پایگاه
خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- برطبق نامه اسحاق جهانگیری
معاون اول رئیس جمهور که در تاریخ 8 دی ماه سال جاری به وزارت امور اقتصادی و
دارایی ابلاغ شد، قرار بر این شد که مبلغ 5/14 هزار میلیارد تومان از بودجه سال 96
به انتشار اوراق خزانه اسلامی تعلق داده شود.
بنابراین براساس مصوبه هیئت دولت، وزارت اقتصاد مجاز به انتشار 14 هزار و 500 میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی شد که
8500 میلیارد تومان آن به صورت یکساله و 6 هزار میلیارد تومان با سررسید دو ساله
منتشر خواهد شد.
براساس لایحه بودجه سال 96، دولت مجاز است به منظور تسویه
بدهی‌های خود بابت طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه ای، به سقف 7500 هزار میلیارد
تومان به طلبکاران واگذار کند. همچنین به منظور استمرار جریان پرداخت‌های خزانه
داری کل کشور، به دولت اجازه داده شده است تا مبلغ 10 هزار میلیارد تومان اسناد
خزانه اسلامی منتشر و اسناد مزبور را صرف تخصیص‌های اولویت دار ابلاغی از سوی
سازمان برنامه و بودجه کشور کند.
کلیات اسناد خزانه اسلامی
اسناد خزانه که به نوعی زیرمجموعه اوراق بهادار است، بیانگر
تعهد دولت‌ها به بازپرداخت مبلغ اسمی بدهی آنها در آینده است. اسناد خزانه مرسوم
در دنیا توسط دولت به رقمی کمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از منابع
مالی حاصل از فروش، بدهی‌های دولت پرداخت می‌شود اما به دلیل اشکالات فقهی وارد بر
این روش، دولت جمهوری اسلامی ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم به
طلبکاران غیردولتی واگذار می‌کند. دارنده اوراق درصورت نیاز به وجه نقد، این اوراق
را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران به فروش می‌رساند. بزرگترین دغدغه
فعالان بازار سرمایه درخصوص اسناد خزانه اسلامی، عدم ایفای تعهدات دولت در زمان
سررسید است. برای رفع این نگرانی، دولت به این بدهی اولویتی هم‌ردیف حقوق و مزایای
کارکنان خود داده و به عنوان بدهی ممتاز دولت درنظر گرفته می‌شود. خزانه‌داری کل
کشور نیز موظف است پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در سررسید اوراق تعهد
کند. این تعهدنامه به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی رسیده و از این جهت اسناد
خزانه اسلامی ریسک نکول نخواهند داشت.
اهداف ورود اسناد خزانه به فرابورس
از آنجایی که ریسک نقدشوندگی اوراق در بازار سرمایه به صورت
کنترل شده نیست، بنابراین چنین اوراقی می‌تواند ریسک بازار را کاهش داده و به
اصطلاح نقدشوندگی بازار سرمایه را افزایش دهد.
تفاوت عمده این اسناد با سایر اوراق بهادار، در سررسید آن و
پرداخت سود است. این اوراق عموما سررسیدی کمتر از یک سال داشته و اغلب سررسیدشان
به صورت 4، 13، 26 و 52 هفته‌ای است. اسناد خزانه اسلامی بدون سود بوده و هیچ‌گونه
پرداخت میان دوره‌‌ای تحت عنوان سود نخواهند داشت و سرمایه‌گذاران از مابه‌التفاوت
قیمت خرید اوراق و ارزش اسمی دریافتی آن در سررسید، منتفع خواهند شد. دارندگان
اوراق، مبلغ اسمی را در سررسید از دولت دریافت می‌کنند.
همچنین این اوراق در مقایسه با دیگر ابزارهای بازار پول از
درجه نقد شوندگی بیشتری برخوردار است.
در جدول بالا برخی از مهمترین تفاوت‌های اسناد خزانه اسلامی
با سایر اوراق تامین مالی نمایش داده شده است.
