پایگاه خبری تحلیلی فولاد
(ایفنا)- زغال‌سنگ
حرارتی هنوز یکی از سوخت‌های اصلی و مهم در بسیاری از کشورها برای تولید برق است.
در این زمینه آمارها حکایت از آن دارد که اکنون بخش عمده‌ای از تولید زغال‌سنگ در
جهان به زغال‌سنگ حرارتی اختصاص دارد و در مقابل، میزان مصرف زغال‌سنگ کک شو بسیار
کم است.
این موضوع در کشور ما ایران که ذخایر قابل قبولی از زغال‌سنگ حرارتی دارد
به طور کامل بر عکس است. یعنی بیشترین میزان تولید به زغال‌سنگ کک‌شو مربوط می‌شود
و در مقابل، میزان مصرف زغال‌سنگ حرارتی بسیار محدود است و در عمل می‌توان گفت از
آن استفاده نمی‌شود. به نظر می‌رسد ایران برای اینکه بتواند به تعهدات خود که در
نشست کاپ ۲۱
پاریس (همایش بین‌المللی
زیست‌محیطی فرانسه که در سال ۲۰۱۵ م برگزار شد) مبنی بر ساخت ۷ هزار و ۵۰۰
مگاوات انرژی‌های تجدیدپذیر تا ۱۳ سال آینده عمل کند باید برنامه‌ریزی گسترده‌ای در دستور کار قرار دهد. در
این زمینه می‌توان گفت ساخت نیروگاه‌های بادی، خورشیدی، زمین گرمایی و زیست توده،
اهمیت بیشتری در تامین آینده برق کشور و رسیدن به این هدف دارد.
ذخیره ۱/۴ میلیارد تنی زغال‌سنگ حرارتی
یکی از برنامه‌هایی که ایران در راستای استفاده بهینه از
ذخایر زغال‌سنگ حرارتی موجود در کشور تدوین کرده، ساخت نیروگاه زغال‌سنگ در منطقه
طبس است. زیرا این معدن با
داشتن ذخیره ۱/۴
میلیارد تنی از زغال‌سنگ حرارتی تا به امروز مورد استفاده قرار نگرفته و تنها
ذخایر زغال‌سنگ کک شو موجود در این معدن بزرگ به بهره‌برداری رسیده است. این
نیروگاه که نخستین نیروگاه زغال‌سنگی کشور است ظرفیت ۶۵۰ مگاوات دارد و قرار است در ۸۵ کیلومتری شهرستان طبس و در
کنار معدن زغال‌سنگ «مزینو» ساخته شود. به نظر می‌رسد، توسعه معادن زغال‌سنگ
حرارتی و افزایش مصرف این نوع ماده معدنی در کشور، باعث ایجاد اشتغال برای بومیان
منطقه شود و برای کشور ارزش افزوده به همراه آورد زیرا به گفته کارشناسان، تولید
برق از زغال‌سنگ هزینه چندانی در بر نخواهد داشت و برای تولیدکننده صرفه اقتصادی
دارد. براساس آمار و اطلاعات موجود، مصرف زغال‌سنگ در ایران به زغال‌سنگ کک‌شو
محدود شده و در کوره‌های بلند فولادسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. حال اینکه
برنامه‌ریزی برای تولید و استفاده از زغال‌سنگ حرارتی در کشور در دستور کار
مسئولان قرار گیرد موضوعی است که به دفعات مختلف مورد بررسی و پرسش قرار گرفته است. براساس آخرین آمار و اطلاعاتی که درباره
ذخایر زغال‌سنگ حرارتی معدن طبس به‌دست آوردیم جذب سرمایه‌گذار برای معادن زغال‌سنگ
حرارتی است. به گفته مجری طرح توسعه‌ای زغال‌سنگ طبس، اکنون طرح‌های توسعه‌ای در
منطقه زغال‌سنگ حرارتی در دستور کار قرار گرفته است. جذب سرمایه‌گذار از طریق
فراخوان برای بلوک ۱ کوچکعلی شمالی با ذخیره ۴۰میلیون تنی از برنامه‌های مهم برای استفاده از زغال‌سنگ‌های حرارتی طبس
است. امید فلاح با بیان این مطلب گفته بود: چند شرکت، تمایل خود را برای سرمایه‌گذاری
در این معادن اعلام کرده‌اند و قرار است در مناقصه شرکت کنند. به نظر می‌رسد در
آینده بتوانیم معدنی خوب در محدوده زغال‌سنگ حرارتی داشته باشیم و بعد از مشخص شدن
سرمایه‌گذار و منعقد کردن قرارداد در نهایت وارد فاز مطالعات، طراحی و ساخت معدن
شویم. به گفته وی، ذخایر معادن زغال‌سنگ طبس وسعتی بیش از ۳۰هزارکیلومتر مربع دارند و
شامل ۴
منطقه پروده، مزینو، نایبند و آبدوغی است. ذخایر قطعی و احتمالی این معدن بیش از ۲میلیارد و ۷۵۰ میلیون تن زغال‌سنگ کک شو و
حرارتی است که از این میزان ۱/۴ میلیارد تن زغال‌سنگ حرارتی و بقیه زغال کک‌شونده است که ذخایر زغال‌سنگ
کک شو در مناطق پروده و نایبند را در خود جای داده‌اند و مناطق مزینو و آبدوغی در
برگیرنده ذخایر زغال‌سنگ حرارتی هستند.
