بانکی است و به روش زمان صفویه صورت می گیرد. در روشهای معمول، اعتبار اسنادی از بانک خریدار برای بانک فروشنده باز میشود.

 

بانک فروشنده به صادرکننده سه سرویس می دهد:

اول: بیمه اعتبار اسنادی، چنانچه به هر دلیلی بانک خریدار پول را ندهد فروشنده درگیر نیست.

 

دوم : بانک فروشنده بر اساس تعرفه بانک مرکزی خودش، اعتبار اسنادی دریافتی را تنزیل و پول آن را تا سقف مجاز در اختیار فروشنده می گذارد.

سوم : بانک فروشنده نرخ ارز را با فروشنده می بندد. تغییرات نرخ ارز بر عهده فروشنده نیست.

 

ولی در ایران به علت تحریم ها ما از سیستم بانکی استفاده نمی کنیم. در صورت استفاده هم بند دوم و سوم برای فروشنده تعریف نشده بنابراین اگر تحریم ها هم برداشته شود، تغییری جدی برای فروشنده ایجاد نمی کند.

 

این شیوه صادرات که ما داریم، یعنی 20 درصد نقد و الباقی زمان تحویل کالا روی کشتی، بسیار پر ریسک است. از یک طرف تعداد خریداران ما را کم می کند و از طرف دیگر مجبوریم در قیمت پایین بفروشیم و مهم تر از همه برنامه ریزی ما را برای حداکثر دو ماه تولید قرار میدهد. کارخانه های ایرانی نمی توانند قراردادهای بلند مدت ببندند در حالیکه در دنیا این قراردادها بخشی از روش های تامین منابع مالی ارزان قیمت برای فولادسازهاست.

 

نکته دوم : روند افزایشی صادرات فولاد خام و روند نزولی ورق.

 

در تولید فولاد بیشترین ارزش افزوده در تولید ورق ایجاد میشود ولی به علت مساله دامپینگ صادرات ورق از ایران به شدت کاهش یافت، بر خلاف آن صادرات اسلب افزایش یافت. یک علت کاهش صادرات ورق هم برمیگردد به فشارهای داخلی برای تامین نیاز صنعت لوله و پروفیل، در اینجا بحث بسیار است چرا که این صنعت می تواند با محصولات کارخانه هائی مثل نورد و لوله، قطعات فولادی و گیلان خودش را اداره کند و الباقی را وارد کند ولی ظرفیت پایین کارخانه های داخلی و تعرفه بالای واردات، فشار را روی مبارکه آورد. این شرایط در سال آینده ادامه نخواهد یافت چون تغییر نرخ ارز عامل تحریک کننده و مشوق صادرات است. مبارکه به جای صدور ورق، قیمت آن را در بازار داخلی بالا برد ولی اسلب صادر کرد نگاهی به آمار تولید و صادرات، مساله را بهتر روشن می کند .

 

ما در سال 1396 ، تولید بیلت و بلوم را 23 درصد بالا بردیم ولی صادرات آن 65 درصد بیشتر شد.

 

تولید اسلب 15 درصد بالا رفت ولی صادرات آن 130 درصد بیشتر شد.

 

آهن اسفنجی 23 درصد افزایش تولید ولی 336 درصد افزایش صادرات داشت.

 

اما یک نکته دیگر هم در صادرات ما نهفته است که آن تفاوت در قیمت محصولات صادراتی است، قیمت بیلت صادراتی فوب بنادر ایران حداقل 510 دلار است در حالیکه میله گرد تولیدی در قیمت 485 تا 510 دلار فوب پیشنهاد میشود !!! در حالیکه میله گرد باید حداقل 25 دلار گرانتر عرضه شود. علت این امر شناخته شدن شمش ما در دنیاست. در صادرات شمش همه به دستخط فولاد خوزستان توجه می کنند، اما برای صادرات میله گرد هنوز لیدری برای بازار معرفی نشده است و رقابت در آن شدید است.

 

افزایش صادرات فولاد در اقتصاد ما نقش بسیار پررنگ و در عین حال حساسی ایجاد کرده است این نقش از آن رو پررنگ است که در زمینه تولید و خدمات، اعم از سنگ آهن تا میله گرد، حمل و نقل خدمات ایجاد کرده و از طرف دیگر حجم ارزآوری آن سال 96 بالغ بر 8 میلیارد دلار خواهد بود که رقم چشم گیری است ولی بسیار حساس است چرا که:

 

1- در صورت تحریم، صادرات فولاد به شدت لطمه خواهد خورد، ما در این بعد با شکنندگی قابل توجهی روبرو هستیم، در صورت توقف صادرات ما با رکود وحشتناکی روبرو خواهیم شد که پیامد آن ورشکستگی واحدهای کوچک و صدمه شدید به بانک هاست .

