پایگاه خبری تحلیلی
فولاد (ایفنا)- درحالی‌که بانک مرکزی تاکنون گزارشی از میزان رشد اقتصادی
در سال جاری ارائه نداده است، مرکز آمار برای سومین فصل پیاپی عدد رشد اقتصادی را
مثبت اعلام کرد. این درحالی است که برخی برآوردهای غیررسمی نشان می‌دهد تولید
ناخالص داخلی در فصول گذشته نرخ‌های رشد منفی را تجربه کرده است. اما مرکز آمار
رشد اقتصادی 9 ماه نخست سال 1394 را به میزان 7/ 0
درصد اعلام کرد. البته مرکز آمار از رشد منفی صنعت و خدمات در 9 ماه ابتدایی امسال
خبر داد. نگاهی به آمارهای ارائه‌شده از سوی این نهاد، بیانگر این است که رشد مثبت
بخش کشاورزی در 9 ماه نخست سال، منجر به مثبت ماندن نرخ رشد کل اقتصاد شده است.
مرکز آمار ایران نرخ
رشد اقتصادی 9 ماه نخست سال 1394 را 7/ 0 درصد اعلام
کرد و از کاهش ارزش افزوده بخش‌های صنعت و خدمات در 9 ماه ابتدایی سال جاری در
مقایسه با بازه زمانی مشابه سال گذشته خبر داد. نگاهی به آمارهای ارائه‌شده از سوی
این نهاد، بیانگر این است که رشد مثبت بخش کشاورزی در 9 ماه نخست سال، منجر به
مثبت ماندن نرخ رشد کل اقتصاد شده است. این آمارها همچنین حاکی از این است که نرخ
رشد سرمایه‌گذاری در سه فصل ابتدایی سال جاری به میزان قابل‌توجهی منفی بوده که می‌تواند
اثرات نامطلوبی بر رشد اقتصادی کشور در سال‌های آتی داشته باشد. موضوع دیگر این
است که پیش از این برخی گمانه‌زنی‌ها، از منفی بودن نرخ رشد اقتصادی کشور در بهار
و تابستان و ابراز امیدواری برای مثبت شدن رشد در دو فصل پایانی سال حکایت داشت.
با این حال، گزارش مرکز آمار حاکی از مثبت بودن نرخ رشد اقتصاد در هر3 فصل ابتدایی
سال بوده است. امری که تا انتشار آمار نهایی هم از سوی مرکز آمار و هم از جانب
بانک مرکزی، تا حدودی پرسش‌برانگیز خواهد بود.
کشاورزی:
مثبت؛ صنعت و خدمات: منفی
در سکوت
آماری بانک مرکزی، مرکز آمار ایران نرخ رشد اقتصادی کشور را در 9 ماه نخست 1394
اعلام کرد. بر اساس گزارش مختصری که روز گذشته در پایگاه اطلاع‌رسانی این نهاد
قرار گرفت، نرخ رشد اقتصادی سال 1394 تا پایان پاییز این سال، معادل 9/ 0 درصد
بوده است. به گزارش مرکز آمار، «بر اساس نتایج حساب‌های ملی فصلی مرکز آمار
ایران، نرخ رشد محصول ناخالص داخلی (به قیمت بازار در 9 ماه اول سال 1394، به
میزان 7/ 0 درصد بوده است.»
بانک
مرکزی در آمارهای حساب‌های ملی، اقتصاد ایران را شامل چهار بخش «کشاورزی»،
«نفت»، «صنایع و معادن» و «خدمات» در نظر می‌گیرد. حال آنکه در گزارش‌های مرکز
آمار، بخش نفت به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های صنعت دسته‌بندی شده و در نتیجه، بخش‌های
اصلی اقتصاد ایران به تفکیک سه گروه اصلی «کشاورزی»، «صنعت» و «خدمات» ارائه می‌شود.
