امتیاز پنهان ایران در برجام

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- خبرگزاری رویترز در گزارشی مدعی شد که کشورهای امضاکننده برجام، ایران را از برخی تعهدات این کشور در چارچوب برجام معاف کرده‌اند. از جمله این معافیت‌ها، نگهداری مقادیری اورانیوم غنی شده با خلوص پائین در تاسیسات هسته‌ای این کشور است که از حد مقرر در برجام تجاوز می‌کند.

خبرگزاری رویترز در گزارشی مدعی شد که کشورهای امضاکننده برجام، ایران را از برخی تعهدات این کشور در چارچوب برجام معاف کرده اند. از جمله این معافیت ها، نگهداری مقادیری اورانیوم غنی شده با خلوص پائین در تاسیسات هسته ای این کشور است که از حد مقرر در برجام تجاوز می کند. در واکنش به این گزارش، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا تاکید کرد که هیچ معافیتی به تهران داده نشده و این کشور به تمام تعهدات خود طبق توافق هسته ای پایبند بوده است. پیش تر نیز خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی مدعی شده بود که به سندی مرتبط با توافق هسته ای ایران دست یافته که نشان می دهد با تسهیل محدودیت های کلیدی، در اندکی بیش از یک دهه دیگر مدت زمان موردنیاز برای دستیابی ایران به غنی سازی در مقیاس صنعتی نصف خواهد شد. به زعم برخی ناظران، هدف از انتشار این گزارش ها در واقع تحت فشار قرار دادن دولت اوباما و به طور کلی دموکرات ها در آستانه انتخابات ریاست جمهوری است.

جزئیات معافیت ها

روز پنج شنبه، ١١ شهریور (١ سپتامبر)، خبرگزاری «رویترز» درگزارشی با استناد به گزارش یک نهاد تحقیقاتی مستقر در واشنگتن به نام «موسسه علم و امنیت بین المللی» خبر داد که آمریکا و کشورهای گروه ١+٥ در توافقی محرمانه به ایران اجازه دادند بعضی محدودیت های مندرج در توافق نامه هسته ای - برجام - را نادیده بگیرد. رویترز به نقل از دیوید آلبرایت، مدیر موسسه و از بازرسان تسلیحاتی سابق سازمان ملل، نوشته است که این معافیت ها یا «راه گریزهای قانونی» به صورت محرمانه برای ایران منظور شد و در مجموع، «به نظر می رسد که به نفع ایران بوده است.» در واقع یکی از معافیت های داده شده به ایران، نگهداری اورانیوم با خلوص ۳.۵ درصد به میزانی بالاتر از ۳۰۰ کیلوگرم است که در برجام تعیین شده است. همچنین، کمیسیون نظارت بر اجرای برجام به ایران اجازه داده تا مقدار نامعلومی اورانیوم با خلوص ٢٠ درصد را «در محفظه های آزمایشگاهی» نگهداری کند در حالی که براساس برجام، تمامی ذخایر اورانیوم ٢٠ درصدی ایران باید به سوخت رآکتور تحقیقاتی تبدیل شود. معافیت های موردنظر توسط کمیسیون مشترک مسوول نظارت بر اجرای برجام تصویب شد که ایالات متحده و سایر کشورهای عضو گروه ١+٥ در آن عضویت دارند. در این گزارش، به نقل از «یک منبع آگاه» که از او نام برده نشده آمده است که اگر این معافیت برای ایران منظور نمی شد، مقادیر اورانیوم موجود در بعضی از تاسیسات هسته ای ایران از حد منظور شده در برجام تجاوز می کرد و در نتیجه، مانع از اجرایی شدن برجام در ضرب الاجل موردنظر، یعنی روز ١٦ ژانویه ۲۰۱۵ (۲۶ دی ۹۴) می شد. به گفته دیوید آلبرایت، استثنائاتی که برای ایران در اجرای برجام منظور شده این خطر را در پی دارد که ممکن است ایران بعدا معافیت های بیشتری را مطالبه کند. در این گزارش آمده است که دولت باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا، در روز ١٦ ژانویه موضوع معافیت های منظور شده برای ایران را، البته پس از اینکه مورد توافق قرار گرفته بود، در یک سند محرمانه به اطلاع اعضای کنگره آمریکا رساند، اما از انتشار عمومی آنها خودداری کرد. انتشار جزئیات بیشتری از این گزارش محرمانه می تواند خشم مخالفان برجام در ایالات متحده و فشار آنان بر دولت برای توضیح در این مورد را در پی آورد. با این همه، سناتور دموکرات باب منندز و عضو ارشد کمیته روابط خارجی سنای آمریکا که از منتقدان برجام است، به رویترز گفته که از معافیت های مورد اشاره خبری ندارد و گزارشی در مورد آنها دریافت نکرده است.

