پایگاه
خبری فولاد ایران - می‌گویند
جنگ بعدی جنگ آب است.با رشد جمعیت جهان، پیش‌بینی می‌شود به علت توزیع نابرابر
مکانی آب آشامیدنی تا سال 2050 حدود دوسوم از کل جمعیت جهان با تنش آبی مواجه
خواهند شد.تجربه کشورهای مختلف نشان می‌دهد انتقال آب در کنار مزایایی که دارد
هزینه‌های سنگینی بر دوش کشورها قرار می‌دهد.
📌تجربه چین و آمریکا
چین با مشکل شدید تامین آب مواجه است.راه‌حلی که برای اولین
بار مائو تسه‌دونگ در سال 1952 به آن اشاره کرده بود: «قرض گرفتن آب از جنوب
کشور». این طرح زیرساختی شامل بلندترین کانال جهان، خطوط لوله سرهم‌شده زیر بستر
رودخانه، مجرای آبرسانی غول‌پیکر و ایستگاه‌های پمپاژ قدرتمند است.این طرح موجب
خواهد شد حدود نیم‌میلیون نفر مجبور به جابه‌جایی محل زندگی خود شوند.هزینه کلی این
پروژه 60 میلیارد دلار برآورد شده است. در آمریکا، پیشنهادی مشابه برای انتقال آب
در مقیاس بزرگ از دریاچه‌های بزرگ به غرب یا جنوب این کشور بارها به بن‌بست رسیده
است. اگرچه در نگاه اول این پروژه طرحی خارق‌العاده و همراه با مزایای فراوان
(نظیر آبرسانی به مناطق کم‌آب، بهبود کیفیت آب، کاهش خطر بلایای طبیعی چون خشکسالی
و سیلاب) به نظر می‌رسد اما با نگاهی دقیق‌تر به هزینه‌هایی که این پروژه بر
اقتصاد، جامعه و محیط زیست تحمیل می‌کند، می‌توان به این نکته پی برد که این طرح
یک قمار پرریسک بوده است.
📌تجربه آفریقای جنوبی
در سال 1998، فاز نخستن پروژه انتقال آب ارتفاعات لسوتو کلید
خورد.آفریقای جنوبی کشوری ثروتمند و کم‌آب و لسوتو کشوری فقیر و سرشار از منابع آب
آشامیدنی است
📌تجربه لیبی
لیبی هیچ رودخانه دائمی‌ای ندارد.در سال 1983، معمر
قذافی،پروژه‌ای ابتکاری با نام رود دست‌ساز بشر
را کلید زد؛ یک پروژه آبیاری عظیم که آب را از ذخایر آبخیز زیرزمینی کفرا،
سیرته،با نرخی بالغ بر پنج میلیون مترمکعب در روز به شهرهای زنجیره ساحلی لیبی
منتقل می‌کرد. سیستم آبخیز ماسه‌سنگ نوبیان که بزرگ‌ترین سیستم آبخیز فسیلی دنیا
به حساب می‌آید با مساحتی در حدود دو میلیون کیلومترمربع چهار کشور چاد، مصر، لیبی
و سودان را در‌برگرفته و شامل 150 هزار کیلومتر مکعب آب زیرزمینی می‌شود و 70 % از جمعیت لیبی برای آشامیدن و آبیاری آب
فراهم می‌کند و آب را از سفره‌های زیرزمینی عظیم لیبی در جنوب را به مناطق ساحلی پرجمعیت
در شمال منتقل می‌کند. با هزینه‌ای نزدیک به 30 میلیارد دلار،پنج هزار کیلومتر خط
لوله و 1300 چاه حفاری با عمق 500 متر دارد که موجب افزایش سطح زیرکشت برای تولید
محصولات کشاورزی شده است.
📌تجربه هند
هندوستان در حال احداث یک خط لوله بزرگ از سد تهری در ارتفاعات
هیمالیاست تا منابع محدود آب رودخانه مهم گنگ را برای مصارف کلانشهر دهلی انتقال
دهد.هزینه اجرای این طرح 200 برابر هزینه
آموزشی کشور و سه برابر درآمدهای مالیاتی هندوستان برآورد شده است.
📌تجربه استرالیا
گلدفیلدز،پروژه خطوط لوله و سدی است که آب آشامیدنی را از سد
موندارینگ در پرث به مناطق گلدفیلدز شرقی در غرب استرالیا رساند. این پروژه در سال
1896 آغاز و در سال 1903 تکمیل شد و برای بیش از 200 هزار نفر آب تامین می‌کند.
پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال 2020 حدود 1250 کیلومتر مکعب
آب در سال در نقاط مختلف دنیا جابه‌جا شوند.با توجه به تجربه شکست پروژه‌های متعدد
انتقال آب در کشورهای مختلف نظیر کانادا، روسیه، مصر، ترکیه، آمریکا و اسپانیا
علاقه دولت‌ها و مردم برای چنین پروژه‌هایی کاهش یافته است. با این حال اجرای
پروژه‌های انتقال آب در کشورهای در حال توسعه آسیا و اقیانوسیه روندی صعودی داشته
و در کشورهای توسعه‌یافته به دلیل بروز پیامدهای پروژه‌های انتقال آب موفق به توقف
پروژه‌های متعددی شده است.جمعیت بسیار زیادی از مردم جهان از کم‌آبی ناشی از
تغییرات اقلیمی، مهاجرت اجباری ناشی از جنگ، آشوب‌های منطقه‌ای، وقایع طبیعی ناخواسته
و همچنین سوء‌مدیریت انسانی نظیر رشد فزاینده جمعیت، بهره‌برداری بی‌رویه از منابع
آبی و کشاورزی ناسازگار رنج می‌برند و هرچند انتقال آب توانسته در کوتاه‌مدت اثرات
مطلوبی در برخی حوزه‌ها به جای بگذارد اما در بلندمدت علاوه بر حل نکردن مشکل کم‌آبی
موجب تشدید هدررفت آب شده و اثرات سوء بر محیط زیست می‌گذارد. نتیجه به هم خوردن
تعادل زیست‌محیطی نیز افزایش بیکاری، مهاجرت و متاقشات اجتماعی خواهد شد. نتایج
تحقیقات فراوان نشان می‌دهد، تداوم کم‌آبی نباید دلیلی برای توجیه طرح‌های انتقال
آب باشد، بلکه باید راهکارهای متفاوتی را برای حل این معضل در پیش گرفت. استفاده
از منابع آب جایگزین، فرهنگ‌سازی و تغییر الگوی مصرف، کاهش تلفات آب در طول
انتقال، اعمال صحیح سیاست‌های آب مجازی، اصلاح الگوی کشت، آموزش و سرمایه‌گذاری و
در نهایت مدیریت سازگار آب از جمله راهکارهای جایگزین خواهند بود.
✍️محمد علی‌نژاد
مجمع فعالان اقتصادی