پایگاه خبری تحلیلی
فولاد (ایفنا)- تردید دولت در حفظ کارت سوخت در حالی رخ می‌دهد که اجرای
سهمیه‌بندی بنزین با استفاده از سامانۀ هوشمند سوخت در طول ۸
سال، ۷۵ میلیارد دلار از محل کاهش مصرف بنزین عاید
کشور کرده است.
به
گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، با تک‌نرخی شدن بنزین در خرداد 94 و اتمام مهلت استفاده از سهمیه‌ها
در انتهای آبان‌ماه، استفاده از کارت سوخت شخصی برای مردم هیچ مزیتی ندارد و هم‌اکنون
اغلب تراکنش‌های بنزین با کارت جایگاه‌ها انجام می‌شود. تداوم این وضعیت در عمل به
معنای حذف سامانۀ هوشمند سوخت است. این در حالی است که بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های
مجلس شورای اسلامی، از منظر مطلوبیت شاخص شدت انرژی در بخش حمل‌ونقل، ایران در
میان 103 کشور مورد مطالعه، در جایگاه 91 قرار دارد [1] که نشان می‌دهد کشور
همچنان نیازمند اجرای سیاست‌های کنترل مصرف بنزین است.
افزایش بی‌رویۀ
تقاضای بنزین در سال‌های 75 تا 85، سبب شد اجرای طرح سهمیه‌بندی با استفاده از
سامانۀ هوشمند سوخت در سال 86 در دستور کار قرار گیرد. با اجرای این طرح نه‌تنها
رشد تقاضای بنزین کاملاً متوقف شد بلکه در سال 86، نیاز به عرضۀ روزانۀ بنزین حدود
12 درصد، معادل 9.2 میلیون لیتر، نسبت به سال 85 کاهش یافت که 1.4 میلیون لیتر
از آن ناشی از جایگزینی CNG است. کاهش تقاضای
بنزین، در حالی رخ داد که پیش از اجرای طرح مذکور، تقاضای بنزین سالانه 10 درصد
رشد داشت (تصویر زیر).
نمودار
فوق نشان می‌دهد که سهمیه‌بندی بنزین به عنوان یک اهرم روانی قدرتمند سبب کاهش
تقاضای مردم برای استفاده از خودروی شخصی شد. علت کاهش مصرف بعد از سهمیه‌بندی این
است که دولت در اجرای این طرح، میان مشتریان «کم‌مصرف» و «پرمصرف» تفاوت قائل شد و
درنتیجه مصرف بنزین در سال‌های بعد از اجرای طرح فوق به شدت کاهش یافت. البته بخشی از کاهش تقاضای
بنزین، مرتبط با کاهش شدید قاچاق این فرآورده پس از توزیع بنزین با کارت بود.
در
تصویر زیر روند تغییر مجموع مصرف بنزین و CNG ترسیم شده که نشان می‌دهد
حتی با درنظر گرفتن اثر جایگزینی CNG، سهمیه‌بندی بنزین با استفاده از کارت سوخت،
به‌خودی خود عامل موثری برای کاهش تقاضای سفر با خودروی شخصی و کاهش کل مصرف سوخت
است.
برآوردها
حاکی از آن است که در کل 8 سال سهمیه‌بندی بنزین با استفاده از سامانۀ هوشمند، از
محل کاهش مجموع تقاضای سوخت، 100 میلیارد دلار صرفه‌جویی شده است که 75 میلیارد دلار
آن مستقیماً ناشی از کم شدن تقاضای بنزین و 25 میلیارد دلار آن ناشی از جایگزینی
با CNG است.
همانطور
که گفته شد اگر قیمت‌گذاری سوخت به‌گونه‌ای باشد که میان مشتریان «پرمصرف» و «کم‌مصرف»
بنزین در پرداخت هزینه تمایز وجود داشته باشد، کاهش مصرف سوخت محقق می‌شود که برای
تحقق این امر نیز حفظ بستر سامانۀ هوشمند و کارت سوخت ضروری است.
اما
وزیر نفت در نشست مطبوعاتی اخیر خود در 20 بهمن‌ماه، مخالفت خود را با ادامۀ
استفاده از این سامانه ابراز کرد. این در حالی است همانطور که گفته شد دولت برای
در اختیار داشتن ابزار لازم برای اعمال تمایز بین مشتریان کم‌مصرف و پرمصرف، لازم
است از زیرساخت سامانۀ هوشمند به بهترین نحو استفاده کند. در این راستا بنابر
پیشنهاد ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز دولت می‌تواند از کسانی که به جای
استفاده از کارت شخصی، با کارت جایگاه‌دارها سوخت‌گیری می‌کنند، 20 درصدعوارض
بیشتر دریافت کنند تا مردم به استفاده از کارت سوخت شخصی ترغیب شوند و سامانه حفظ
شود. در آن صورت با حفظ کارت سوخت، زمینۀ اجرای هرگونه سیاست
تشویقی برای کنترل مصرف سوخت در آینده فراهم خواهد بود.
محسن
دانشمند