پایگاه خبری تحلیلی
فولاد (ایفنا)- استاد نخبه اقتصاد با انتقاد
از تمرکز دولت بر برداشت هرچه بیشتر نفت و مونتاژ خودروهای خارجی در کشور گفت: به‌جای
واردات رنو سیستم طویله‌های ما را مثل خودشان کنند، سی میلیارد دلار به دانمارک
بدهیم طویله‌هایمان را مثل خودشان کنند.
به گزارش
خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران تسنیم، «پویا»، چگونگی تعامل جمهوری اسلامی
ایران با کشورهای خارجی در حوزه نفت به یکی از مباحث جدی امروز حوزه نفت تبدیل شده
است. در این رابطه دکتر مسعود درخشان، متخصص حوزه اقتصاد نفت معتقد است: نحوه تعامل
ما با دنیا در حوزه نفت بستگی به توانایی‌ها و ظرفیت داخلی دارد و اینکه "چه
نگرشی به بخش نفت و گاز خود داریم، نفت و گاز چه تأثیری به‌روی اقتصاد ما داشته
است، ما چه تأثیری بر سرمایه‌های نفتی و گازی خود در خلال تاریخ داشته‌ایم؟"،
اینها مشخص کننده نحوه تعامل ما با دنیا است.
درخشان با
اشاره به اینکه رضا شاه می‌گفت "با نفت به دروازه‌های بزرگ تمدن خواهیم
رسید" گفت: به همین جهت پسرش وقتی قیمت نفت چهار برابر شد، جشن شاهنشاهی
گرفت. این جشن به‌جهت ایدئولوژی‌ای بود که به‌دنبال خود داشت و آن این بود
که نگاهشان به توسعه اقتصادی نگاه کالایی بود که می‌توانیم آن را از
بازارهای بین المللی با دلار بخریم، یعنی اگر دلار نفتی بدهیم می‌توانیم توسعه
اقتصادی را بخریم، این اندیشه به‌شکل دیگری نیز اکنون وجود دارد، به این شکل که می‌گویند
"مگر پول نفت ندارید؛ به خارجی‌ها بدهید تا سرمایه‌گذاری کنند و توسعه
پیدا کنیم".
وی با بیان
این نکته "اکنون اگر دقت کرده باشید مدتی است که دیگر از توسعه صنعتی صحبت
نمی‌شود و متأسفانه در زمینه‌های مختلف برنامه الگوی توسعه وجود ندارد"؛ سؤال
کرد: الگوی توسعه صنعتی کشور چیست؟ الگوی توسعه کشاورزی چیست؟
الگوی توسعه بخش خدمات چیست؟ آیا برای توسعه خدمات بانک برنامه‌ای داریم؟
درخشان با
یادآوری اینکه بین مسئولین فقط دیدگاه مقام معظم رهبری «حفظه الله» نگاه توسعه‌ای
است که اخیراً در تبیین معنای اقتصاد مقاومتی به آن اشاره کردند؛ توضیح داد:
اقتصاد مقاومتی یعنی اینکه بیست سال بعد را تجسم کنید؛ یعنی آینده‌نگری. کشورتان
را پیش روی خود قرار دهید و ببینید که بیست سال دیگر چه مختصاتی دوست دارید داشته
باشد از جهات گوناگون فرهنگی، اقتصادی و... که برای رسیدن به آن برنامه ریزی کنید.
استاد نخبه
اقتصاد با ابراز اینکه فرق توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی در همین نکته نهفته
است؛ و در تأیید این نظریه‌اش به یک واقعه‌ای اشاره کرد و گفت: یکی از اساتید
دانشگاه تهران که برای ادامه برنامه مطالعاتی خود به ژاپن سفر کرده بود، گفت
"در یکی از ملاقاتهای خود که با یک پروفسور ژاپنی داشتم، اولین نکته‌ای که به
من گفت این بود که او به من گفت «اول بگو ببینم دیدتان بلندمدت است یا کوتاه‌مدت؟
تا من بتوانم بگویم می‌توانیم با هم کار کنیم یا خیر»".
درخشان
افزود: هرکشوری که بتواند آینده دورتری برای خود ترسیم کند توسعه یافته‌تر
است. در زندگی شخصی نیز این منطق حاکم است فرق انسانهای موفقتر نسبت به سایر اشخاص
این است که آن شخص آینده را بهتر پیش روی خود آورده است.
وی با اظهار
"باری به هر جهت، نه با علم سازگار است و نه با مفاهیم دینی ما سازگار
است"، ادامه داد: شما اگر بگویید "با توجه به مختصات امروزم می‌خواهم
اقدامی انجام دهم" بدون اینکه آینده را ببینید به جایی نمی‌رسید، مثلاً یک
جوانی بگوید "یک کیسه برنج بیست کیلویی را بلند می‌کنم و احتیاج به ورزش کردن
ندارم چرا که فعلاً بدنم سالم است، غذایی را که می‌خورم برای بدنم ضرر هم داشته
باشد مهم نیست."، این یک انسان توسعه نیافته است که به تجربه
دیگران بی‌توجه است و به علم اعتقاد ندارد.