مزایای انتشار اسناد خزانه اسلامی چیست؟
اسناد خزانه اسلامی دارای دو وجه مثبت و منفی است؛ از مزایای
این اسناد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- کشف نرخ سود بدون ریسک مورد انتظار بازار در اقتصاد کشور
2- فراهم آوردن بستر لازم برای توسعه ابزارهای مالی بازار
3- کمک به سیاست‌های پولی و مالی به منظور اعمال سیاست‌های بهینه
جهت تنظیم و کنترل انتظارات بازار
4- کمک به حفظ استقلال کشور با استفاده از تامین مالی داخلی دولت
و کاهش استقراض بین‌المللی
5- استخراج انتظارات بازار از نرخ سود بدون ریسک با سررسیدهای
مختلف
6- معاف از مالیات بودن درآمدها و معاملات این اوراق
به طور کلی با انتشار اسناد خزانه اسلامی به طور هم‌زمان،
دولت از طریق مدیریت بدهی‌ها، بانک مرکزی از طریق کنترل نقدینگی و مردم به واسطه
استخراج نرخ بدون ریسک در یک بازار رقابتی، منتفع می‌شوند.
سیر تحولی نماد اخزا در فرابورس
پیش از انقلاب اسلامی نوع دیگری از اسناد خزانه منتشر می شد
که در سال 92 دولت روحانی تصمیم گرفت برای پرداخت بدهی‌های دولت که مبلغ بالایی هم
بود، از اسناد خزانه اسلامی رونمایی کند. نخستین تفاوت این دو نوع ورق، یکی در طول
دوره این اوراق است. به رغم اینکه اسناد خزانه متعارف ماهیتا کوتاه مدت و در دوره‌های
زمانی یک، سه، شش ماهه و یکساله صادر می‌شود، اسناد خزانه اسلامی برای دوره‌های تا
سه سال هم امکان صدور را دارد. این اسناد که در فرابورس ایران همچون اوراق دیگر به
خرید و فروش می‌رسد، با نماد «اخزا» مورد
داد و ستد قرار خواهد گرفت.
دومین تفاوتی که از نظر اجرایی اسناد خزانه را به اوراق قرضه
نزدیک می‌کند، نرخ سودی است که برای این اوراق درنظر گرفته شده است. برخلاف اسناد
خزانه متعارف که بازدهی آن از تفاوت بین قیمت اسمی و قیمت بازاری آن به دست می‌آید،
اسناد خزانه اسلامی نرخ سود تعیین شده حداکثر تا بیست درصد مبلغ اصلی بدهی را
دارد. البته این نرخ بهره به صورت کوپن و در دوره‌های متناوب پرداخت نمی‌شود، بلکه
در همان ابتدای انتشار به اصل مبلغ بدهی دولت به طلبکاران اضافه شده و قابل پرداخت
است. از سوی دیگر نکته ای که در رابطه با اسناد خزانه اسلامی مطرح بوده، بحث تضمین
این اوراق است؛ در این راستا وزارت امور اقتصاد و دارایی پا به عرصه گذاشته و ضامن
این اوراق شده و همچنین خزانه‌داری کل کشور پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی
در هر مرحله را تعهد کرده است.
مردم چگونه اوراق خود را به فروش برسانند؟
وزارت امور اقتصاد و دارایی به نمایندگی از دولت، اسناد خزانه
اسلامی را از محل ردیف بودجه اختصاص یافته، منتشر می‌کند. دستگاه‌های ذی‌ربط نیز
براساس بودجه اختصاص یافته و اولویت‌بندی، لیست پیمانکاران طلبکار از دولت را به
بانک عامل معرفی خواهند کرد. بعد از احراز هویت و اخذ اطلاعات لازم توسط بانک
عامل، لیست پیمانکاران به فرابورس ایران اعلام خواهد شد. سپس حداکثر ظرف 10 روز
کاری، اطلاعات در سامانه معاملات ثبت شده و پیمانکاران می‌توانند نسبت به فروش
اسناد خزانه اسلامی در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران اقدام کنند.
پیمانکارانی که برای تامین منابع مالی خود نیاز به وجه مالی
داشته باشند، می‌توانند اوراق خود را از طریق یکی از کارگزاران عضو فرابورس ایران
به قیمت روز در بازار فرابورس ایران به فروش برسانند. اسناد خزانه اسلامی
همانند سایر اوراق بهادار براساس مکانیزم عرضه و تقاضا در بازار معامله می‌شود.
بنابراین ممکن است تحت تاثیر ریسک نوسانات قیمتی قرار بگیرد.
«درمجموع امید است 5/14 هزار میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی
که قرار است درجهت پرداخت بدهی‌های دولت در فرابورس منتشر شود، به طور واقعی بدهی‌های
دولت را رفع و رجوع شود و بر دیوارهای قطور بدهی‌هایش انباشته نشود.»
منبع : روزنامه ابتکار