حیات دوباره بشکه‌های سیاه در راه است

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- وزرای نفت روسیه، عربستان، قطر و ونزوئلا پس از نشستی چهارجانبه در دوحه اعلام کردند برای تثبیت تولید نفت در حد ماه ژانویه توافق حاصل شده است اما اجرایی شدن آن به موافقت تمامی تولیدکنندگان نفتی بستگی دارد، پس از آن مذاکرات چهار جانبه ایران، ونزوئلا، عراق و قطر در تهران و احتمال ایجاد زمینه برای دخالت مؤثر اوپک توانست قیمت های نفت را تقویت کند؛ اما به هرحال از یک سو نگرانی بازار درباره رشد اقتصادی جهانی و از سوی دیگر مازاد عرضه بر قیمت های نفت خام سایه افکنده است. افزایش ذخیره سازی های نفت خام فرآورده در آمریکا نیز به ضعف قیمت های نفت کمک کرده است، شرکت های بزرگ نفتی هم اکنون تحت فشار قیمت های پایین نفت قراردارند و بازار همچنان با تردید به آینده قیمت های نفت نگاه می کند. ایران در دوران تحریم مجاز بود که روزانه یک میليون بشکه نفت صادر کند اما با رفع تحریم ها، این محدودیت از بین رفته است.

بر این اساس، ایران در نظر دارد در پساتحریم یک میلیون بشکه نفت خام به صادرات خود اضافه کرده و ۶ ماه پس از لغو تحریم ها، مجموع صادرات خود را به دو میلیون بشکه در روز افزایش دهد. وزارت نفت یک هفته پس از لغو تحریم ها، دستور افزایش تولید و صادرات نفت ایران را صادر کرد؛ گفته می شود تاکنون افزایش تولید ۵۰۰ هزار بشکه ای تولید نفت ایران محقق شده است. در این خصوص با سید محمد علی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک به گفتگو نشستیم.

اقتصاد ایرانی: لطفاً بفرمایید هدف از برگزاری نشست چهارجانبه بین کشورهای نامبرده چه بوده است؟

نشستی که روز ۲۷ بهمن در دوحه برگزار شد با هدف جلب همکاری کشورهای غیر اوپک با اوپک بوده است که در این مورد بزرگ ترین تولیدکننده غیر اوپک یعنی روسیه با بزرگ تولیدکننده اوپک یعنی عربستان در دوحه جلسه ای را برگزار کردند و از طرفی کشور ونزوئلا در این مدت خیلی تلاش کرده که نشستی بین اعضای اوپک و غیر اوپک برگزار کند و به نظر می آید آن ها در تلاش هستند که سایر کشورها را نیز با این توافق همراه و نشست بزرگ تری را در این چارچوب برگزار نمایند.

در این نشست شروطی مبنی بر همراهی ایران و عراق نیز مطرح شد، البته باید به این نکته نیز توجه داشت که آن ها هیچ گونه توافقی برای کاهش تولید خود نکرده اند بلکه بحث بر سر این موضوع است که تولید خود را نسبت به ماه ژانویه افزایش ندهند. تا با محدودیت تولید در مقطعی، فکری برای کاهش قیمت نفت کنند.

اقتصاد ایرانی: وزیر نفت اعلام کرده اگرچه بازار نفت با مازاد عرضه روبرو است اما ایران از سهم خود در بازار صرف نظر نمی کند معنای این صحبت چیست؟

البته باید یادآوری کنم که هیچ گونه توافقی برای کاهش تولید نشده است، فقط در خصوص نگه داشتن تولید در سطحی مشترک، بحث و تبادل نظر شده است و در این مورد کشورهای بزرگ تولید کننده اوپک و غیر اوپک توافق کردند که از سطحی که در ماه ژانویه داشتند فراتر نرود اما وضعیت کشور ما یک وضعیت خاصی است زیرا تحریم ها به تازگی لغو شده و این حق ما است که به دوران قبل از تحریم بازگردیم همان طور که می دانید در مدتی که ایران تحریم بوده است کشورهایی که نامبرده شد و حتی برخی دیگر از کشورها در این مدت ۳ سال تولید خود را به شدت افزایش دادند البته ما که قصد افزایش دادن نداریم فقط می خواهیم به سهم ۳ سال قبل خود برگردیم بنابراین مفهوم درخواست ما افزایشی نیست، بلکه تقاضا برای بازگشت به دوران موجود پیش از تحریم داریم و لازمه ی این کار، کاهش تولید کشورهایی است که در این مدت تولید خود را بالا بردند تا اینکه جا برای ایران باز شود در نتیجه به عقیده من این توافق ضمن اینکه می تواند یک توافق اولیه و مثبتی باشد، لازم است کشورها تولید خود را افزایش ندهند همچنین نباید از ایران توقع کاهش تولید داشته باشند، زیرا پیش از تحریم نزدیک به ۴ میلیون بشکه تولید داشتیم و تحریم این میزان را به ۲ میلیون ۸۰۰ هزار بشکه کاهش داد.

