فاجعه ای به نام پول واحد

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- ژوزف استیگلیتز، برنده جایزه نوبل اقتصاد، در کتاب تازه اش هشدار داده که اروپا برای عملی کردن پروژه «اروپای گسترده تر» باید فکری به حال واحد پول مشترک خود یعنی یورو کند

ژوزف استیگلیتز، اقتصاددان، برنده جایزه نوبل اقتصاد و رئیس شورای مشاوران اقتصادی بیل کلینتون، رئیس جمهور سابق آمریکا، می گوید: «اروپا، منشا روشنفکری و محل تولد دانش نوین، حالا در بحران است.»

به گفته او، بخش های بزرگی از اروپا یک دهه ازدست رفته را تحمل کرده و سرانه درآمدهایش به ازای هر نفر نسبت به پیش از بحران مالی جهانی کاهش یافته است. درحالی که آلمان رشد نسبتا خوبی در این مدت داشته، موج بیکاری در کشورهایی چون فرانسه، ایتالیا و اسپانیا اقتصاد این کشورها را با مشکلات جدی مواجه کرد. طبق گفته های برنده جایزه نوبل اقتصاد، در یک سیستم اقتصادی سالم، رشد سریعی وجود دارد؛ رشدی که منافع آن به تمام بخش های اقتصاد می رسد.

حالا سوال آقای استیگلیتز این است که مشکل بزرگ سیاست  اروپا در کجاست و قاره سبز دقیقا چه اشتباهی کرده است؟ پاسخ این نخبه اقتصادی به این پرسش خیلی ها را شگفت زده می کند. آقای استگلیتز انگشت اتهام را به سوی تصمیم حیاتی اروپایی ها برای داشتن یک واحد پولی مشترک می گیرد و اعتقاد دارد که داشتن پول واحد بدون فراهم کردن موسساتی که بتوانند کارایی این پول واحد را تضمین کنند، اشتباه بزرگ اروپا است.

او در کتاب به شدت خواندنی خود درباره یورو یعنی «چگونه یک ارز مشترک آینده اروپا را تهدید می کند»، این تجربه پولی 17 ساله را قضاوت کرده و آن را یک فاجعه اقتصادی و سیاسی می خواند. او با ناقص خواندن این سیاست پولی از بدو تولد، اینطور استدلال می کند که ساختار یورو باعث عملکرد ضعیف اتحادیه اروپا، بحران های مالی پیاپی و نابرابری فزاینده شده است.

این سیاست پولی هرچند باعث موفقیت، آشتی و نفوذ اروپایی هاشده، اما کشورهایی با پیشینه سیاسی و اجتماعی کاملا متفاوت را دور هم جمع کرد که باعث شد آنها هریک به تنهایی نتوانند توانایی های حیاتی خود در سیاست گذاری برای نرخ ارز و سود را نشان دهند.

استیگلیتز توضیح می دهد که چگونه دلار با موفقیت در 50 ایالت مختلف آمریکا سال ها است کار می کند. این از نظر آقای اقتصاددان چیزی نیست جز داشتن سـازوکـاری مـشخص که می تواند با شرایط متنوع سازگاری داشته باشد؛ سازوکارهایی چون مالیات ها و انتقال سود درون ایالتی و نیز زبانی مشترک که به کارگران کمک می کند بدون دردسر در ایالتی دیگر کار پیدا کنند. یورو اما به گفته آقای استیگلیتز، از همان زمانی که به وجود آمد بذر نابودی سازنده اصلی خود را پاشید.

حمایت و پشتیبانی از کشورهای کوچک تری مثل پرتغال و یونان با داشتن واحد پولی مشترک یعنی یورو و سیاست نئولیبرال بازارمحوری که از برلین و بروکسل نشات می گیرد، به گفته آقای استیگلیتز عملا «غیرممکن» است.

او می گوید: «آلمان و سایر کشورها همواره به دنبال سرزنش قربانیان هستند. قربانیان همان کشورهایی هستند که از ساختار سیال و روان حوزه یورو آسیب دیده اند.»

او از جنگ میان یونان و تأمین  کنندگان مالی این کشور در حوزه یورو استفاده کرده و توضیح می دهد که تصمیم این کشورها برای مجبور کردن آتن به کنترل بودجه خود با افزایش مالیات ها و کاهش هزینه ها یک «اشتباه مخرب و کوته فکری باورنکردنی» بوده است.

مراقبت از ارز واحد نیاز به تکمیل پروژه ناقص یورو یا به عبارت دیگر «اروپای گسترده تر» دارد. این یعنی تلاش اروپا برای بانکداری متحد و نقل وانتقال های بزرگ داخل منطقه یورو. کشورها در بانکداری متحد به هم در تأمین سپرده های بانکی در یک بانک مشترک تعهد می دهند.

جایگزین واحد پولی مشترک می تواند به گفته این اقتصاددان «یوروی انـعـطاف پذیر» باشد. جداسازی شمال و جنوب، به این ترتیب که کشورها به دو دسته آلمانی و مدیترانه ای تقسیم شده و از نرخ ارزهای گوناگون استفاده کنند یا اینکه به طورکلی از یورو استفاده نکرده و هر یک واحد پولی خودشان را داشته باشند، یعنی یک «طلاق توافقی». اما از آنجایی که گزینه «اروپای گسترده» احتمالا بیشتر از اینکه حلال مشکلات باشد، به درگیری ها و کشمکش ها می افزاید، استیگلیتز این طور نتیجه می گیرد که «اروپا احتمالا باید برای نجات این پروژه  اروپایی یورو را از رده خارج کند.»

آقای استیگلیز سزاوار تحسین است، چون یک تابو در میان اقتصاددانان را شکست و در نهایت به این اعتراف کرد که پول واحد در اروپا محکوم به فنا است. اما یکی دیگر از قسمت های بسیار جالب این کتاب نوشته های او درباره برگزیت با عنوان «پس از برگزیت» است.

استیگلیتز در کتاب خود این طور می گوید: «مهاجرت آزاد در سراسر اروپای واحد یک فاجعه سیاسی و اقتصادی» است. یعنی از نظر این اقتصاددان حتی مهاجرت آزاد هم یک فاجعه است. آینده بریتانیای پس از برگزیت هم از نظر برنده جایزه نوبل اقتصاد بهتر که نمی شود هیچ، بلکه بدتر هم خواهد شد.

اگر مقامات اروپایی بخواهند به حرف هایی که آقای استیگلیز در کتاب خود نوشته عمل کنند باید هرچه سریع تر برای نجات اتحادیه اروپا و پول واحدشان وارد عمل شوند،درغیراین صورت چاره ای جز مشاهده بدتر شدن وضعیت اقتصادی و تن دادن به دست کشیدن از یورو نخواهند داشت. البته همه اینها در شرایطی است که تمامی پیش بینی ها و تحلیل های این اقتصاددان را مقامات اروپایی قبول داشته باشند.

فرصت امروز