 

2- ما نیاز به سرمایه گذاریهای جدید در صنعت فولاد داریم بطور مستقیم طبق پیش بینی ها تا سال 1404 باید بیش از 13 میلیارد یورو در این بخش سرمایه گذاری شود گذشته از مشکل تامین مالی، مساله انتقال تکنولوژی فولاد هم یک سوال اساسی است. ما این مساله را برای تامین آب ، سوخت و حمل و نقل هم داریم که باید به آن اضافه شود.

 

3- برای ادامه توسعه ما نیاز به نیروی انسانی متخصص داریم. امروز خلاء این نیرو در بخش تولید اسفنجی ، گندله ، کنسانتره و سنگ آهن مشهود است. این مساله فقط با تامین مالی صورت نمی گیرد و نیاز به زمان دارد.

 

اما در سال 1396 شاهد یک تغییر اساسی در زنجیره فولاد بودیم و آن اصرار معدنی ها برای صنعتی شدن است . چادرملو کارخانه سرمد ابرکوه را راه اندازی کرد، زرند ایرانیان هم در پی تولید شمش است .

 

مخاطراتی که صنعت فولاد را در سال 96 تهدید کرد اول از همه مساله ارز بود، کنترل صرافی های دوبی با مستمسک ارزش افزوده، نقل و انتقال پول را مشکل کرد. این مساله در سال آینده جدی تر خواهد شد.

 

دومین نگرانی تحریم واردات فولاد به امریکاست، دولت ترامپ در حال احیاء اقتصاد امریکا و آماده کردن برخورد امریکا با چین است. این روند تشدید خواهد شد و محدود به فولاد نیست امریکائیها تا سال 2020 به بزرگترین تولید کننده نفت دنیا تبدیل خواهند شد اما در وضعیت موجود تصمیم ترامپ از نگاه بعضی از دست اندرکاران تاثیری بر صادرات ما نخواهد گذاشت چون این برنامه بیشتر برای ورق است حال آنکه صادرات ما بیشتر مواد خام می باشد. از طرف دیگر بسیاری از اقتصاددانان پیش بینی می کنند که نرخ ارز تا 20 درصد افزایش یابد این مساله روی نرخ صادرات فولاد ما تاثیر خواهد گذاشت و البته از طرف دیگر سرمایه گذاری روی بخش فولاد را تهدید خواهد کرد.

 

ما در نیمه دوم سال موفق به صادرات به اروپا و شمال افریقا شدیم بنابراین با توسعه بازارها میزان ریسک پذیری ما محدودتر شده است دولت هم صادرات فولاد را به علت ارزآوری، اشتغال و گردش مالی آن تشویق می کند بنابراین تصمیم ترامپ تاثیر جدی روی صادرات فولاد در سال آینده نخواهد گذاشت.

 

بزرگترین مخاطره ای که صنعت و صادرات فولاد با آن روبروست در بخش داخلی است. امروز صنعت فولاد به دو بخش پیشرو با صادرات و دنباله رو که شامل کارخانه های کوچک میشود تقسیم شده است. این بخش کوچک فعلاً برای تامین نیاز داخلی که هر روز سهم اش کوچک تر میشود کافی است ولی چنانچه صادرات لطمه بخورد همین بخش می تواند با رقابت خود که ناشی از بقا است نه سودآوری مشکلات زیادی برای برادر بزرگ تر ایجاد کند. مهم ترین مشکل ما در بعد سیاست خارجی است، سیاست خارجی ما بسیار انفعالی عمل می کند و در کنار اقتصاد نیست این مساله را ما در عراق، سوریه و افریقا به عینه می بینیم . این در حالی است که تهاجم دشمنان ایران در سطح جهانی بسیار وسیع و قوی است، در واقع صادرات ما در گرو سیاست خارجی ماست و بعد از آن گروگان سیستم بانکی. چاره جوئی باید در این دو بخش باشد و مدیران فولاد خودشان درسشان را استاد هستند.