چالش‌های نیروگاه طبس
درباره ایجاد این نیروگاه چندی پیش مجری طرح بازتوانی نیروگاه‌های
کشور اعلام کرده بود: نیروگاه
زغال‌سنگ سوز طبس با فاینانس (تامین مالی) بانک توسعه صادرات ایران و مشارکت
کنسرسیوم «مپنا» و «شانگهای الکتریک» چین ساخته می‌شود. به گزارش ایرنا، علیرضا
نصرالهی با بیان این مطلب اظهار کرده بود: پس از انجام مذاکره‌های فنی دقیق با
بانک توسعه صادرات، این بانک موافقت رسمی خود را با قبول عاملیت پروژه ساخت
نیروگاه زغال‌سنگ سوز طبس اعلام کرد. همچنین عملیات اجرایی پروژه نیروگاه زغال‌سنگ‌سوز
طبس از سال ۱۳۸۷
آغاز شد اما امکان گشایش اعتبار اسنادی یا ال. سی برای پروژه وجود نداشت. به گفته
نصرالهی بانک عامل پیشین این پروژه، بانک صادرات بود که به دلیل وجود تحریم برضد
بانک‌های کشور، امکان گشایش اعتبار میسر نشده و روند ساخت این نیروگاه با تاخیر
روبه‌رو شده بود. از سال ۱۳۹۰ نیز پیمانکار تجهیزات جانبی در کارگاه فعالیت می‌کند و این بخش ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته
است. وی ابراز امیدواری کرد با توجه به افق جدید همکاری با بانک توسعه صادرات،
مراحل اجرایی این پروژه در آینده نزدیک آغاز شود.
نیروگاه تامین بلندمدت آب
مدیرعامل شرکت مادرتخصصی تولید برق حرارتی در این زمینه نیز
اظهار کرد: راه‌اندازی نیروگاه طبس از گذشته در دستور کار وزارت نیرو بود اما معطل
تایید مسائل فنی و همچنین تامین آب بودیم.
به گفته محسن طرزطلب، اگر وزارت نیرو از تامین آب این نیروگاه
برای بلندمدت و دوره زمانی ۵۰ تا ۶۰
ساله مطمئن شود، آن را راه‌اندازی می‌کند. تامین زغال‌سنگ به عنوان سوخت مورد نیاز
در بلندمدت، کیفیت آن و نبود مشکلات زیست‌محیطی، از دیگر مسائل پیش رو بود که در
طبس از این نظر مشکلی وجود ندارد اما دغدغه اصلی، تامین آب مورد نیاز است. طرزطلب
تاکید کرد: در ساخت و بهره‌برداری از این نیروگاه همواره هزینه‌های سرمایه‌گذاری و
تولید برق آن در برابر هزینه‌های گاز سوز کردن مقایسه می‌شود اما مسلم است استحصال
و تولید سوخت زغال‌سنگ در منطقه هزینه چندانی ندارد. در این راستا، کارشناسان در
حال بررسی و مطالعه گسل موجود در منطقه برای تامین آب مورد نیاز نیروگاه هستند.
