روزهای بی‌ پولی بانک‌ها

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- به گزارش بانکداران ۲۴ (Banker)،طلب صد هزار میلیارد تومانی بانک‌ها از دولت در کنار صد هزار میلیارد تومان دیگر معوقات بانکی، آن هم در شرایطی که دولت در چند ماه گذشته تاکنون، تعهدات مالی بسیاری را درباره پرداخت انواع وام و تسهیلات به مردم، روی دوش بانک‌ها گذاشته، حالا یک گره کور در سیستم بانکی ایجاد کرده است که هم سیستم بانکی را به نوعی مختل و هم متقاضیان تسهیلات بانکی را بلاتکلیف گذاشته است. در چند ماه گذشته تاکنون، دولت بانک‌ها را مکلف کرده است، وام‌های 10 میلیون تومانی ازدواج به زوج‌های جوان پرداخت کنند؛ ارائه وام به خانه اولی‌ها که قرار است از سوی بانک مسکن انجام شود و ارائه کارت‌های اعتباری خرید کالا که به نوعی ارائه تسهیلات خرد از سوی بانک‌ها محسوب می‌شود هم از آخرین تکالیف دولت به بانک‌ها بوده که بر‌اساس گزارش‌های میدانی صورت‌گرفته، هیچ‌کدام از این تکالیف، هنوز به‌طور کامل و بدون و نقص اجرائی نشده است. بانک‌ها مدتی است روزهای بی‌پولی را پشت سر می‌گذارند؛ از‌همین‌رو، وقتی بانک مرکزی، سیاست خود درباره کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی به 15 درصد را اجرائی کرد، بسیاری از شعب بانک‌ها برای جلوگیری از فرار سپرده‌گذاری‌ها، هنوز وام‌های با سود بالاتر از آنچه بانک مرکزی تعیین کرده است به سپرده‌گذارانشان پرداخت می‌کنند. درواقع، به‌دلیل نامناسب‌بودن ساختار نظام بانکی، هرچه دولت و بانک مرکزی تلاش می‌کنند تا با اجرای برخی سیاست‌های پولی، موجب خروج اقتصاد از رکود و رونق بخش تولید و حتی سرمایه‌گذاری‌های مردم شوند، تیرشان به سنگ می‌خورد. گفته می‌شود به‌دلیل همین ساختار معیوب، حجم نقدینگی از ابتدای سال تاکنون با افزایش چندباره مواجه شده که بر‌اساس آخرین گزارش بانک مرکزی، نقدینگی مرز هزارهزار میلیارد تومانی را هم شکسته است. از سوی دیگر، افزایش چندباره حجم نقدینگی از ابتدای سال 95 تاکنون، بیش از هر اتفاق دیگری، انتظار مردم درباره افزایش پرداخت وام و ارائه تسهیلات را از سوی بانک‌ها بالا برده است؛ هرچند رئیس‌کل بانک مرکزی می‌گوید: «با وجود رشد بالای نقدینگی در کشور اما انجماد بخشی از دارایی‌های بانک‌ها به‌دلیل انباشت مطالبات غیرجاری، انباشت بدهی‌های دولت و رسوب دارایی‌های غیر‌مالی باعث شده است تا بانک‌ها، قدرت وام‌دهی خود را از دست بدهند.» آن‌طور که ولی‌الله سیف در کانال تلگرامی خود برای توضیح درباره ضعف سیستم بانکی در ارائه تسهیلات با توجه به رشد فزاینده حجم نقدینگی نوشته است: «باید توجه داشت که سپرده‌های بخش غیردولتی، 95 درصد از حجم نقدینگی را تشکیل می‌دهند؛ این سپرده‌ها متعلق به مردم است و در بانک‌ها نگهداری می‌شوند. صاحبان این سپرده‌ها، هر زمان که اراده کنند، باید بتوانند به سپرده‌های خود دسترسی داشته باشند.» رئیس‌کل بانک مرکزی در این بخش از نوشته خود تلویحا اعلام کرده است که بانک‌ها پشتوانه قوی برای ارائه وام و انجام ریسک‌های مالی ندارند.
به نظر می‌رسد، بانک‌ها و بانک مرکزی، زمانی ضعف خود در عمل به وظایف اصلی بانکداری ابراز می‌کنند که سال‌ها بدون توجه به هشدارها و انتقادهای کارشناسان اقتصادی به حوزه سرمایه‌گذاری و بنگاهداری وارد شدند. بیشترین تمرکز بانک‌ها در چند سال گذشته، روی سرمایه‌گذاری در بازار مستغلات بود؛ زمانی بانک‌ها چنان سود کلانی از بنگاهداری به جیب زدند که برای هر سرمایه‌داری، تأسیس یک بانک خصوصی، بسیار پرسود‌تر از هر سرمایه‌گذاری دیگری بود. حالا که حدود سه سال است بخش مسکن با رکود مواجه شده و بسیاری از بانک‌ها نتوانستند املاک تجاری و مسکونی خود را با سود مورد نظرشان به فروش برسانند، برخی‌ از آنها اعلام ورشکستگی کرده و برخی دیگر می‌گویند به‌دلیل بسیاری از مشکلات اقتصادی، نقدینگی کافی برای انجام خدمات بانکداری خود را ندارند. دود این آشفتگی در نام بانکی، بیش از هر زمان دیگری به چشم مردم و سرمایه‌گذاران خرد و خانگی رفته است. باوجوداین، رئیس‌کل بانک مرکزی که عدم استقلالش، سال‌ها مورد نقد بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است، در توجیه از وضعیت فعلی نظام آشفته بانکی کشور، در کانال تلگرامی خود نوشته است: «وظیفه شبکه بانکی، حفظ سپرده‌های مردم و استفاده از آنها در تأمین مالی طرح‌های سرمایه‌گذاری است. شاید منظور محدودشدن قدرت وام‌دهی بانک‌ها با وجود رشد نقدینگی بوده است؛ البته در این‌باره بانک مرکزی بارها موضوع تنگنای اعتباری و انجماد بخشی از دارایی‌های بانک‌ها به‌دلیل انباشت مطالبات غیرجاری، انباشت بدهی‌های دولت و رسوب دارایی‌های غیر‌مالی را تبیین و تشریح کرده است.»
به نوشته وقایع اتفاقیه، به گفته او، «متأسفانه، یک دهه فشار بر منابع بانک‌ها، آنها را در شرایطی قرار داده که توانایی تأمین مالی سرمایه‌گذاری‌ها متناسب با ظرفیت‌های گسترده اقتصاد بانک‌محور ایران را نداشته باشند. بانک مرکزی با اجرای اقداماتی کوتاه‌مدت تا حدودی به بهبود شرایط کمک کرده اما رفع کامل این مشکلات، نیازمند اصلاح نظام مالی و بخش بانکی کشور است. استفاده از ظرفیت‌های بالقوه اقتصاد، نیازمند سرمایه‌گذاری است و نظام مالی باید بتواند منابع لازم را تأمین کند.» اظهارنظرهای متفاوتی درباره آینده نظام بانکی از سوی کارشناسان شنیده می‌شود؛ برخی می‌گویند همین روزهاست که خود بانک مرکزی در گزارشی به‌طور رسمی ورشکستگی بسیاری از بانک‌ها را اعلام کند و برخی می‌گویند، باید با اصلاح برخی ساختارها در نظام بانکی، راه را برای مدیریت و حمایت بانک‌ها حتی زمانی را که ریسک‌هایی مانند بنگاهداری انجام می‌‌دهند، باز کرد.

منبع: بانکداران ۲۴