پایگاه خبری تحلیلی فولاد
(ایفنا)- اداره حسابهای
اقتصادی بانک مرکزی به منظور تبیین ساختار و سازوکار بخش واقعی اقتصاد ایران بر
مبنای نظام استاندارد حساب های ملی، گزارشی تحت عنوان «جدول داده ـ
ستانده اقتصاد ایران در سال ۱۳۸۹» تهیه و منتشر
کرده است.
به گزارش اقتصاد
آنلاین،جداول نیمه آماری تهیه شده در این گزارش، به عنوان
یکی از ابزارهای قوی برای انجام تحلیل های مختلف اقتصادی، سیاستگذاران و تصمیم
گیران
را قادر می سازد تا آثار برنامه ها و سیاست ها را قبل و
بعد از اجرا ارزیابی کرده و ابعاد مختلف آن را بررسی کنند. براین اساس و باتوجه به
اهمیت موضوع با علیرضا قائدی معاون اداره حساب های اقتصادی بانک مرکزی درخصوص
جداول «داده ـ ستانده» اقتصادی در نظام حساب های ملی و کارکرد آن به گفت وگو
نشستیم، آنچه در ادامه می خوانید، مشروح این مصاحبه است:
در ابتدا
بفرمایید، جداول «داده ـ ستانده» اقتصادی چه جایگاهی در نظام حسابهای ملی دارند؟
یکی از
ابزارهای مهم برای بررسی عوامل موثر برعملکرد برنامه‌های توسعه و تحلیل آثار کلان
سیاست های مختلف اقتصادی، جداول «داده ـ ستانده» است. ساخت و به کارگیری
جداول (عرضه ـ مصرف) و به تبع آن جدول متقارن «داده ـ ستانده» یکی از مراحل اصلی و
تکمیلی نظام حساب های ملی است. جداول «داده ـ ستانده»
چارچوبی را ایجاد می کنند که برمبنای آن می توان به تولید
ناخالص داخلی از روشهای مختلف تولید، هزینه و درآمد ملی و به صورت همزمان دست
یافت. به بیان بهتر این جداول از یک سو تصویری واضح از عرضه کالاها و خدمات تولید
شده و یا وارد شده به داخل کشور و از سوی دیگر مصرف کالاها و خدمات واسطه
ای
و نهایی را ارایه می کند. درتحلیل های «داده ـ
ستانده»، ارتباط بین داده ها و ستانده های یک
اقتصاد به شکل آمار و اطلاعات مبسوط و نیز به تفکیک بخش ها و فعالیت
های
اقتصادی مشخص می‌شود. جدول «داده ـ ستانده» اقتصادی در اصل یک تکنیک آماری قوی و
موثر است که در قالب آن تحلیل اقتصادی متکی بر تئوری تعادل عمومی، مطرح می‌شود.
جداول «داده ـ ستانده» به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین روشهای حسابداری اقتصادی،
چگونگی ارتباط و تعامل متقابل میان رشته فعالیت‌های مختلف را در درون یک نظام
اقتصادی نشان می دهد. درگذر زمان روابط بین فعالیت‌های مختلف اقتصادی تحت تأثیر
توسعه فن‌آوری، اعمال سیاست‌های جدید اقتصادی و تغییر در قیمت‌های نسبی دچار
تغییراتی می‌شوند و روش «داده ـ ستانده» چارچوب تحلیلی مناسبی را برای مطالعه این
تغییرات فراهم می‌آورد.
تهیه و
تدوین جداول «داده – ستانده» با چه روشی انجام می شود؟
تهیه جداول
«داده ـ ستانده» به دو روش آماری و نیمه آماری انجام می‌شود. منظور از جداول آماری، جداولی است که
اطلاعات مندرج در آن مبتنی بر ارقام ثبتی، سرشماری ها، طرح‌های آماری و یا صورت
های مالی است. به عبارت دیگر در جداول آماری از تمامی اطلاعات و ظرفیت های موجود
در نظام آماری کشور استفاده می شود. امّا در جداول نیمه آماری، بخشی از
اطلاعات جداول «داده ـ ستانده» بر اساس روش های تکنیکی و استفاده از ضرایب و
اطلاعات جداول آماری سال پایه تهیه می شود. اهمیت تدوین جداول «داده
ـ
ستانده»، در ارایه تصویر روشن تر از سطح تفصیل بخش واقعی اقتصاد و
بررسی روابط بین فعالیت ها و بخش های مختلف اقتصادی است که حسابداران ملی
را به تدوین جداول فوق مبتنی بر پایه های آماری، در فاصله های زمانی
مناسب مقید می کند. جداول «داده ـ ستانده» با نمایان‌کردن تعاملات
میان بخش ها در تفصیلی‌ترین سطح ممکن، امکان تحلیل روابط بین بخشی و
اتخاذ راهبردهای توسعه ای مناسب را فراهم می
کند.