این گزارش می‌افزاید: براساس
نشست کاپ۲۱
پاریس، ایران به ساخت ۷ هزار و ۵۰۰
مگاوات انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ میلادی متعهد شده و به این ترتیب، ساخت نیروگاه‌های بادی، خورشیدی، زمین
گرمایی و زیست توده، اهمیت بیشتری در تامین آینده برق کشور دارد. تعهد ایران در
کاهش گازهای گلخانه‌ای کره زمین در همایش بین‌المللی زیست‌محیطی پاریس فرانسه
مشهور به «کاپ۲۱» که
از ۳۰
نوامبر تا ۱۱ دسامبر سال ۲۰۱۵ (۹ تا ۲۰
آذر ۱۳۹۴) در
پاریس برگزار شد، موجب شده توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در قالب لایحه برنامه ششم
توسعه در دستور کار قرار گیرد. به نظر می‌رسد هدف اصلی این معاهده، جلوگیری از
افزایش دمای کره زمین به بیش از ۲ درجه در قرن جاری است. البته برخی کارشناسان هشدار می‌دهند این هدف با
توجه به وضعیت کنونی غیرقابل دسترس است. توافقنامه پاریس ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ میلادی (۲۱ آذر ۱۳۹۴ خورشیدی) با شرکت ۱۹۶ کشور جهان و در چارچوب
کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد تهیه و تدوین شد اما تاکنون فقط ۱۸۰ کشور این معاهده را امضا
کرده‌اند. (این توافقنامه زمانی اجرایی می‌شود که ۵۵ کشور تولیدکننده ۵۵ درصد گازهای گلخانه‌ای
جهان، آن را رسمی تصویب کنند). ایران نیز داوطلبانه متعهد شد تا سال ۲۰۳۰میلادی، ۴ درصد از میزان کنونی انتشار
گاز دی اکسید کربن خود بکاهد اما تحقق همکاری‌های بین‌المللی با ایران و انتقال
دانش و سرمایه‌گذاری خارجی به کشور، مقدمه کاهش ۸درصد دیگر انتشار گاز دی
اکسید کربن را در کشور فراهم می‌کند.
معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو در این زمینه
اعلام کرده است: راه‌اندازی نیروگاه
طبس از گذشته در فهرست دریافت فاینانس وزارت نیرو قرار داشت، با این وجود از ۱۰ سال پیش فقط برای بخش کوچکی
از آن سرمایه‌گذاری شده است. به گفته «علیرضا دائمی»، وجود منابع سرشار زغال‌سنگ
در کشور و راهبرد وزارت نیرو برای تنوع‌بخشی به سبد تامین انرژی، ساخت و بهره‌برداری
از این نیروگاه را توجیه‌پذیر می‌کند. وی ادامه داد: امروزه فناوری بهره‌برداری از
این نیروگاه‌ها نسبت به گذشته بسیار تغییر کرده و مصرف آب در این نیروگاه‌ها با
توجه به فناوری شست وشو و بازچرخانی مایع، به کمترین میزان رسیده است؛ همچنین
آلودگی این نیروگاه‌ها با فناوری‌های جدید بسیار کاهش می‌یابد و این مسئله در تضاد
با تعهد ایران در کاپ۲۱نیست.
معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزیر نیرو گفت: در روسیه و
برخی کشورهای اتحادیه اروپا، از نیروگاه‌های زغال‌سنگ‌سوز برای تامین انرژی برق
استفاده می‌شود و در برخی از این کشورها تا ۶۰ درصد انرژی از این محل
تامین می‌شود. وی اعلام کرد منابع
آب لازم برای راه‌اندازی این نیروگاه در طبس وجود دارد و مهم‌ترین مسئله، تخصیص
این منابع است که باید در قالب یک بسته همه گزینه‌های ممکن استفاده از آب،
اشتغالزایی و صرفه اقتصادی آنها را بررسی کرد تا بهترین گزینه انتخاب شود.
زغال‌سنگ در صنعت سیمان
حال نکته‌ای که از سوی کارشناسان و فعالان معدنی مطرح می‌شود
استفاده از ذخایر زغال‌سنگ کشور در صنایع مختلف معدنی است زیرا با توجه به وجود
ذخایر زغال‌سنگ در ایران، می‌توان زمینه را برای استفاده از آن در صنایع مختلف
همچون صنعت سیمان فراهم کرد که البته این موضوع مستلزم بررسی جایگاه زغال‌سنگ
حرارتی در برابر دیگر حامل‌های انرژی و سنجیدن داشتن صرفه اقتصادی برای تولیدکننده
است. به این ترتیب تولیدکنندگان و صنعتگرانی که منابع انرژی مصرفی آنها نفت، گاز،
برق و... است در صورتی که زغال‌سنگ را جایگزین مواد سوختی خود کنند چه تاثیری روی میزان
هزینه و قیمت تمام‌شده محصول آنها خواهد گذاشت
آیا امکان اجرایی شدن آن وجود دارد یا خیر؟
نکته مهم دیگر درباره میزان کیفیت و درجه حرارت زغال‌سنگ
حرارتی موجود در کشور است. به
این ترتیب اگر زغال‌سنگ حرارتی؛ درجه حرارت پایین داشته باشد، آن را فرآوری کرده و
سپس مورد استفاده قرار می‌دهند و همچنین زمینه را برای صادراتش فراهم می‌کنند.
نرگس قیصری
منبع: گسترش صمت