با این دسته‌بندی، گزارش جدید منتشرشده از سوی این نهاد، بیانگر این است که در 9
ماه نخست سال جاری، نرخ رشد بخش کشاورزی به میزان 2/ 3 درصد، نرخ رشد بخش صنعت به
میزان منفی 2/ 1 درصد و نرخ رشد بخش خدمات به میزان منفی 3/ 0 درصد بوده
است.
نکته قابل‌توجه
در گزارش مرکز آمار، این موضوع است که نرخ رشد اقتصادی اعلام شده در این گزارش
برای 6 ماه نخست سال، حتی با اعلام شفاهی قبلی رئیس این مرکز که در آبان‌ماه سال
جاری منتشر شده بود هم بعضا همخوانی ندارد. ریاست این نهاد که تحت نظر سازمان
مدیریت و برنامه‌ریزی فعالیت می‌کند، در آبان‌ماه سال جاری نرخ رشد اقتصادی 6 ماهه
را به میزان یک درصد اعلام کرده بود. حال آنکه آمارهای مندرج در گزارش جدید می‌گوید
نرخ رشد 6 ماهه به میزان 7/ 0 درصد بوده است و نرخ‌های رشد بخش‌ها نیز با اعلام
قبلی آبان‌ماه متفاوت بوده است.
مثبت بودن
رشد بهار و تابستان؟
در غیاب
تقویم آماری دقیق و قاعده منظم برای انتشار آمار، نهادهای مسوول ارائه آمارها در
ایران در زمان‌بندی‌‌های نامشخص و در قالب‌های نامنظم، آمارهای کلیدی اقتصاد ایران
را منتشر می‌کنند. گزارش جدید مرکز آمار نیز از این قاعده مستثنا نیست و علاوه بر
اینکه در روز و ساعت اعلام نشده منتشر شده است، بلکه در شکل ارائه نیز تفاوت‌هایی
با موارد پیشین انتشار آمار از سوی این نهاد داشته است. از جمله اینکه –با تغییری
البته مثبت- جزئیات بیشتری از آمار رشد در سه فصل اول سال، به تفکیک زیرمجموعه‌های
تولید ناخالص داخلی به دو روش «ارزش افزوده» و «مخارج»، به شکل فصل‌به‌فصل آمده
است. نگاهی به آمارهای مندرج در این بخش، حاکی از این است که برخلاف انتظار، نرخ
رشد اقتصادی ایران در بهار و تابستان سال جاری «مثبت» بوده است. پیش از این، برخی
از کارشناسان این گمانه‌زنی را مطرح کرده بودند که به دلیل طولانی شدن روند تصویب
برجام و همچنین کاهش قیمت نفت، رشد اقتصادی کشور در بهار و تابستان 1394 منفی بوده
و در پاییز مثبت شده است. بر اساس این گمانه‌زنی‌ها، دولت قصد داشت به‌منظور
مدیریت فضای روانی جامعه، انتشار آمار رشد را تا مثبت شدن این شاخص در پاییز به
تعویق بیندازد و در نتیجه، اعلام قبلی بانک مرکزی مبنی‌بر انتشار آمار 9 ماهه رشد
اقتصادی به‌صورت یکجا در هفته پایانی اسفندماه هم، در این چارچوب تفسیر می‌شد. این
پیش‌بینی بر این منطق استوار بود که روند نزولی قیمت نفت از پاییز سال گذشته آغاز
شده و اثرات خود را نیز از زمستان 1394 نشان داده است. در نتیجه، ارزش افزوده دو
فصل بهار و تابستان سال جاری در مقایسه با بهار و تابستان سال گذشته، احتمالا
نباید وضعیت مطلوبی داشته باشد و احتمال منفی بودن نرخ رشد در 6 ماه ابتدایی سال
جاری نیز از این ناحیه تقویت شده بود.
