پایگاه خبری تحلیلی فولاد
(ایفنا)- از ابتدای
اجرای برجام تاکنون تحلیل‌های متفاوتی از آثار این توافق بین‌المللی بر اقتصاد
ایران ارائه شده است.
گروهی بر
این باورند که اجرای برجام تاثیری در رونق اقتصادی ایران نداشته و آن‌گونه که باید
و شاید آثار این توافق در ارتقای رفاه اجتماعی، ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی انعکاس
نیافته است. در عین حال، گروهی دیگر معتقدند اجرای برجام فرصتهای اقتصادی
خوبی در اختیار ایران قرار داده است؛ فرصت‌هایی که شاید به خوبی مورد بهره‌برداری
قرار نگرفته‌اند. آمار رسمی که از سوی 2 دستگاه مرکز آمار ایران و بانک مرکزی
درخصوص رشد تولید ناخالص داخلی ایران از زمان اجرایی شدن برجام منتشر شده حاکی از
افزایش رشد اقتصادی است.
در حالی که
رشد اقتصادی سال گذشته چیزی کمتر از یک درصد گزارش شده بود، در فصل نخست امسال رشد
اقتصادی به روایت مرکز آمار ایران به 4.4 درصد رسید که حاکی از جهش تولید ناخالص داخلی پس از گشایش
نسبی ایجاد شده پس از رفع تحریم‌ها بود. اما تحلیل کارشناسان از سهم بخش‌های مختلف
در تحقق این رشد اقتصادی، پررنگ‌تر شدن سهم نفت است. به گونه‌یی که با برداشته شدن
مانع تحریم‌ها، ایران توانست تولید و صادرات نفت خود را به میزان چشمگیری افزایش
دهد و رشد اقتصادی ایجاد شده هم به صورت عمده از همین بخش حاصل شده است.
با این حال
رشد اقتصادی حاصل شده، بخش‌های دیگری را نیز به رونق امیدوار کرد. در این میان،
صحبت‌های مکرر وزیر اقتصاد و سایر مسوولان مبنی بر اینکه اقتصاد از رکود خارج شده
است، فضای امیدوارانه‌تری در اقتصاد حاکم کرد. با این حال، واکنش‌های اقتصاد ایران
به امکان یا عدم امکان صادرات نفت، گویای تاثیرپذیری سایر حوزه‌های اقتصادی از نفت
است. در همین خصوص «گلدمن ساکس» با انتشار گزارشی با عنوان ظرفیت‌های قابل توجه ایران در رشد
اقتصادی پایدار، به بررسی پتانسیل‌های اقتصادی ایران پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
2 برابر شدن
صادرات نفت و نقش تحریم‌ها
در گزارش
«گلدمن ساکس» پتانسیل‌های اقتصادی ایران پس از رفع تحریم‌ها حول محور نفت و امکان
افزایش تولید و صادرات نفت بررسی می‌شود. در این گزارش پیش‌بینی شده است روند
افزایش تولید نفت ایران همچنان ادامه داشته باشد. گرچه برآورد شده که نرخ رشد تولید نفت در
مقایسه با سال‌های 2015 و 2016 میلادی کاهش خواهد یافت، اما همچنان انتظار افزایش
تولید وجود دارد.
بر این اساس
تولید نفت ایران در سال 2021 میلادی به 5.49 میلیون بشکه در روز خواهد رسید که
بیشتر از پیش‌بینی‌های قبلی صورت‌گرفته از سوی «گلدمن ساکس» است. همچنین در این رابطه به اظهارات
بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ارجاع شده که نشانی از تلاش ایران برای 2برابر کردن
صادرات نفت تا سال 2021 میلادی است. با در نظر گرفتن مصرف داخلی نفت و میعانات
گازی، پیش‌بینی شده است تولید نفت خام و میعانات گازی ایران تا سال 2021 میلادی به
5.8 میلیون بشکه در روز برسد.
«گلدمن ساکس»
در تحلیل وضعیت اقتصادی ایران و پتانسیل‌های موجود به عاملی مهم پرداخته که آن هم
امکان بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران است. در این خصوص به موضوع تغییر
دولت امریکا اشاره شده و پتانسیل‌های اقتصاد ایران در ارتباط مستقیم با تصمیم دولت
جدید در خصوص تحریم‌های ایران ارزیابی شده است. ایران که 35 سال تحریم‌های مختلفی
را متحمل شده، اکنون با اجرای برجام اندکی از بار تحریم‌های خود کاسته و فرصتی
فراهم شده تا دست کم در حوزه نفت و گاز بتواند به تولید و صادرات قابل توجهی دست
یابد، اما استمرار تحریم‌ها بار دیگر مانعی بر سر راه مبادلات تجاری ایران فراهم
خواهد کرد. ضمن اینکه گزارش «گلدمن ساکس» هم به ادامه یافتن تحریم‌های مناسبات
تجاری دلاری ایران اشاره کرده و آن را همچنان مانعی بزرگ بر سر راه مبادلات ایران
دانسته است؛ موضوعی که مشمول رفع تحریم‌های ناشی از توافق برجام نمی‌شود.