اقتصاد ایرانی: البته برخی نیز این احتمال را عنوان می کنند که عربستان قصد اعمال فشار بر ایران و روسیه یا حتی آمریکا را دارد؛ زیرا عربستان در نقش متعادل کننده ظاهر نشده است. نظر شما چیست؟

به نظر من این انتقاد جدی وارد است. چرا که متعادل کننده بازار، مثل دو روی یک سکه عمل می کند. زمانی که بازار با کمبود نفت مواجه است، با استفاده از ظرفیت مازادی که در اختیار دارد، تولید خود را بالا می برد تا بازار را متعادل کند. روی دیگر سکه این است که اگر مازاد عرضه ای در بازار وجود داشت، تولید نفت خود را کم کند. منتها عربستان به صورت یک طرفه عمل کرد؛ یعنی موقعی که در بازار به دلایلی همچون تحریم ایران یا مشکلات لیبی، عراق، سوریه، سودان و یمن کمبودی به وجود آمد که امکان افزایش قیمت ها وجود داشت، بلافاصله وارد عمل شد و تولید خود را بالا برد. ولی زمانی که مثل الان مازاد عرضه وجود دارد و باید تولید نفت خود را کم کند، این کار را انجام نمی دهد؛ بنابراین عربستان عملاً نقش متعادل کننده بازار را ایفا نمی کند. اگر کشوری این نقش را داشته باشد، دوطرفه بازی می کند. البته چنین مسئولیتی را به عنوان متعادل کننده، اوپک به عربستان نداده و این کشور به صورت غیررسمی و یک طرفه تولید نفت خود را بالا برده است. عربستان معمولاً حدود هشت میلیون بشکه در روز نفت تولید می کرد؛ که بعداً به دلیل تحریم های ایران و مسائل برخی دیگر از کشورها، تولید خود را به نزدیک ۱۰ میلیون بشکه رساند؛ اما الان به سطح قبلی تولید برنمی گردد.

اگر اوپک به عنوان تنها سازمانی که نقش مدیریت عرضه را بر عهده دارد، وظیفه خود را ایفا کند، بازار نفت توانایی پذیرش بازگشت ایران را خواهد داشت. همان طور که وقتی نفت ایران از بازار خارج شد، برخی کشورها آمدند و جای ایران را گرفتند، اکنون نیز باید جای ما را خالی کنند. اوپک هم باید آن را مدیریت کند؛ اما اگر این مدیریت عرضه اعمال نشود و کشورهایی که سهم بازار نفت ما یا کشوری مثل لیبی را گرفتند حاضر نباشند به راحتی پس بدهند، رقابت برای سهم بازار پیش می آید. این رقابت می تواند بر روی قیمت ها تأثیر منفی داشته باشد.

اقتصاد ایرانی: اکنون کارشناسان بازار انرژی قیمت را برای ماه های آینده قیمت نفت را چگونه پیش بینی می کنند؟

تقاضایی که برای سه ماه اول سال ۲۰۱۶ پیش بینی شده، ۳۰ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت است و این میزان برای سه ماه دوم، سوم و چهارم به مبلغ ۳۱ و ۳۲ میلیون بشکه افزایش پیدا خواهد کرد بنابراین هرچه به آخر سال نزدیک می شویم تقاضا برای نفت بیشتر خواهد شد بنابراین توقف تولید در یک سطح مشخص و افزایش تقاضای فصلی این مازاد عرضه موجود در بازار که حدود ۱ و نیم تا ۲ میلیون بشکه تخمین زده می شود تا انتهای سال جذب می شود و به شرط اینکه افزایش تولید ایران را هم در نظر بگیرند، می تواند تعادلی نسبی یا بهتر از وضعیت فعلی برای بازار به وجود بیاورد.

ما مشتریان سنتی در بازار نفت داریم که به ما برمی گردند. بسیاری از مشتریان سنتی ما، از نفت ایران راضی هستند و منتظر فرصتی هستند که برگردند و نفت ما را ببرند. این امر دلایل مختلفی دارد: آنها سال های متمادی نفت ما را استفاده می کردند و سیستم شان با نفت ما تنظیم شده و به آن عادت کرده است. لذا ترجیح می دهند به سیستمی برگردند که سال های زیادی از آن استفاده کردند. لذا بخش قابل توجهی از سهم ما، متعلق به مشتریان سنتی است که با لغو تحریم ها ترجیح خواهند داد نفت ایران را مصرف کنند.

البته در مورد تولید لازم به ذکر است مباحث فنی نقش تعیین کننده ای در سرعت تولید ما دارد؛ اما درباره صادرات، همان طور که گفتم مشتریان سنتی خواهان بازگشت به نفت ایران هستند؛ که البته زمان نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. در مجموع رفتار کشورهای عضو اوپک برای فراهم کردن فضای کافی برای حضور و بازگشت ایران به سهم خود پیش از تحریم ها در رونق صادرات نفتی ایران تعیین کننده است اما پیش بینی ها نشان می دهد؛ حیات دوباره بشکه های سیاه در راه است.

منبع: اقتصاد ایرانی