گزارش
مرکز آمار ایران می‌گوید که رشد اقتصادی در فصل بهار معادل 5/ 0 درصد، فصل تابستان
معادل 9/ 0 درصد و فصل پاییز معادل 5/ 0 درصد بوده است. این امر نیز با پیش‌بینی کارشناسان
مبنی بر بهبود آمار رشد پاییز در مقایسه با بهار و تابستان، سازگار نبوده است. در
این زمینه، نگاهی به نرخ‌های متناظر رشد برای بخش‌های سه‌گانه اقتصادی گویای این
است که تغییرات رشد در این سه بخش، عمدتا تحت تاثیر روند نزولی نرخ رشد بخش
کشاورزی در این مدت بوده که در فصل بهار به میزان 7/ 5 درصد، در فصل تابستان به
میزان 8/ 3 درصد و در فصل پاییز به میزان 2/ 1 درصد رشد داشته است.
کاهش
محسوس سرمایه‌گذاری در 1394
با وجود
اینکه مرکز آمار اعلام نکرده است که آیا گزارش منتشر شده یک نسخه اولیه است یا نظر
نهایی این نهاد را اعلام می‌کند، ولی با استناد به همین آمارها نیز برخی از
روندهای اصلی اقتصاد در سه فصل نخست سالی که گذشت، تا حدودی مشخص می‌شود. از جمله
اینکه، گزارش منتشر شده حاکی از این است که میزان مخارج سرمایه‌گذاری در سال جاری
نیز در مقایسه با سال 1393، تا حد قابل‌توجهی کمتر بوده است. به طوری که نرخ رشد
مخارج سرمایه‌گذاری (تشکیل سرمایه ثابت ناخالص) در فصل بهار به میزان منفی 5/ 5
درصد، در فصل تابستان به میزان منفی 1/ 12درصد و در فصل پاییز به میزان منفی 5/ 11
درصد بوده است. امری که عمدتا، از افت محسوس سرمایه‌گذاری در «ماشین‌آلات» (در
مقایسه با سرمایه‌گذاری در ساختمان) نشأت گرفته است. کاهش سرمایه‌گذاری‌ها علاوه
بر اینکه رشد اقتصادی سال جاری را پایین آورده، می‌تواند اثرات نامطلوبی بر رشد
اقتصادی کشور در سال‌های آتی داشته باشد و به‌ویژه در شرایط عرضه شدید نیروی کار
کشور طی دوره کنونی، نگران‌کننده به نظر می‌رسد.
آمارهای
منتشرشده به شکل جالبی، نرخ رشد مخارج دولتی (به‌عنوان یکی از اجزای دیگر طرف
هزینه‌ها در تولید ناخالص داخلی) را در هر سه فصل نخست سال، به میزانی یکسان معادل
1/ 7 درصد اعلام کرده است. درخصوص مخارج مصرفی غیردولتی ولی آمارها به‌گونه‌ای
دیگر بوده و از رشد 0/ 4 درصدی در فصل بهار، منفی 3/ 0درصدی در فصل تابستان و 9/ 2
درصدی در فصل پاییز برای این مخارج خبر داده است. در نهایت، آمارهای مندرج در این
بخش، بیانگر این است که پس از جهش قابل‌توجه صادرات کالا و خدمات در نیمه نخست سال
(با نرخ‌های رشد 26 درصدی و 18 درصدی به ترتیب در بهار و تابستان)، نرخ رشد
صادرات در پاییز به ناگهان سقوط کرده و به منفی 6/ 3 درصد رسیده است. در مقابل،
نرخ رشد واردات روند کاملا معکوسی را طی کرده است و از نرخ‌های منفی 13 و منفی 32درصدی در
بهار و تابستان، به ناگهان به رشد 9 درصدی در فصل پاییز صعود کرده است. امری که
بیانگر منفی شده خالص حساب جاری (صادرات منهای واردات) در فصل پاییز بوده و
ممکن است به جز تحولات فصلی، از تغییرات نرخ واقعی ارز در این مدت هم اندکی اثر
پذیرفته باشد.
منبع: دنیای اقتصاد