کشورهای
دیگر از چه تجربه ای در انتشار جداول «داده ـ ستانده» برخوردارند؟
در دهه
های
اخیر کشورها به طور قابل ملاحظه ای وقفه زمانی انتشار جداول «داده ـ
ستانده» را کاهش داده‌اند. از آنجا که تهیه جداول «داده ـ ستانده» آماری مستلزم
صرف زمان طولانی و نیز تخصیص منابع مالی و نیروی انسانی قابل توجهی است، از این رو
عموماً پس از تهیه یک جدول جامع آماری میتوان با استفاده از تکنیک های نیمه
آماری اقدام به به هنگام سازی جداول «داده ـ ستانده» کرد. به همین دلیل نیز سازمان‌های بین‌المللی،
به هنگام سازی این جداول را در دستور کار خود قرار داده اند و تلاش
های
بسیاری برای بهبود این روش ها انجام داده‌اند. به منظور تهیه جداول
مکمل «داده ـ ستانده» آماری بین سال های انتشار، انطباق پذیری‌آن با واقعیت‌های
موجود اقتصادی و همچنین با استفاده ازآخرین ارقام حسابهای ملی سالانه، روشهای
مناسب برای به هنگام سازی به کار گرفته می شود.
استفاده از
روش های نیمه آماری به منظور به
هنگام سازی با این پیش‌فرض انجام می‌شود که ضرایب «داده – ستانده» در طول زمان،
حداقل در بازه زمانی دو تا پنج سال، ثابت هستند. لذا در هنگام استفاده از جداول به
روز‌شده باید در نظرداشت که ضرایب «داده ـ ستانده» نسبت به سال پایه تا چه میزان
تغییر یافته است و در صورت تغییر ضرایب فوق باید تعدیلات لازم در هنگام بکارگیری
این روش‌ها لحاظ شود. لازم به ذکر است که جداول به هنگام شده به هیچ عنوان
نمیتوانند جایگزینی برای جداول آماری باشند، بنابراین در شرایطی که جداول آماری
موجود نیست، این روش ها کارآیی مناسبی برای تجزیه و تحلیل
اقتصادی دارند. از این رو در بسیاری از کشورها تهیه جداول «داده ـ ستانده» آماری هر ۵
یا ۱۰ سال یک بار در دستور کار قرار گرفته و در فواصل
زمانی بین انتشار این جداول، به تهیه جداول نیمه آماری و به روز شده مبادرت می‌شود.
از چه روشی
برای به هنگام سازی جدول «داده ـ ستانده» اقتصاد ایران در سال ۱۳۸۹ استفاده شده است؟
کشورها در
تلاشند در بین انواع مختلف روش های به هنگام سازی، روشی را برگزینند که
به حجم کمتری از اطلاعات آماری نیاز داشته و در عین حال دقت برآورد آن بالا باشد.
در این میان روش راس (RAS) به دلیل سادگی محاسبات و نیاز به حداقل آمار
و اطلاعات، بیش از سایر روش های به هنگام سازی مورد توجه و مقبولیت نهادهای بین
المللی
قرار گرفته است. هدف از به‌کارگیری این روش، به روزرسانی ماتریس «داده ـ ستانده»
یک کشور از سال پایه ( مبدا) به سال هدف (مقصد) بدون نیاز به تدوین مجموعه کاملی
از آمارهاست.
لازم به ذکر
است که جدول «داده ـ ستانده» آماری سال ۱۳۸۳ مبتنی بر
آخرین دستورالعمل‌های استاندارد تهیه وتدوین این جداول از سوی سازمان ملل متحد(سال
۱۹۹۹) و نظام حساب های ملی (سال های۱۹۹۳و
۲۰۰۸)، پیش از این و توسط بانک مرکزی پردازش شده و در
دی ماه سال ۱۳۹۳ انتشار یافته است. جداول مذکور حاوی ماتریس
عرضه و مصرف به ابعاد ۱۰۸ محصول در ۵۲
فعالیت و همچنین جدول متقارن «داده ـ ستانده» با تکنولوژی فعالیت و به ابعاد ۵۲
سطر و ستون است. براساس جدول آماری سال ۱۳۸۳ به قیمت‌های
پایه، به هنگام سازی جدول «داده ـ ستانده» سال ۱۳۸۹ در دستور
کار قرار گرفت. این جدول متقارن نیز با ابعاد ۵۲ سطر و ستون
و با فرض تکنولوژی فعالیت تهیه و تدوین شده است.
همانطورکه
پیش از این نیز ذکر شد، روش های متنوعی برای به هنگام سازی جداول «داده ـ ستانده»
وجود دارد. اما با توجه به استانداردها وتوصیه سازمان‌های بین‌المللی و با در نظر
گرفتن تمامی وجوه و نقاط قوت و ضعف در هر یک از روشهای مذکور و نیز جمع بندی‌های
صورت گرفته؛ روش متعارف «راس» (RAS ) برای به هنگام سازی جدول نیمه آماری سال ۱۳۸۹
انتخاب شد. براین اساس و با استفاده از نرم افزار Matlab و به روزرسانی آخرین
آمار و اطلاعات در دسترس، جدول به هنگام شده سال ۱۳۸۹ تهیه و
پردازش شده است.
بانک مرکزی
برای تهیه و تدوین جداول «داده ـ ستانده» چه برنامه ای را در آینده در دستور کار
دارد؟
استفاده از
روشهای نیمه آماری به منظور به هنگام سازی این جداول با پیش‌فرض ثابت بودن
ضرایب «داده ـ ستانده» در طول زمان و یا حداقل در بازه زمانی کوتاه مدت و میان
مدت انجام می شود. بدین منظور بانک مرکزی در حال حاضر برنامه ریزی های اولیه را
برای تهیه و تدوین جداول «داده – ستانده» آماری سال ۱۳۹۵ برمبنای
استفاده از آخرین آمار و اطلاعات اخذشده از منابع آماری و همگام با انتقال سال
پایه حساب های ملی به (۱۰۰=۱۳۹۵) در دستور کار خود قرار
داده است
منبع:
اقتصادآنلاین