ترامپ، دیوانه یا باهوش

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- یک هفته از آمدن ترامپ به قدرت می‌گذرد و همانطور که انتظار میرفت، برخلاف کسانی‌ که در ایران یا دنیا تصور می کنند که او دیوانه است یا حداقل تصمیمات غیر معمول می‌گیرد، همین یک هفته و به خصوص تا آنجا که به کشور ما مربوط می شود، تصمیمات ترامپ نشان می دهد یا او بسیار هوشمند است یا بسیار هوشمندانه و با برنامه بسیار حساب شده دارد مدیریت می شود.

همانطور که در یادداشت‌ قبلی‌ (ترامپ و فرصتی تکرار نشدنی‌ برای ایران) اشاره شد، و متاسفانه حالا دقیقا به واقعیت پیوسته، ترامپ هرگز به دنبال لغو یا تضعیف برجام نخواهد بود، همه چیزی که بسیار حساب شده انجام خواهد داد، فشار و محدود کردن ایران و همکاری احتمالی‌ ایران و اروپا با برنامه‌ها و ترفندهای از نوع جنگ سردی است. به عنوان نمونه بسیاری از کارشناسان، تحلیلگران و البته مردم ما همین اقدام ترامپ در محدودیت ورود ایرانیان به آمریکا را، فقط از زاویه مشکلات شخصی‌ و یا خانواد‌گی که برای دانشجویان یا خانواده‌های ایرانی‌ مقیم آمریکا به وجود می اورد، مورد بحث قرار می دهند و بسیاری از آن ها حتی آن را آنقدر مهم نمی‌دانند، چون عواقب آن شامل درصد کمی‌ از مردم ایران می شود! ولی‌ باید گفت، بسیار هوشمندانه، در واقع اقتصاد و و روابط خارجی‌ ایران و از آن ناحیه زندگی‌ کّل ملت ایران و قدرت منطقه یی آن را هدف قرار گرفته! اما چگونه:

این تصمیم، مانند و در ادامه همان تصمیم سال پیش آمریکا در مورد نیاز به داشتن ویزا برای همه شهروندان اروپای ، ژاپنی و.. که در ۵ سال گذشته به ایران سفر کرده‌اند است، یعنی ایران هرگز جای خوبی‌ برای فعالیت تجاری و اقتصادی نیست. ۶۰ تا ۷۰ درصد صندلی های شرکت‌های هواپیمایی خارجی‌، به خصوص اروپا، که بعد از برجام به عنوان اولین شرکت ها که به بازار ایران بر گشتند، همین مسافران و ایرانیان مقیم آمریکا است. حالا با این تصمیم، کلا این شرکت ها ضرر می کنند. حتی شهروندان ایرانی‌ مقیم آمریکا و دیگر کشورها همچون کانادا و اروپا، هم بعد از این جریان، ترجیح می دهند خطر نکنند و حداقل تا شش ماه آینده به ایران سفر نکنند. حالا حساب کنید، که اعتبار ایران برای سرمایه گذاری یا فعالیت تجاری با ایران، چه اندازه ضربه می خورد؟! این نشان می دهد که این تصمیم، یک برنامه بسیار عمیق و گسترده است که با فراست تدوین شده. آن ها هرگز برجام را در خطر قرار نخواهند داد، ولی‌ همه را از همکاری با ایران ناامید خواهند کرد. پیش از این صندلی های اشغال شده در پرواز شرکت‌های هوایی اروپایی به ایران، زیر ۶۰ درصد بود. حالا با این تصمیم، اصولا شاید ۲۰ درصد این ظرفیت هم به فروش نرسد، همه آنها مجبور به بازنگری و لغو گسترش همکاری خود با ایران خواهند شد. و این یعنی شرکت‌های هوایی اروپایی، به بانک ها، شرکت‌ها و موسسات مالی و اقتصادی اروپا و آسیا و ژاپن این پیغام را خواهند داد که دست نگاه دارید، ما رفتیم و ضرر کردیم، بازار و اقتصاد ایران قابل پیش بینی‌ نیست، شما تجربه ما را تکرار نکنید!

 به هر حال، متاسفانه بعد از برجام و دادن همه امتیازات اصلی‌ به طرف مقابل، به امید اینکه آن ها را بازی دادیم،  باز دستگاه سیاست خارجی ما، در حال انجام یک اشتباه استراتژیک دیگر هستند و مانند زمانی‌ که می فرمودند "هر توافقی بهتر از عدم توافق است" دارند با شدت و غلظت تاکید می کنند که "برجام تمام شده و هرگز قابل مذاکره نیست"! این یعنی‌ داریم به دست خود، در آینده، کشور را خلع سلاح و در بن بست قرار می دهیم و به آن ها این پیغام را می دهیم که هر چه شما کنید، ما برجام را عمل خواهیم کرد (هر توافقی بهتر از عدم توافق!).