وی همچنین
در مورد نفت متذکر شد: این کار را نکردیم بنابراین یک کشور عقب‌افتاده هستیم و
گفتیم نفت داریم با آن همه چیز را تهیه می‌کنیم و تا اکنون نیز همین است.
درخشان با
اشاره به اولین سفر ناصرالدین شاه به خارج به تأیید نظر خود پرداخت و گفت: وقتی
شاه به ایران بازگشت مات و مبهوت فرهنگ آنها شده بود و گفت که چقدر آنها پیشرفت
کرده‌اند، در ایران خواست که آن فرهنگ را پیاده کند، خود در کتاب سفرنامه‌اش می‌نویسد
که "وقتی پرده سالن «اپرا» کنار رفت و زنان را با آن لباسهای مخصوص دیدم؛
متحیر شدم که آنها ملائکه‌ای هستند که از آسمان آمدند. دامن‌های کوتاه پفکی می‌پوشند
و دور آن فنر می‌گذارند با جورابهای سفید و کفشهای سفید هستند". در بازگشت به
ایران گفت: «بازو دادیم و بازو گرفتیم» که با اولین کار پس از بازگشتش مشخص شد
منظورش چه بوده است؛ به همه زنان حرمسرا دستور داد لباسهای شبیه زنان اپرا و
بالرینهای اروپایی بپوشند و به‌دنبال آنها وزیران ناصرالدین شاه نیز گفتند
"ما هم که کمتر از شاه نیستیم" و از این لباسها به زنانشان گفتند بپوشند
و به این صورت صنعت نفت مسیر جدید توسعه‌اش را در ایران پیدا کرد.
** تمام
داستان IPC برای
بیرون‌کشیدن بیشتر نفت است
استاد
نخبه اقتصاد با اشاره به شرایط کنونی گفت: اکنون نیز به همین صورت است؛ به
کشورهای اروپایی می‌روند و هواپیماهای آن‌چنانی و ماشینهای لوکس آنجا را مشاهده می‌کنند،
متحیر شیک و مدرن بودن آن می‌شوند و می‌گویند "چرا ما از این هواپیماها و
ماشینها نداشته باشیم و این مردم شهیدپرور از آن محروم باشند؟". می‌بینند که
با مشکلاتی روبه‌رو هستیم، اولین منبعی که به ذهنشان می‌رسد درآمدهای نفتی است.
درخشان با
انتقاد از نداشتن دیدگاه توسعه‌ای به صنعت نفت گفت: اکنون مشاهده می‌کنند که
میادین نفتی ما از نفس افتاده‌اند چون 50 سال است که از آنها نفت استخراج می‌شود،
به همین جهت قرارداد «IPC» بسته می‌شود که فلسفه این قرارداد بیرون کشیدن
نفت بیشتر است. مسئولان در پاسخ به این قرارداد دقیقاً همین موضوع را مطرح می‌کنند
که "چهار میلیون بشکه نفت را می‌خواهیم به پنج میلیون، هفت میلیون و حتی
بیشتر از عربستان برسانیم" و توجیهشان این است که "آیا اگر به این میزان
نفت داشته باشیم، ما را می‌توانند تحریم کنند؟ همچنان که عربستان را نمی‌توانند
تحریم کنند".
وی با ابراز
کرد: این فکر خوبی است و هیچ کس رد نمی‌کند؛ چون هم کسی نمی‌تواند ما را تحریم کند
و هم پول زیادی به دست می‌آوریم اما علت مخالفتمان همان مخالفت مهندسان مستقل نفتی
هست که برداشت بی‌رویه از میادین نفتی را مخرب می‌دانند که در آینده اثرات زیان‌بار
این فشار مشخص می‌شود. در صورت تحمیل چنین فشاری بر میادین نفتی، میزان تولید آن
در آینده‌ای نه‌چندان دور ــ حداکثر تا ده سال آینده ــ به‌شدت کاهش خواهد داشت.
اکنون باید میزان تولید را مقداری کاهش دهید تا صیانت از مخازن صورت بگیرد.
این استاد
نخبه اقتصاد با اشاره به اینکه زمان محمدرضا شاه پهلوی دقیقاً چنین مسئله‌ای مطرح
بود؛ توضیح داد: شاه گفت که "در تولید نفت از عربستان باید پیشی
بگیریم". آقای دکتر سعیدی مسئول اول وقت نفت ایران بود ــ زمانی که دبستان
بودم دکترایش را از دانشگاه استکفرم گرفته بود ــ وی از شاه خواست که چنین مواردی
را مطرح نکند زیرا مخازن ایران چنین توانایی‌ای ندارد. شاه بر میزان برداشتش که شش
میلیون بشکه بود پافشاری داشت. وضعیت سه هفته به این شکل ادامه پیدا کرد تا اینکه
افت کرد. به شاه گفتند که "اگر ادامه دهیم، آینده بیچاره خواهیم شد"،
شاه بالاخره قبول کرد.