هیچ معافیتی داده نشده

همزمان با ادعای رویترز، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در واکنش به انتشار این گزارش تاکید کرد که هیچ معافیتی به تهران داده نشده و این کشور به تمام تعهدات خود طبق توافق هسته ای پایبند بوده است. جان کربی سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در نشست خبری روز پنج شنبه خود در پاسخ به سوالی در رابطه با گزارش اندیشکده علوم و امنیت بین الملل گفت: «به نظرم ما در ماه مارس (اسفند) به این موضوع پاسخ دادیم. من تاریخ دقیق را نمی دانم اما به طور شفاف در آن زمان صحبت کردیم. من آن زمان از این تریبون اعلام کردم که آنها از محدوده تولیدی خود عبور کرده اند و آژانس این موضوع را متوقف و ایران نیز به سرعت به این موضوع رسیدگی کرد.» براساس گزارش پایگاه اینترنتی وزارت امور خارجه آمریکا، کربی در ادامه گفت: «قصد ندارم درباره جزئیات کمیته مشترک حرفی بزنم. من نمی توانم این کار را انجام دهم، زیرا براساس توافق این موضوعی محرمانه است. نمی توانم وارد این موضوع شوم. تنها می توانم به شما اطمینان بدهم که هیچ معافیتی به ایران در زمینه تعهداتش داده نشده است. هیچ استثنایی برای آنها ایجاد نشده که به آنها این اجازه را بدهد که از محدودیت های موجود چه در زمینه اورانیوم با غنای کم و چه در زمینه آب سنگین فراتر بروند تا آنها مواد قابل استفاده برای تولید مواد شکافت پذیر را در اختیار داشته باشند.» او افزود: «کمیسیون مشترک راهنمایی های لازم را فراهم کرده است و برنامه جامع اقدام مشترک را عملیاتی می کند. این کمیته برای انجام این کار طراحی شده است. هیچ کدام از این راهنمایی ها به ایران این اجازه را نمی دهد که بیش از ۳۰۰ کیلوگرم از اورانیوم با غنای کم (۳.۵ درصد) داشته باشد که بتواند از آن برای غنی سازی بیشتر استفاده کند. همان طور که آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرده، ایران این تعهدات را به طور کامل اجرایی کرده است.» کربی در پاسخ به سوالی مبنی بر این که آیا ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای کم که در توافق تعریف شده به عنوان سقف ذخایر هسته ای ایران باقی می ماند و آنها از این خط عبور نکرده اند، گفت: «بله، آنها از این خط عبور نکرده اند.» او در پاسخ به این سوال که آیا شما با گزارش رویترز موافق هستید که این مقدار براساس یک توافق مخفیانه بوده که ماهیت برجام را تغییر داده است، گفت: «نه ما هرگز با این توصیف موافق نیستیم. به نظرم همان طور که بسیاری می دانند در برنامه جامع اقدام مشترک نوشته شده که کار کمیته مشترک باید محرمانه باشد. این موضوع در برجام آمده و این موضوع این گونه طراحی شده است.»

گزارش آسوشیتدپرس

مشابه گزارش رویترز را پیشتر «آسوشتیدپرس» در گزارشی در ۲۹ تیر (۱۹ جولای) اعلام کرد و مدعی شد که به سندی مرتبط با توافق هسته ای ایران دست یافته که نشان می دهد با تسهیل محدودیت های کلیدی بر برنامه هسته ای ایران، در اندکی بیش از یک دهه دیگر مدت زمان مورد نیاز برای دستیابی ایران به غنی سازی در مقیاس صنعتی نصف خواهد شد. آسوشیتدپرس مدعی است که این سند، تنها پیوست محرمانه توافق هسته ای سال گذشته ایران و شش قدرت جهانی است و براساس آن بعد از ۱۱ تا ۱۳ سال ایران می تواند بیش از پنج هزار «سانتریفیوژ ناکارآمد» خود را با ۳ هزار و ۵۰۰ دستگاه پیشرفته تر جایگزین کند. این گزارش نتیجه گیری کرده از آنجا که کارآیی دستگاه های جدید پنج برابر دستگاه های کنونی است، زمانی که ایران برای دستیابی به غنی سازی در مقیاس هسته ای نیاز خواهد داشت، از یک سال به ۶ ماه کاهش می یابد.»

* منتشر شده در روزنامه دنیای اقتصاد