پایگاه خبری تحلیلی فولاد
(ایفنا)- بحث ربوی بودن نظام بانکی یکی از موضوعات مهمی است که
همیشه مردم، مراجع و علما نسبت به آن موضع گیری داشتند و نقدهای جدی نسبت به آن
بیان کرده اند. بدون شک این حساسیت نیز نشات گرفته از قرآن، احادیث و روایات
اسلامی می باشد. در نگاه اسلام کسب سرمایه و بدست آوردن ثروت زمانی مشروع می باشد
که از راه مشروع و درست بدست آمده باشد. با تامل در آیات و روایات می توان گفت ربا
دارای پیامدها و مفاسدی هست که اثرات مخربی بر اقتصاد و جامعه رباخوار خواهد داشت
و از این رو در اسلام بر حرام بودن آن تاکید شده است.
این در حالی است که با گذشت حدود سی و
هشت سال از انقلاب باید گفت جمهوری اسلامی موفق نشده سیستم بانکی مطابق با اصول
اسلامی و بدور از ربا بوجود آورد. از این رو در چند سال اخیر حساسیت ها نسبت به
این موضوع افزایش یافته است و مراجع و علما به طور جدی و مکرر از دور بودن سیستم
بانکی از اصول و قواعد اسلامی سخن گفته اند. در این بین اعطای وام بدون بهره و ربا
و دریافت جریمه و دیرکردهای مکرر از جمله مواردی بوده که همیشه مراجع نسبت به آن
انتقاد داشته اند و خواستار اصلاح شیوه موجود بانک ها و موسسات مالی در این باره
شده اند تا اقتصادی اسلامی مبتنی بر تقویت تولید پایه گذاری شود.
آیات عظام امام خمینی(ره)، بهجت،
سیستانی و وحید خراسانی به صورت صریح دریافت جریمه را حرام اعلام کرده اند. بقیه
مراجع نیز آن را منوط به شروط سختی گذاشته اند که در نظام بانکی به سختی اجرایی می
شود. با این حال از سال 1361 تا به امروز این جریمه دیرکرد به طرق مختلف دریافت می
شده و مساله ای که توسط بسیاری از مراجع حرام اعلام شده مورد بی توجهی قرار گرفته
است. مدتی قبل نیز حضرات آیات نوری همدانی، جوادی آملی، هاشمی
شاهرودی، سبحانی و مکارم شیرازی نسبت به ربوی بودن فعالیت بانک‌ها انتقاد کردند و
دریافت جریمه تاخیر از سوی بانک‌ها را مصداق ربای محض دانستند.
در این راستا آیت‌الله نوری همدانی،
چهارشنبه ۲۰ بهمن ۱۳۹۵ ، در
درس خارج فقه در مسجد اعظم قم با انتقاد از ساز وکار فعلی حاکم بر بانک ها گفت:
ربا، گناه کبیره‌ای است و خدای متعال در هفت جای قرآن نیز از آن انتقاد کرده است.
وی با بیان این که ما مسلمان بوده و ربا در اسلام حرام است، خاطرنشان کرد: اگر در
مقابل یک قرض، پول بیشتری گرفته شود، حرام و ربا است و متأسفانه این کار در بانک‌های
ما انجام می‌شود. ایشان در ادامه با انتقاد از جریمه هایی که بابت دیرکرد
گرفته می شود می گویند: جریمه را فقط یک مرتبه می‌توان دریافت کرد؛ نه اینکه برای
آن مدل‌های گوناگون ساخته و روی جریمه نیز مجددا جریمه دریافت کنند.
آیت‌الله عبدالله
جوادی آملی، سه شنبه ۱۴ دی ۱۳۹۵ در درس خارج تفسیر خود در مسجد اعظم در تفسیر سوره مبارکه
ذاریات گفت: این ربا را دیگران تیزهوشی و زیرکی میدانند و قرآن آن
را کار مخبطانه عنوان میکند، در صورت عمل به قرآن ما نه کارتنخواب
خواهیم داشت و نه فقیر خواهیم داشت و نه دیگر زندانهای ما پر خواهد
بود.
آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی، نماینده
ولی فقیه سه شنبه ۱۴ دی ۱۳۹۵ در
دیدار با مدیر عامل یکی از بانک ها در خراسان رضوی اظهار داشت: سیستم بانکی ما
عامل بسیاری از مفاسد اقتصادی و مانع بزرگ بر سر اقتصاد مقاومتی است.
آیت الله ناصر مکارم شیرازی
چهارشنبه ۲۴ آذر ۱۳۹۵ در
دیدارپور ابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصاد مجلس شورای اسلامی که در دفتر این مرجع
تقلید در قم برگزار شد به جایگاه بانکداری اسلامی اشاره کرد و گفت: نکته مهم اجرای
بانکداری اسلامی است، بانک‌ها گوش به بانکداری اسلامی نمی‌دهند؛ هر چه می‌گوییم به
قانون بانکداری اسلامی عمل کنید گوش نمی‌کنند، این مسئله را بارها تذکر دادیم ولی
عملی نشد. وی گفت: مسئولان برخی بانک‌ها می‌خواهند درآمد بیشتر داشته باشند و مقید
به بانکداری اسلامی نیستند.
آیت‌الله عبدالله
جوادی آملی، پنجشنبه 6 آبان 95 در درس خارج تفسیر خود در مسجد اعظم در حالی که بغض
گلوی وی را گرفته بود و اشک در چشمانش حلقه زده بود، مراتب تاثر و ناراحتی خود را
از وجود ربا در سیستم بانکی ابراز کرد. وی گفت: ما دلمان میخواهیم اقتصاد
مقاومتی درست بکنیم، این فقط با سفارش و توصیه که حل نمیشود؛ این(ربا) جنگ
با خداوند است، الان این پولی که شما میگذارید میگویند
چه تحریم باشد، چه نباشد، چه تورم باشد و چه تورم نباشد، میگویند سود دارد و
سود علیالحساب دارد.
البته مقامات و مسئولان بانک مرکزی نیز
پاسخ هایی برای این انتقادات داشته اند. چنانچه ولی اله سیف، 15 خرداد 93 در دیدار
با تعدادی از مراجع در قم عنوان می کنند: بنده این ادعا را ندارم که آثاری از ربا
در نظام بانکی وجود ندارد، اما قطعا دستورالعمل ها و آئین نامه های اجرایی کاملا
غیر ربوی است و هیچ گونه شبهه ای از ربا ندارند. اشکال گرفته شده در مورد شیوه
اجرا در بعضی از شعب نظام بانکی است که شبهاتی از جنبه ربوی پیدا می کنند که ما
وظیفه داریم جلوی فعالیت آن ها را در این زمینه بگیریم.
گفته های رئیس بانک مرکزی حاکی از این
است که ایشان نیز وجود ربا در سیستم بانکی را قبول دارند ولی آن را به اجرایی شدن
قوانین و دستورالعمل ها توسط شعب مرتبط می داند. حال نکته این است که چه
قانون و آیین نامه ها مشکل داشته باشد، یا در فاز اجرایی و مکانیسم های عملیاتی
مشکل باشد می بایست اقدامی عاجل در این ارتباط صورت گیرد. بخصوص این که نظام
جمهوری اسلامی داعیه این را دارد که مبتنی بر احکام دین مبین اسلام و اجرای آن ها
شکل گرفته است. لذا به نظر می رسد اگر اشکال در هریک از سه حوزه قانون، اجرای
قانون یا فهم از قانون وجود دارد می بایست از کارشناسان حوزه های علمیه برای رفع
این نقائص استفاده گردد.
در واقع بانک مرکزی و سیستم بانکی کشور
موظف است به دغدغه و حساست مراجع در این زمینه توجه کند و پاسخ مناسبی به این در
خواست ها که بدون شک از سوی قاطبه مردم نیز این موضوع و مشکل مطرح می باشد داشته
باشند وعملا در راستای اصلاح سازو کارهای موجود گام بردارند.
منبع: بخش اقتصادی الف