وی ادامه
داد: از آن زمان که حدود 45 سال پیش بود تاکنون به‌طور میانگین سالانه اگر خواسته
باشیم حساب کنیم، حدود 50 میلیارد بشکه نفت برداشت شده است، با توجه به این برداشت
یعنی فشار مخازن بسیار پایین آمده است؛ زیرا نفت مشابه نوشابه است که به‌همراه یک
لیوان آن گاز فراوان در آن فوران می‌کند با این تفاوت که در نوشابه برای چند لحظه
است اما فوران گازهای نفت برای سالیان متمادی است که اکنون 50 سال است فوران می‌کند
و به همین میزان از فشارش کاسته می‌شود.
در خشان
گفت: میدان به میدان وضعیت میزان استخراج نفت متفاوت است اما آنچه مسلم است این
نکته است که میانگین همه این میدان‌ها به‌مراتب با بهره برداری‌ها پایین آمده است،
به‌عنوان نمونه میدان نفتی مارون در ابتدایی که استخراج نفت از آن شروع شد، هر
چاهی از آن روزانه 60 هزار بشکه نفت استخراج می‌شد، درحالی که اکنون با مشکلات جدی
روبه‌رو است، مثل جوانی که می‌تواند چندین کیلو بار را جابه‌جا کند اما در پیری در
راه رفتن عادی نیز مشکل دارد، مخزن از نفس می‌افتد.
وی برای فهم
این مطلب گفت: لازم است بدانیم که نفت در چاه نیست بلکه در سوراخهای سنگی همچون
سنگ پا است که با چشم دیده نمی‌شود بلکه با ذره‌بین دیده می‌شود، باید با فشار به
این سنگها نفت را وارد چاه‌های تولیدی کرد. این فشار باید بسیار شدید باشد که نفت
را از داخل سنگهای مخزن به چاه‌های نفت انتقال دهد. در آستانه انقلاب اسلامی
میانگین چاه‌های نفتی ایران 25 هزار بشکه نفتی بود، اکنون 1700 بشکه نفتی است، این
مطلب نشان دهنده این نکته است که فشار مخازن پایین آمده است.
درخشان با
انتقاد از "در چنین شرایط می‌خواهیم میادین نفتی خود را افزایش
بدهیم"؛ گفت: علت این افزایش تولید هم صرفاً خام فروشی است که با اتمام نفت
در آینده‌ای نه‌چندان دور دیگر صاحب هیچ سرمایه و صنعتی نخواهیم بود چراکه از
سرمایه موجود خود در جهت توسعه صنعت بهره نبردیم.
*به‌جای
وارادت رنو سیستم طویله‌ها را اروپایی کنید
استاد نخبه
اقتصاد با اعلام "100 سال است که از نفت خود در جهت رونق صنعت بهره
نبردیم"؛ گفت: آیا می‌خواهیم همین را ادامه بدهیم؟ اگر این‌گونه نیست اکنون
الگوی صنعتی کشور چیست؟
درخشان با
اشاره به اینکه اکنون حرف مسئولین این است که برای توسعه دانش فنی لازم است و
اقتصاد دانش‌بنیان، بنابراین برای توسعه باید خارجی‌ها بیایند؛ گفت: با آمدن خارجی‌ها
و آوردن دانش آنها مشکلی نداریم اما مسئله ما این است چرا در حوزه نفت احساس نیاز
شده است؟ خارجی‌ها بیایند دامداری ما را دانش‌بنیان کنند. اکنون فرانسه بهترین
صنعت دامپروری جهان را دارد، دامپروری ما مشکل جدی دارد.
وی با این
سؤال "اگر واقعاً فرانسوی‌ها عاشق نفتمان و سرمایه گذاری در ایران هستند، چرا
دائم به‌فکر توسعه رنو در ایران هستند و به توسعه صنعت کشاورزی کشورمان هیچ کمکی
نمی‌کنند؟!"؛ متذکر شد: به‌جای واردات رنو، سیستم طویله‌های ما را مثل خودشان
کنند. سیستم تولید شیر، پنیر و لبنیات ما را مثل کشور خودشان کنند.
درخشان با
یادآوری عدم‌مخالفت خود با استفاده از دانش خارجی‌ها گفت: بیست، سی میلیارد دلار
به دانمارک بدهیم طویله‌هایمان را مثل خودشان کنند، حتی اینکه برای توسعه کشاورزی‌مان
چندین میدان نفتی را نیز اختصاص بدهیم مانعی ندارد.
وی با ابراز
تأسف از اینکه چنین دیدگاهی وجود ندارد، گفت: متأسفانه اکنون صحبت از اتومبیلهای
شیکتر و مواردی از این قبیل است که "مردم ما حق دارند سوار ماشینهای آن‌چنانی
شوند، حق دارند سوار قایقهای تفریحی شوند، چرا مردم ما سوار قایقهای تفریحی
نشوند؟"، این همان تفکر ناصرالدین شاهی است.
درخشان با
هشدار نسبت به اینکه "آیندگان قضاوت بدی راجع به ما خواهند کرد"؛ اضافه
کرد: به این جهت که خواهند گفت بعد از سی و اندی سال که دست بیگانگان را از صنعت
نفت کشور کوتاه کردند؛ مجدداً به بازگشت آنها رضایت دادند.
منبع: تسنیم