آیا
نااطمینانی‌ها تشدید می‌شود؟
این گزارش
همچنین به دامنه‌دار شدن نااطمینانی‌ها درخصوص ایران با انتخاب دونالد ترامپ اشاره
کرده و رویکرد وی در رابطه با ایران را در این رابطه اثرگذار دانسته است. هرچند در
ادامه این گمانه‌زنی هم مطرح شده که احتمال اینکه ترامپ بتواند همکاری جهانی را
برای بازگرداندن تحریم‌های ایران برانگیزد ناچیز است. این گزارش به انجام معاملات
پس از اجرای برجام میان ایران و کشورهای 1+5 را مانعی دیگر برای بازگشت تحریم‌های
ایران دانسته و عنوان کرده، پس از اجرای برجام صادرات نفت ایران به‌شدت رونق یافته
است؛ بنابراین جلب همکاری کشورها برای بازگرداندن تحریم‌های ایران از سوی ترامپ
بسیار موضوع چالش‌برانگیزی خواهد بود.
در ادامه
این گزارش «گلدمن ساکس»، اقتصاد ایران در سایر حوزه‌ها جز نفت و گاز نسبتا توسعه‌یافته
خوانده شده است، همچنین مزیت‌هایی برای اقتصاد ایران برشمرده که می‌تواند در جذب
سرمایهگذاری خارجی به‌ویژه در حوزه نفت و گاز موفق عمل کند. بر اساس تحلیل «گلدمن
ساکس» ایران دیگر به قیمت پایین نفت عادت کرده است. پس از اعمال تحریم‌ها قیمت
جهانی نفت بین 45 تا 50 دلار در هر بشکه بوده است. در عین حال دولت ایران در زمینه
مالیات بسیار منعطف عمل می‌کند. این انعطاف در حوزه مالیاتی به همراه امکان افزایش
حجم تولید نفت می‌تواند مشوقی برای افزایش سرمایهگذاری و ایجاد اشتغال باشد. در
کنار این سرمایه‌گذاری‌ها، در عین حال که اشتغال بیشتری ایجاد خواهد شد، درآمد و
حجم تولید نفت هم افزایش پیدا می‌کند که می‌تواند سایر بخش‌های اقتصاد ایران را هم
به تحرک وادارد.
علاوه بر
مزیت‌هایی که در انعطاف دولت ایران در افزایش حجم تولید نفت و سیاست‌های مالیاتی
وجود دارد، عامل دیگری که به زعم «گلدمن ساکس» می‌تواند پتانسیلی برای افزایش
تولید باشد، هزینه‌های نسبتا پایین‌تر تولید نفت در ایران است که می‌تواند افزایش
تولید را توجیه‌پذیرتر کند.
پتانسیل
شناسایی ذخایر جدید
نکته دیگری
که گمانه‌زنی‌ها بر سر افزایش حجم تولید نفت ایران را تقویت می‌کند، پتانسیل ایران
برای کشف ذخایر جدید است. بر اساس این گزارش، ایران ذخایر دست نخورده زیادی برای
اکتشاف دارد. در اطراف دریای خزر، چاه‌های نفت محدودی وجود دارد و علاوه بر این،
در نواحی غربی ایران که شباهت زیادی به منطقه کردستان عراق دارد، هنوز اکتشافاتی
انجام نشده است. بنابراین افزایش دامنه اکتشافات می‌تواند به افزودن بر ذخایر نفتی
ایران ختم شود. علاوه بر این، ارتقای تکنولوژی عامل دیگری است که در سایه رفع
تحریم‌ها می‌تواند تولید نفت ایران را افزایش دهد.
هرچند
افزایش تولید و صادرات نفت ایران پس از رفع تحریم‌ها موضوعی است که کارشناسان
داخلی نیز بر آن اذعان دارند اما نکته قابل تامل در رابطه با گزارش «گلدمن ساکس»
پرداختن به نفت به عنوان تنها پتانسیل اقتصادی ایران است. در این گزارش، سایر حوزه‌های
اقتصادی ایران پرداخته نشده و تنها گزینه‌هایی برای تقویت احتمال دوبرابر شدن
صادرات نفت ایران تا سال 2021 میلادی مطرح شده است. این موضوع البته دور از انتظار
هم نیست.
تصمیم اوپک
مبنی بر قرار دادن محدودیت تولید برای کشورهای عضو برای تقویت قیمت‌ها، بهانه‌یی
بود تا بار دیگر سهم نفت در بودجه افزایش یابد. بودجه 96 و نفت 50 دلاری در تدوین
لایحه بودجه بر این موضوع صحه می‌گذارد که هنوز فاصله زیادی تا اقتصاد غیرنفتی
وجود دارد. شاید اگر منابع حاصل از این افزایش تولید نفت در سایر بخش‌های مزیت‌دار
اقتصاد هزینه شود، بتوان به رشد متوازن سایر بخش‌ها امیدوار بود اما این موضوع هم
امری است که به سرمایهگذاری گسترده و صرف زمان نیاز دارد.
منبع: تعادل