تاکید مجدد و هزار باره بر اینکه برجام غیر قابل مذاکره است، یعنی‌ اعتبار دادن بیشتر و بیشتر از طرف خود ایران به آن در محافل جهانی به نفع طرف مقابل! مانند همان بازی دو قطبی پلیس خوب و پلیس بد اوباما و نتانیاهو در مورد برجام! ولی‌ حالا متاسفانه به جای آن، خود وزارت خارجه ایران و گروه ترامپ دارند آن را تکرار می کنند! و ترامپ ادعا خواهد کرد که من موافق برجام نیستم ولی‌ حالا که جهان به دنبال آن هست، به خاطر احترام به نظرات اروپا و روسیه و چین! پس به برجام علیرغم میل خود احترام می گذارم و به خاطر این احترام (چون معامله گرهستم!) در عوض باید ایران نظرات مرا تامین کند! از این بهتر برای طرف مقابل نمی شود.

 البته اگر برخی‌ از دوستان بفرمایند، در صورت کارشکنی و عدم همکاری آمریکا، ما آن ها را شگفت زده می کنیم (یعنی‌ احتمالا آنجور که آن ها تصور نمی کنند از برجام خارج می شویم یا اقدامات تلافی جویانه از این دست) نتیجه، باز به نفع آن ها خواهد بود چرا که متاسفانه مجموعه یی از اشتباهات استراتژیک در دولت قبل که برروی ضعف جهانی‌ آمریکا و یا قدرت و همکاری شرق یعنی‌ روسیه و چین و نگاه به شرق، حساب ویژه یی باز کرده بودند و تا دولت کنونی که از این طرف، بدون شناخت واقعی‌ از موازنه قدرت جهانی‌ و سیاست های چند لایه قدرت های جهانی‌، با ساده انگاری مطلق، بزرگترین نگرانی آن ها یعنی‌ نیروگاه اراک را سیمان کرد، ما را در موقعیت بدی قرار داده که انتخاب های کشور بسیار محدود است.

تنها توصیه یی که می شود در این مجال کوتاه کرد این است که ترامپ و تیم‌ و پشت پرده او را هرگز دست کم نگیریم. دیگر ارزیابی اشتباه نکنیم که تحریم بانک مرکزی ایران شوخی‌ است یا تحریم نفت ایران غیر ممکن است و یا روسیه و چین حاضر به همکاری با آمریکا در فشار به ما نخواهند شد یا مخالفت‌های داخلی‌ و جهانی‌، که قسمتی‌ از طبیعت این جوامع است و همیشه بوده است، ترامپ را متوقف می‌کند و یا تحریم جدید خلاف روح برجام است. در دنیای سیاست امروز روح و قاضی وجود ندارد، و هر چه هست، برآیند قدرت ها و کار و برنامه سیستماتیک و همان توافقات دو پهلو و مبهم برجامی با صدها راه فرار که با زیرکی و بسیار حرفه یی از سؤ آن ها در داخل توافق تعبیه شده، برای پیشبرد منافع کشورها و لابی ها است. از این رو با توجه به وضعیت اقتصادی ایران (آنها شاید بهتر از ما به مشکلات اقتصاد ایران آگاهی دارند و کتمان آن فقط باعث عدم هشیاری خودمان خواهد شد)، حرکت ایران در همان مسیری که ترامپ (بخوانید نتانیاهو) برای تقابل با ایران در پیش گرفته، دقیقا در خدمت نتانیاهو و اسرائیل است.

برای خلع سلاح ترامپ و ترامپیون بهترین راه، حرکت خلاف در مسیر تقابل (اما آگاهانه و فعال است). سخت است ولی‌ لازم است. البته برخی‌ خواهند گفت، که این یعنی نقشه آن ها به هدف رسیده، آن ها سخت گرفتند که ما عقب بنشینیم. حقیقت هم این است ولی‌ همانطور که قبلا اشاره رفت باید متوجه بود که در این بازی شطرنج، به خاطر اشتباهات استراتژیک تقابل با آژانس و شورای امنیت، و بعد با اشتباه استراتژیک برجام، کشور در برابر دو انتخاب قرار گرفته، یا عقب نشینی تاکتیکی یا درگیر شدن استراتژیک در مسیر از پیش طراحی شده نتانیاهو برای تقابل ایران با غرب به هزینه آمریکا. هشیاری و از خود گذشتگی بسیاری لازم است تا نقشه‌های آن ها را، نقش بر آب کنیم.

در پایان برای علاقمندان، یکبار دیگر، آنها را ارجاع می دهم به یادداشت (پوتین، نتانیاهو، ترامپ و امنیت ملی‌ ایران) و اعتقاد دارم که نقش راه ترامپ و تیم‌ او در مورد خاورمیانه‌ و ایران، چیزی جز آن نیست، هرچند شخصاً بسیار امیدوارم که اشتباه کرده باشم!

بخش تعاملی الف - علی امیری